ویژگی علم اهل بیت

این مدخل از زیرشاخه‌های بحث علم معصوم است. "ویژگی علم اهل بیت" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

ویژگی علم اهل بیت در قرآن - ویژگی علم اهل بیت در حدیث - ویژگی علم اهل بیت در کلام اسلامی - ویژگی علم اهل بیت در فلسفه اسلامی - ویژگی علم اهل بیت در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل علم معصوم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

نخست: گنجوران دانش خداوند

• پیامبر خدا(ص) ـ به نقل از خداوند عز و جل، در توصیف ویژگی‌های اهل بیت(ع) ـ: و آنها پس از تو، گنجُوران علم من‌اند
• امام باقر(ع): به خدا سوگند، ما گنجوران خدا در آسمان و زمین هستیم، نه بر زر و سیم، که گنجوران علم اوییم.
• امام باقر(ع): ما، گنجوران علم خدا و بازگو کنندگان وحی خداییم.
• امام باقر(ع): خداوند متعال، علم خاصی دارد و علم عامی. علم خاص او، همان علمی است که حتّی فرشتگان مقرّب و پیامبرانِ فرستاده او، بر آن، آگاهی ندارند و علم عامّ او، همان علمی است که فرشتگان مقرّب و پیامبران فرستاده او، بر آن، آگاهی دارند و از پیامبر خدا به ما رسیده است.
• امام صادق(ع): ما از پیامبران ارث می‌بریم. عصای حضرت موسی، نزد ماست و ما گنجوران خدا در زمین هستیم، نه گنجوران زر و سیم
• امام صادق(ع): ما شجره علم و اهل بیت پیامبر هستیم. جایگاه فرود جبرئیل، در خانه ماست و ما گنجوران علم خدا و معادن وحی خدا هستیم. هر که از ما پیروی کند، رهایی می‌یابد و هر که از ما باز ماند، نابود می‌گردد و حق خداست که چنین کند

دوم: ظرف دانش خداوند

• امام زین العابدین(ع): ما، درهای خداییم. ما راه راستیم. ما ظرف علم اوییم. ما بازگوکننده وحی اوییم. ما پایه‌های توحید اوییم. ما جایگاه راز اوییم
• امام صادق(ع): ما، والیان امر الهی و گنجوران دانش خدا و ظرف وحی خداوندیم
• امام صادق(ع): خداوند ـ تبارک و تعالی ـ ما را برای خود برگزید و سپس ما را برگزیده مردمان و معتمدان بر وحی و گنجوران زمین و جایگاه راز و ظرف علم خود قرار داد
• مقتضب الأثر ـ به نقل از وهب بن منبّه، در یادکرد آنچه به حضرت موسی(ع) وحی شد ـ: به ذکر ایشان (محمّد و اوصیای پس از او) متوسّل شو؛ چرا که آنها گنجوران علم من و ظرف حکمت من و کان پرتو من‌اند
• الاحتجاج ـ به نقل از فاطمه صغرا که پس از رویداد کربلا و آنچه بر اهل بیت گذشت، به اهل کوفه چنین خطاب کرد ـ :امّا پس از سپاس خداوند، ای کوفیان! ای اهل نیرنگ و دغل و خودپسندی! ما خاندانی هستیم که خداوند، ما را با شما و شما را با ما آزمود. پس آزمون ما را خوب قرار داد و علم خود را در میان ما گذاشت و فهمش را نزد ما نهاد. ما ظرف دانش و فهم و حکمت اوییم و حجّت اوییم در زمین در بلاد او برای بندگانش. خداوند، ما را به سبب کرامت خود، ارجمند داشته و به سبب پیامبرش ما را بر بسیاری از خلایقش برتری داده است

سوم: وارثان دانش پیامبران

• امام باقر(ع): پیامبر خدا(ص)فرمود: "نخستین جانشینی که بر زمین بود، هِبَةُ اللّه پسرِ حضرت آدم(ع) بود و پیامبری رحلت نکرده است، مگر آن که جانشینی داشته است. شمارِ همه پیامبران، صد و بیست هزار پیامبر بوده که پنج تن از ایشان: نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و محمد(ع)، اولو العزم بوده‌اند. علی بن ابی طالب(ع)، به منزله هبة اللّه برای محمّد است و دانش همه اوصیا و دانش کسانی را که پیش از او بوده‌اند، به ارث برده است و محمّد، دانش پیامبران و رسولان پیش از خود را به ارث برده است"
• امام علی(ع): ای مردم! به اطاعت و شناخت کسانی رو آورید که عذر "بی‌اطّلاعی از آنان"، پذیرفته نیست. آگاه باشید علمی که آدم، آن را فرود آورد و هر آنچه پیامبران تا خاتم الأنبیا، بدان فضیلت داده شده‌اند، در خاندان محمّد(ص)است. پس به کدام کژ راهه می‌روید؟ بلکه به کدام سو روانید؟
• الخصال ـ به نقل از ذریح بن محمد محاربی ـ: از امام صادق(ع) شنیدم که می‌فرمود: "ما وارثان پیامبرانیم. پیامبر(ص) بر علی(ع) جامه‌ای پوشاند و سپس هزار کلمه به او آموخت که هر کلمه، آغازگر هزار کلمه بود"
• امام باقر(ع): علمی که با حضرت آدم(ع) فرود آمد، دیگر بالا نرفت و علم، به ارث برده می‌شود و علی(ع) عالِم این امّت است و هرگز در میان ما عالِمی رحلت نکرده، مگر آن که از خاندان خود، کسی را به جانشینی نهد که علمی همچون او یا آنچه خدا بخواهد را بداند
• امام باقر(ع): ای مردم! خداوند، خاندان پیامبر شما را به کرامت خود، ارجمندی بخشیده و به هدایت خود، عزیز داشته و به دین خود، اختصاص داده و به علم خود، فضیلت بخشیده و دانش خود را بدیشان سپرده و از آنها خواهان پاسداری آن شده است. ... آنان امامان دعوت‌گر و جلوداران هدایت‌گر و داوران حاکم و اخگران راهنما و الگوی نیکو و خاندان پاک و امت میانه و مشخص‌ترین نشانه و راست‌ترین راه و آرایش مردم نژاده و وارثان پیامبران‌اند
• به نقل از ابو بصیر : بر امام باقر(ع) وارد شدم. گفتم: " شما، وارثان پیامبر خدایید؟ فرمود: آری. گفتم: پیامبر خدا(ص) وارث پیامبران بود و هر چه آنها می‌دانستند، می‌دانست؟ به من فرمود: آری"
• امام صادق(ع): علی(ع) عالِم بود و علم، ارث برده می‌شود و عالِم هرگز نمی‌میرد، مگر این که پس از او کسی بماند که علم او یا آنچه را خدا بخواهد، بداند
• امام صادق(ع): علمی که با حضرت آدم(ع) فرود آمد، دیگر بالا نرفت و عالِمی در نگذشت، مگر آن که علمش را به ارث نهاد. زمین، بدون عالِم، باقی نمی‌ماند
• امام صادق(ع): ما، وارثان انبیا و میراث‌بران کتاب خدا و برگزیدگان اوییم
• به نقل از ضریس کُناسی: نزد امام صادق(ع) بودم و ابو بصیر نیز در خدمت ایشان بود. امام صادق(ع) فرمود: "داوود، علم پیامبران را به ارث برد و سلیمان، علم داوود را و محمد، علم سلیمان را و ما علم محمّد را به ارث برده‌ایم. نزد ماست صحف ابراهیم و ده فرمان موسی. ابو بصیر گفت: این، همان علم است. فرمود: ای ابومحمد! این، همان علم نیست. علم، آن است که شب و روز و روز به روز و ساعت به ساعت رخ می‌دهد"
• امام هادی(ع) ـ در زیارت جامعه که امامان(ع) را با آن، زیارت می‌کنند ـ: سلام بر امامان هدایت و چراغ‌های تاریکی و نشانه‌های تقوا و صاحبان خرد و فرزانگان و پناهگاه مردم و وارثان پیامبران و الگوهای والا و صاحبان دعوت نیکو و حجت‌های خدا بر اهل دنیا و آخرت و نخستینیان، و رحمت و برکات خدا بر ایشان باد!

چهارم: حدیث آنها، همان حدیث پیامبر خداست

• امام باقر(ع) ـ وقتی از ایشان پرسیدند که: چرا ایشان حدیث را مرسل می‌گوید و اِسناد نمی‌دهد؟ ـ :هر گاه من حدیثی گفتم و آن را اسناد ندادم، سند من در آن، پدرم است به نقل از جدّم به نقل از پدرش به نقل از جدّش پیامبر خدا(ص)به نقل از جبرئیل به نقل از خداوند عز و جل
• امام باقر(ع): اگر ما بر اساس رأی و نظر خود حدیث بگوییم، گمراه شده‌ایم، همچون کسانی که پیش از ما بودند؛ لکن ما از روی بیّنه‌ای از سوی خدایمان حدیث می‌گوییم که خداوند، آن را برای پیامبرش و او نیز برای ما تبیین کرده است
• به نقل از جابر: به امام باقر(ع) گفتم: هر گاه حدیثی برای من می‌گویی، سند آن را نیز برای من باز گو. فرمود: پدرم به نقل از جدّم به نقل از پیامبر خدا(ص) به نقل از جبرئیل به نقل از خداوند عز و جل به من حدیث کرده است. هر آنچه من به تو حدیث کنم، این گونه اِسنادی دارد"
• امام صادق(ع): حدیث من حدیث پدرم و حدیث پدرم حدیث نِیایم و حدیث نِیایم، حدیث حسین(ع) و حدیث حسین(ع) حدیث حسن(ع) و حدیث حسن(ع) حدیث امیر مؤمنان(ع) و حدیث امیر مؤمنان(ع) حدیث پیامبر خدا(ص) و حدیث پیامبر خدا(ص) حدیث خداوند عز و جلاست
• امام صادق(ع): خداوند، ولایت ما و دوستی ما را واجب ساخته است. به خدا سوگند، ما از روی هوسِ خود، سخن نمی‌گوییم و بر طبق آرای خود، عمل نمی‌کنیم، و نمی‌گوییم مگر آنچه را که خداوند عز و جل فرموده است
• امام کاظم(ع) ـ در پاسخ خَلَف بن حمّاد کوفی که سؤال دشواری از ایشان پرسید ـ: به خدا سوگند، من تو را آگاه نمی‌کنم، مگر به نقل از پیامبر خدا(ص) به نقل از جبرئیل به نقل از خداوند عز و جل
• امام رضا(ع): ما از سوی خدا و پیامبر او حدیث می‌گوییم

پنجم: آگاه‌ترین مردم

• پیامبر خدا(ص): من دو چیز در میان شما می‌نهم که اگر به آن دو چنگ زنید، هرگز گمراه نمی‌شوید: کتاب خداوند عز و جل و اهل بیتم که همان عترت من اند. ای مردم! گوش کنید. به من خبر رسیده است که در کنار حوض کوثر بر من وارد خواهید شد و من در باره این که با این دو چیز گران سنگ چه کردید، از شما پرسش خواهم کرد. این دو چیز گران سنگ، کتاب خداوندِ والانام و اهل بیت من اند. پس، از آنها پیشی نگیرید که نابود می‌شوید و به آنها نیاموزید که داناتر از شمایند"
• پیامبر خدا(ص): آگاه باشید که نیکان خاندان من و پاک‌ترین‌های تبار من، در خردسالی، خردمندترین مردم و در بزرگ‌سالی، داناترین ایشان‌اند. پس به آنها نیاموزید که داناتر از شمایند. آنها شما را از درِ هدایت بیرون نمی‌برند و به درِ گمراهی واردتان نمی‌سازند
• امام علی(ع): اصحاب سر از اصحاب محمد(ص) می‌دانند که ایشان فرموده است: من و خاندانم پاک هستیم. پس، از آنها پیشی نگیرید که گمراه می‌شوید و از آنها عقب نمانید که می‌لغزید و با آنها به مخالفت بر نخیزید که نادانی می‌یابید و به آنها نیاموزید که آنها از شما داناترند. آنها داناترینِ مردم‌اند در بزرگ‌سالی و خردمندترینِ آنها در خردسالی"
• کمال الدین ـ در حدیثی طولانی ـ : جابر بن عبد اللّه انصاری بر امام زین العابدین(ع) وارد شد. در حالی که امام(ع) با جابر بن عبد اللّه سخن می‌گفت، ناگاه محمد بن علی(ع) از نزد خانواده‌اش بیرون آمد و زلف امام ـ که هنوز جوان بود ـ، به چشم می‌خورد. هنگامی که جابر او را دید، پیکرش به لرزه افتاد و موی بر بدنش راست گردید و اندکی بدو نگریست. سپس به او گفت: رو به من کن، جوان! و او، رو به جابر کرد. جابر، سپس به او گفت: بر گرد. او بر گشت. جابر گفت: به خدای کعبه سوگند، شکل و شمایل پیامبر(ص)را دارد. سپس جابر برخاست و به او نزدیک شد و گفت: نام تو چیست، ای جوان؟ فرمود: محمّد. جابر پرسید: پسر که هستی؟ فرمود: پسر علی بن الحسین. جابر گفت: فرزندم! جانم فدایت باد! بنا بر این تو باید باقر باشی. پاسخ داد: آری. و سپس فرمود: به من بگو پیامبر خدا(ص) چه مسئولیتی بر دوش تو نهاده است؟. جابر گفت: سَرورم! پیامبر(ص) به من بشارت زنده ماندن داد تا تو را ملاقات کنم و به من فرمود: هر گاه او را دیدی، سلام مرا به او برسان. سَرورم! پیامبر خدا(ص) به تو سلام می‌رساند. امام باقر(ع) فرمود: ای جابر! سلام و درود بر پیامبر خدا، تا زمانی که آسمان‌ها و زمین بر قرارند و بر تو ـ ای جابر ـ سلامی باد، به گونه‌ای که ابلاغ کردی!. جابر از این پس نزد امام(ع) می‌رفت و از ایشان آموزش می‌گرفت. یک بار امام باقر(ع) درباره چیزی از او پرسش کرد. جابر در پاسخ گفت: به خدا سوگند، من بر خلاف نهی پیامبر خدا(ص) رفتار نمی‌کنم. او به من فرموده است که شما، امامان هدایتگرِ از خاندانش پس از او هستید که در خردسالی، خردمندترین مردم و در بزرگ‌سالی، داناترین مردم هستید و نیز فرمود: به آنها چیزی نیاموزید، که آنها از شما داناترند. امام باقر(ع) فرمود: جدّم پیامبر خدا(ص) راست گفت. من در آنچه از تو پرسیدم، آگاه ترم و از کودکی، حکمت را دریافته ام و همه اینها در پرتو فضل خدا و رحمت او به ما اهل بیت است"
• به نقل از جبله دختر مصفّح، از پدرش ـ: علی(ع) به من گفت: "ای مرد بنی‌ عامری! درباره آنچه خدا و پیامبرش فرموده‌اند، از من پرسش کن که ما اهل بیت(ع) به آنچه خدا و پیامبرش فرموده‌اند، آگاه‌ترینیم"
• امام علی(ع) ـ در سخنان حکیمانه منسوب به ایشان ـ : غایت هر ژرف‌اندیش در دانش ما، آن است که نداند.
• امام باقر(ع) ـ به سلمة بن کُهَیل و حَکَم بن عُتَیبه ـ : "نه در شرق و نه در غرب، دانش صحیحی را نمی‌یابید، مگر آن که از نزد ما اهل بیت بیرون آمده باشد"
• امام باقر(ع): "هیچ یک از مردم، به حق و صوابی دست‌نیافته و هیچ کس داوریِ حقّی نکرده است، مگر از آنچه از سوی ما اهل بیت صادر شده باشد و هر گاه امور آنها شاخه شاخه گردد، خطا از آنِ ایشان و صواب، از آنِ علی(ع) خواهد بود"
• به نقل از زراره: نزد امام باقر(ع) بودم. مردی از اهل کوفه از ایشان در باره این سخن امیر مؤمنان(ع) که: درباره هر چه می‌خواهید، از من بپرسید. شما در باره نکته‌ای از من نخواهید پرسید، مگر آن که شما را از آن آگاه می‌کنم. پرسش کرد. فرمود: هیچ کس به علمی دست نیافته است، مگر این که آن علمْ از سوی امیر مؤمنان(ع) صادر شده باشد. مردم هر کجا می‌خواهند بروند. به خدا سوگند، امر نیست، مگر از این جا و با دست به خانه اش اشاره کرد
• امام باقر(ع): "هر چه از این خانه صادر نشده باشد، باطل است"
• به نقل از عبد اللّه بن سلیمان: "مردی از بصریان به نام عثمانِ اعمی در خدمت امام باقر(ع) بود و شنیدم که می‌گفت: حسن بصری گمان می‌کند کسانی که دانش خود را پنهان می‌دارند، دوزخیان از باد شکم آنها در آزار خواهند بود. امام باقر(ع) فرمود: بنا بر این، مؤمن خاندان فرعون، نابود شده است؛ زیرا از هنگامی که خداوند، حضرت نوح(ع) را بر انگیخت، دانش، پنهان بوده است. به خدا سوگند، حَسَن چه به شمال برود چه به جنوب، دانشی جز در این جا یافت نمی‌شود"
• به نقل از ابو بصیر: "از امام باقر(ع) در باره شهادت دادن زنازاده پرسش کردم که: آیا جایز است؟ فرمود: خیر. گفتم: حَکَم بن عتیبه می‌گوید جایز است. فرمود: خدایا! از گناه او در مگذر. خداوند به حَکَم نفرموده است: و این قرآن برای تو و قومت تذکّری است. حَکَم، چه به راست برود و چه به چپ، به خدا سوگند، علم به دست نمی‌آید، مگر از اهل بیتی که جبرئیل بر آنها نازل شده است"
• امام صادق(ع) ـ به ابو بصیرـ : حکم بن عتیبه، از کسانی است که خداوند در باره آنها فرموده است: برخی از مردم می‌گویند که به خدا و روز واپسین ایمان آورده ایم، در حالی که ایمان ندارند. حَکَم، چه به شرق برود چه به غرب، به خدا سوگند، به علمی دست نمی‌یابد، مگر از اهل بیتی که جبرئیل بر آنان نازل شده است.
• امام صادق(ع): ای یونس! هر گاه طالب علمِ صحیح بودی، آن را از اهل بیت بستان؛ زیرا آن برای ما روایت شده است و به ما شرح حکمت و سخنِ فصل داده‌اند. خداوند، ما را برگزیده است و به ما آن داده که به هیچ یک از جهانیان نداده است
• امام صادق(ع) ـ در حالی که گروهی از کوفیان در خدمت ایشان بودند ـ: شگفت از مردمی که همه علم خود را از پیامبر خدا(ص) ستاندند و بدان عمل کردند و ره یافتند و گمان می‌کنند اهل بیت(ع) او علمش را نستانده‌اند، در حالی که ما، اهل بیت و ذرّیه او هستیم؛ وحی در خانه‌های ما فرود آمد و علم از سوی ما بدیشان صادر شد. آیا آنها گمان می‌کنند که آگاه شده‌اند و ره‌یافته‌اند؛ ولی ما نمی‌دانیم و گمراه شده ایم؟! این، محال است"
• امام رضا(ع): خداوند، پیامبران و امامان را ـ که درودهای خداوند بر آنان باد ـ توفیق داده است و بدیشان از گنجینه علم و حکمت خود، آن بخشیده که به دیگران نبخشیده است. علم آنها، برتر از علم مردم زمانشان است در این سخن خداوند متعال: آیا آن که به سوی حق هدایت می‌کند، برای پیروی، سزاوارتر است یا کسی که هدایت نمی‌کند، مگر خود هدایت شود؟ پس شما را چه شده؟! چگونه داوری می‌کنید و این سخن خدای ـ تبارک و تعالی ـ: هر که حکمتْ داده شده، خیر فراوانی بدو داده شده است و سخن او درباره طالوت: خداوند، او را بر شما برگزیده و به دانش و توان او افزوده است و خداوند، مُلک خویش را به هر کس بخواهد، می‌بخشد و خداوند، گشایشگری داناست".

ششم: راسخان در دانش

• امام علی(ع): کجایند کسانی که گمان کرده‌اند که راسخان در دانش، آنهایند، نه ما؟ آنان دروغ می‌گویند و به حق ما تجاوز می‌کنند. خداوند، ما را بالا برده و آنها را پست کرده است و به ما بخشیده و آنها را محروم ساخته است و ما را داخل کرده و آنها را بیرون برده است. در پرتو وجود ماست که هدایت، اعطا می‌شود و پرده از نابینایی برگرفته می‌شود
• امام علی(ع): "خداوند، فرمانبری از والیان امر خود را که به دین او می‌پردازند، واجب ساخته است، چنان که فرمانبری از پیامبر خدا(ص)را بر آنها واجب کرده است. خداوند می‌فرماید: خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولو الأمرتان را اطاعت کنید. سپس خداوند، جایگاه والیان امرش را که به تأویل کتابش علم و آگاهی دارند، روشن کرده و می‌فرماید: و اگر آن را به پیامبر و اولو الأمر خود ارجاع دهند، قطعا از میان آنان، کسانی‌اند که حقیقت آن را در می‌یابند. همه مردم، جز ایشان از شناخت کتاب او ناتوان اند؛ زیرا آنان راسخان در دانش اند و در تأویل قرآن، از خطا ایمن قرار داده شده‌اند. خداوند می‌فرماید: و تأویل آن را هیچ کس نمی‌داند، مگر خدا و راسخان در دانش"
• به نقل از برید بن معاویه: "از امام باقر(ع) مفهوم این سخن خداوند را که: و تأویل آن را هیچ کس نمی‌داند، مگر خدا و راسخان در دانش جویا شدم. فرمود: یعنی: تأویل همه قرآن را نمی‌داند، مگر خدا و راسخان در دانش. پس پیامبر خدا(ص)، بالاترینِ راسخان است که خداوند متعال، هر تنزیل و تأویلی را که بر او نازل کرده، بدو آموخته است و خداوند، چیزی بر او نازل نفرموده که تأویل آن را بدو نیاموخته باشد و جانشینانِ پس از او، همه آن را می‌دانند. آنهایی که نمی‌دانند، گفتند: اینک که تأویل آن را نمی‌دانیم، چه بگوییم؟ خداوند به آنها پاسخ داد: راسخان در علم می‌گویند: ما به آن ایمان آوردیم. همه آن، از جانب پروردگار ماست. قرآن، خاص دارد و عامّی و ناسخ و منسوخی و محکم و متشابهی و راسخان در دانش، آن را می‌دانند"
• امام صادق(ع): ما، راسخان در دانش هستیم و ما تأویل قرآن را می‌دانیم
• امام صادق(ع): راسخان در دانش، امیر مؤمنان(ع) و امامان پس از او هستند.

هفتم: معدن دانش

• پیامبر خدا(ص): ما، اهل بیت رحمت و درخت نبوت و جایگاه رسالت و محلّ آمد و شدِ فرشتگان و کان دانش هستیم
• به نقل از حمید بن عبد اللّه بن یزید مدنی: "نزد پیامبر(ص) درباره یکی از داوری‌های علی بن ابی طالب(ع) سخن به میان آمد. پیامبر(ص) به شگفت آمد و فرمود: ستایش، خدایی را که حکمت را در میان ما اهل بیت نهاد"
• امام علی(ع): ما، درخت نبوت و فرودگاه رسالت و مکان آمد و شدِ فرشتگان و کان‌های دانش و سرچشمه‌های حکمتیم. یار و دوستدار ما، رحمت را انتظار می‌کشد و دشمن و کینه توز ما، یورش را انتظار می‌بَرد.
• امام علی(ع) در سخنرانی برای مردم مدینه: "آگاه باشید! سوگند به خدایی که دانه را شکافت و انسان را آفرید، اگر دانش را از کانش برگیرید و آب را با گوارایی اش بنوشید و خیر را از جایگاهش بیندوزید و راه روشن را در پیش گیرید و در پیمودن حق، مسیر آن را بپیمایید، راه‌ها بر شما هویدا می‌شوند و نشانه‌ها بر شما رخ می‌نمایند و اسلام برای شما پرتوافشانی می‌کند".
• امام حسین(ع): "ما نمی‌دانیم چرا مردم، کینه ما را می‌جویند، در حالی که ما خانه رحمت و درخت نبوت و کان دانش و معرفتیم!"
• امام زین العابدین(ع): "چرا مردم، کینه ما را می‌جویند، در حالی که ـ به خدا سوگند ـ ما درخت نبوت و خانه رحمت و کان دانش و معرفت، و مکان آمد و شد فرشتگانیم".
• امام باقر(ع): "آگاهی از کتاب خداوند عز و جل و سنّت پیامبر او در دل مهدی ما می‌روید، چنان که کشت به بهترین شکل آن می‌روید. پس اگر کسی از شما ماند تا او را دید، باید هنگام دیدن او بگوید: سلام بر شما، ای اهل خانه رحمت و نبوت و کان دانش و جایگاه رسالت"
• امام باقر(ع): "درختی که ریشه آن، پیامبر خدا و شاخه آن، امیر مؤمنان علی(ع) و نوشاخه‌های آن، فاطمه دخت محمد(ص)است و میوه‌های آن، حسن و حسین‌اند، درخت نبوت است که روییده رحمت و کلید حکمت و کان معرفت و جایگاه رسالت و مکان آمد و شدِ فرشتگان و موضع سر و سپرده خداوند و امانتی است که بر آسمان‌ها و زمین عرضه شده و حرم بزرگ خدا و بیت و حرم قدیم اوست"
• امام صادق(ع): چون ظهر می‌شد، علی بن الحسین(ع) نماز می‌گزارْد و دعا می‌کرد و پس از آن بر پیامبر(ص)چنین درود می‌فرستاد:خدایا! درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد که درخت نبوّت و جایگاه رسالت و مکان آمد و شدِ فرشتگان و کان دانش و معرفت و اهل بیت وحی‌اند".

هشتم: زنده‌دارندگان علم و دانش

• امام علی(ع) در سخنرانی‌ای در توصیف خاندان محمد(ص): "آنان، حیات دانش و مرگ نادانی‌اند. خردمندی ایشان، خبر از علم آنان می‌دهد و ظاهرشان حکایت از باطنشان دارد و سکوتشان پرده از حکمت گفتارشان بر می‌گیرد. آنها مخالف حق نیستند و در آن با یکدیگر اختلاف نمی‌کنند
• امام علی(ع): "بدانید هرگز به راه راست پی نخواهید برد تا کسی را که آن را واگذاشته، بشناسید و هرگز به پیمان قرآن وفا نمی‌کنید تا کسی را که نقض پیمان کرده، بشناسید و هرگز به کتاب خدا چنگ نمی‌زنید تا کسی را که آن را دور انداخته، بشناسید. پس آن "راه راست و وفا به پیمان و چنگ زدن به قرآن" را از اهل آن درخواست نمایید؛ زیرا ایشان حیات دانش و مرگ نادانی‌اند. آنان کسانی‌اند که حکمتشان خبر از علمشان می‌دهد و سکوتشان پرده از گفتارشان برمی‌گیرد و ظاهرشان حکایت از باطنشان دارد. آنها مخالف حق نیستند و در آن با یکدیگر اختلاف ندارند. پس دین در باره آنان گواهی است راستگو و خاموشی است گویا"

منابع

• محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰