باقیات صالحات: تفاوت میان نسخهها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==منابع== # +==منابع== {{منابع}} # )) |
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-''']] ==پانویس== {{پانویس}} +''']] {{پایان منابع}} ==پانویس== {{پانویس}})) |
||
خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1100560.jpg|22px]] [[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ قرآن''']] | # [[پرونده:1100560.jpg|22px]] [[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ قرآن''']] | ||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | ==پانویس== |
نسخهٔ ۱۶ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۱۵
مقدمه
در دو آیه از دو سوره قرآن کریم که هر دویشان در مکه نازل شده، کلمه ﴿الْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ﴾ ذکر شده است: یکی آیه ۲۶ سوره کهف، و دیگری آیه ۷۶ سوره مریم. ما در این جا به طریق معمول خود در این امر، ابتدا آیات را به ترتیب مصحفی آن، تنظیم نموده و پس از آن، به تحقیق در معنای باقیات صالحات، و سپس به تحقیق تفسیری آن از کتب تفسیر علمای شیعه و اهل تسنن پرداخته و بعد به تفسیر روایی آن از کتب تفسیر روایی شیعی و سنی میپردازیم و سرانجام هم به فضل الهی، با تدبر در آیات مذکور آنها را مورد دقت و تأمل قرار میدهیم.[۱]
معنای باقیات صالحات
راغب در مفردات فرموده: بقاء، ثابت بودن شیء بر حالت اولیه بوده و ضدّ فناست، و باقی، بر دو قسم است: باقی بنفسه که مقید به زمان نیست (بلکه خود خالق زمان است) و او همان باری تعالی است و بر او فنا صحیح نیست، و باقی به غیر خود، و او به جز باری تعالی است و فنا بر آن صحیح باشد. باقی بالله نیز بر دو قسم است: باقی بشخصه تا اینکه خدای تعالی بخواهد آن را فنا کند، مانند بقای اجرام آسمانی، و باقی بنوعه و جنسه بدون شخص و جزئش، مانند: انسان و حیوان؛ همچنین در آخرت، باقی بشخصه است، مانند: اهل بهشت که آنان نه برای مدتی، بلکه تا ابد ماندنی هستند؛ چنانکه خدای عزوجل فرمود: ﴿خَالِدِينَ فِيهَا﴾[۲]، و قسم دیگر باقی بهنوعه و جنسه است؛ چنانکه از پیامبر(ص) روایت شده که: «أَنَّ ثِمَارَ أَهْلِ الْجَنَّةِ يَقْطِفُهَا أَهْلُهَا وَ يَأْكُلُونَهَا ثُمَّ تَخَلَّفَ مَكَانَهَا مِثْلُهَا»: البته، میوههای بهشت را اهل آن چیده و آن را میخورند و پس از آن، مانند آنها در جای آن میوهها جایگزین میگردد. به همین جهت است که آنچه در آخرت میباشد، دایمی بوده و خدای عزوجل درباره آن فرمود: ﴿وَمَا عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ وَأَبْقَى﴾[۳]، و نیز قوله تعالی: ﴿وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ﴾[۴]، آنچه از اعمال است که پاداش آن برای انسان باقی میماند و آن، تفسیر به نمازهای پنجگانه شده است و گفتهاند که آن، «سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ» است و صحیح آن است که آن، شامل هر عبادتی است که در آن قصد قربت به خدای متعال شده باشد، و بر این مبناست فرموده خدای متعال: ﴿بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ﴾[۵]، و آن را به الله تعالی اضافه گردانیده[۶].
فخرالدین در مجمعالبحرین فرموده: قوله تعالی: ﴿وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ﴾، را گفتهاند: آن، اعمالی است که پاداش آن باقی میماند، و گفته اند: آن، نمازهای پنجگانه است: و گفتهاند: آن، «سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ» است، و از بعضی مفسرین خاصه و عامه درباره قوله: ﴿الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِنْدَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ أَمَلًا﴾[۷]، آمده است که مراد از آن، اعمال خیر است. پس البته که ثمره آن تا ابدالابدین باقی میماند. پس آن است باقیات، و معنای ﴿خَيْرٌ أَمَلًا﴾ این است که فاعل آن در آخرت به آن میرسد، آن چیزی را که در دنیا آرزوی رسیدن به آن را داشته، و آنچه در “خیر” آمده است، همان ﴿الْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ﴾ است[۸]. در فرهنگ لغات نیز آمده که: بقی َ- بقاءً ماند: استوار شد، و بقاء، به معنای زیست و زندگانی، و باقی، اسم فاعل است به معنای مانده و از نامهای خداوند است[۹].
در معنای صالح آورده که به معنای نیک، ضد فاسد، جمع آن صالحون، و مؤنث آن صالحه است[۱۰]. همچنین در فرهنگ عمید آمده: باقی (به کسر قاف)؛ یعنی پایدار، پاینده، جاوید، باز مانده، به جا مانده[۱۱]. در معنای صالح هم آورده: نیک، نیکوکار، شایسته. صالحه، مؤنث صالح است به معنای زن نیکوکار، و نیز به معنای عمل نیک و حسنه است[۱۲]. و در مقدمه مرآةالانوار و مشکوةالاسرار فرموده: بقاء، ضد فنا و زوال است، و بقیه الشیء، آن چیزی است که بعد از آن میماند، و در سوره هود، ﴿بَقِيَّتُ اللَّهِ﴾ را به ائمه(ع) و به خصوص قائم(ع)، تفسیر فرمودهاند، و در سوره بقره مراد از: ﴿وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ﴾[۱۳] را ذریه انبیا و برخی از آثاری دانستهاند که نزد ائمه(ع) موجود است، و در سوره زخرف کلمة ﴿بَاقِيَةً﴾ تأویل به ائمه(ع)، و نیز تأویل به ولایت و امامت آنان شده است، و در سوره کهف و مریم، کلمه ﴿الْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ﴾، تأویل به مودت ائمه(ع) شده است[۱۴]. و در معنای صالحات فرموده: صالحات در قرآن صفت برای اعمال است و از آن تأویل به ولایت و اطاعت از ائمه(ع) و نحو آن شده است، و در روایت عمل صالح، به معرفت ائمه(ع) تأویل شده است[۱۵].[۱۶]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ امامی، عبدالنبی، فرهنگ قرآن ج۱، ص ۲۶۵.
- ↑ «در آن جاودانند» سوره بقره، آیه ۱۶۲.
- ↑ «و آنچه نزد خداوند است بهتر و پایاتر است، آیا خرد نمیورزید؟» سوره قصص، آیه ۶۰.
- ↑ «دارایی و پسران زیور زندگی دنیایند و کارهای ماندگار شایسته در نزد پروردگارت در پاداش و امید (به آینده) بهتر است» سوره کهف، آیه ۴۶.
- ↑ «برنهاده خداوند برای شما بهتر است» سوره هود، آیه ۸۶.
- ↑ مفردات، ص۵۴-۵۵.
- ↑ «دارایی و پسران زیور زندگی دنیایند و کارهای ماندگار شایسته در نزد پروردگارت در پاداش و امید (به آینده) بهتر است» سوره کهف، آیه ۴۶.
- ↑ مجمع البحرین، ص۱۲.
- ↑ ملخص المنجد و منتهی الارب، ص۴۸.
- ↑ ملخص المنجد و منتهی الارب، ص۴۴۲.
- ↑ فرهنگ عمید، ص۲۳۲.
- ↑ فرهنگ عمید، ص۷۹۵.
- ↑ «و (نیز) بازماندهای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهادهاند» سوره بقره، آیه ۲۴۸.
- ↑ مقدمه برهان، ص۷۲.
- ↑ برهان، ص۱۴۰.
- ↑ امامی، عبدالنبی، فرهنگ قرآن ج۱، ص ۲۶۶.