سوره شعراء

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

سوره شعراء در علوم قرآنی

مقدمه

در چهار آیه آخر این سوره، سخن از شاعران بیهوده‌گوی بی‌تعهد و بی‌عمل و نیز ستایشی از شاعران مؤمن و عامل و یادآوران خدا و پیروزمندان پس از ستمدیدگی به میان آمده است.

این شیوه‌ای برای محتوا و جهت‌دادن به یک نهاد موجود در جامعه و استفاده از سنگر شعر در راه تعهد و ایمان است. سبب نام‌گذاری سوره به «شعراء» همین است.

غرض از این سوره، تسلیت خاطر رسول خدا(ص) است از این که قومش او را و قرآن نازل بر او را تکذیب کرده بودند و او آزرده شده بود و همین معنا از اولین آیه آنکه می‌فرماید: ﴿تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْمُبِينِ﴾ بر‌می‌آید. آری کفار قریش یک بار او را مجنون خواندند، بار دیگر شاعر، و این آیات علاوه بر تسلیت خاطر آن جناب، مشرکین را تهدید می‌کند به سرنوشت اقوام گذشته و به این منظور چند داستان از اقوام انبیای گذشته یعنی موسی و ابراهیم و نوح و هود و صالح و لوط و شعیب(ع) و سرنوشتی که با آن روبرو شدند و کیفری که در برابر تکذیب خود دیدند نقل کرده است تا آن جناب از تکذیب قوم خود دل سرد و غمناک نگردد و نیز قوم آن جناب از شنیدن سرگذشت اقوام گذشته عبرت بگیرند.

و این سوره از سوره‌های پیشین (عتاق) مکی است، یعنی از آنهایی است که در اوایل بعثت نازل شده به شهادت آیه ﴿وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ﴾ که مشتمل بر ماموریت آن جناب در اول بعثت است و در این سوره واقع است. و چه بسا از قرار گرفتن آیه مزبور در این سوره و آیه ﴿فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ﴾ در سوره حجر و مقایسه مضمون آن دو با یکدیگر تخمین زده شود که این سوره جلوتر از سوره حجر نازل شده است.

مطلب دیگر اینکه، از سیاق همه آیات این سوره بر می‌آید که تمام آن مکی است، لیکن بعضی از مفسرین پنج آیه آخر آن را و بعضی دیگر تنها آیه ﴿أَوَلَمْ يَكُنْ لَهُمْ آيَةً أَنْ يَعْلَمَهُ عُلَمَاءُ بَنِي إِسْرَائِيلَ﴾ را استثنا کرده و گفته‌اند که اینها در مدینه نازل شده است‌.

این سوره نیز مانند بیشتر سوره‌های مکی درباره توحید، نبوت، معاد، بهشت و دوزخ مطالبی دارد و از سرگذشت موسی و دیگر انبیا سخن می‌گوید.

ویژگی‌های سوره شعراء

1. دارای ۲۲۷ آیه به عدد کوفی و شامی، ۲۲۶ آیه به عدد دیگر مکاتب تفسیری، ۱۲۹۷ یا ۱۲۷۷ کلمه و ۵۵۲۲ یا ۵۵۴۲ حرف است.
2. در ترتیب نزول، چهل و هفتمین و در قرآن کریم بیست و ششمین سوره است.
3. پس از سوره واقعه و پیش از سوره نمل در مکه نازل گردید؛ به‌جز آیات ۱۹۷ و ۲۲۴ تا آخر که مدنی‌اند.
4. از سور مثانی و دقیقاً نیم جزء قرآن است.
5. گفته‌اند این سوره یک آیه منسوخ دارد.
6. دوازدهمین سوره‌ای است که با حروف مقطعه آغاز می‌شود.

مطالب عمده سوره شعراء

1. شفقت خداوند برای پیامبر(ص) درباره عدم پذیرش اسلام از ناحیه مردم و اصلاح نشدن آنان؛
2. داستان پیامبران گذشته؛ مانند داستان موسی و هارون با بنی‌اسرائیل، داستان حضرت نوح، حضرت صالح، حضرت لوط و سرنوشت اقوام آنان؛
3. بیان عظمت قرآن؛
4. سخنی درباره شاعران بی‌ایمان و هجوگو.

اسامی سوره شعراء

سوره شعراء دو نام دیگر هم دارد:

1. طسم: این سوره با حروف مقطعه «طسم» آغاز شده و به همین عنوان هم نامگذاری شده است.
2. جامعه: این سوره علاوه بر بیان مطالب و مسائل گوناگون، داستان چند پیامبر و سرگذشت برخی از اقوام و ملل گذشته را در خود جمع کرده است؛ به همین دلیل «جامعه» نامیده شده است.

منابع

1. فرهنگ‌نامه علوم قرآنی

پانویس