خطبه ۱۰۷ نهج البلاغه

صد و هفتمین خطبه از نهج البلاغه، از خطبه‌های امام علی(ع) که در آن، آن حضرت، به رمزگشایی از شرایط اجتماعی که در اثر گمراهی مردمان پیش خواهد آمد و بروز فتنه‌ها در سایه آن، اشاره می‌کند و مردمان را هشدار می‌دهد که در سایه راهنمایی راهنمایان الهی راه درست را از راه‌های دیگر تشخیص دهند و در مسیر حق قرار گیرند.

کلیات

• امام علی (ع) در این خطبه به رمزگشایی از شرایط اجتماعی که در اثر گمراهی مردمان پیش خواهد آمد و بروز فتنه‌ها در سایه آن، اشاره می‌کند و مردمان را هشدار می‌دهد که در سایه راهنمایی راهنمایان الهی راه درست را از راه‌های دیگر تشخیص دهند و در مسیر حق قرار گیرند. امام در بیان مردان الهی و شناسایی آنان سه ویژگی برمی‌شمرد: نخست راستی در گفتار، دوم ایجاد پیوند و وحدت بین مردمان و سوم بیان حقیقت مسائل برای مردم در عین وضوح، امام (ع) شرایط روزگار فتنه را این‌گونه بیان می‌کند: در این زمان که باطل مواضع خود را محکم کند، نادانی همه جا مستقر شود، طاغوتیان به قدرت رسند، دعوتگران به حق کم شوند، روزگار چونان درنده گزنده حمله کند، باطل پس از سکوت و سکون چون شتر نر فریا برآرد، مردم بر گناه و فساد دست برادری دهند و از دین و دین‌داری برگردند، بر دروغ دوستی و رفاقت کنند و با راستی دشمنی ورزند. پس در چنین اوضاع و احوالی فرزند، نافرمان و بدکردار شود و باران، بی‌موقع و زیان‌بار، فرومایگان سر برآرند و بزرگواران سر در گریبان برند. مردم آن زمان چون گرگان‌اند و پادشاهانشان چون درندگان. توده مردم در فکر خوردن و ثروت اندوختن و تهی‌دستانشان چون مردگان. صدق و راستی به فراموشی سپرده شود و دروغ رواج یابد. دوستی و مهربانی در دایره زبان، ولی تنش و چالش در دل‌ها. در این زمان، فسق و گناه چون نسب و تبار شود و پاک‌دامنی و عفّت شگفت باشد و اسلام باژگونه شود. آنچه در فحوای خطبه آمده است نشان از آن دارد که خطبه باید حدود سال‌های ۳۷ تا ۴۰ قمری ایراد شده باشد.

مطالب مهم خطبه

1. حمد و وصف خداوند؛
2. توصیف پیامبر اکرم (ص)؛
3. توصیف مردمان به فتنه‌ها؛
4. هشدار نسبت به فتنه‌ها؛
5. راه مقابله با فتنه‌ها؛
6. هشدار نسبت به ایجاد راه‌ها و مکاتب گوناگون؛
7. سفارش به پیروی از مردان الهی به‌خصوص در زمان فتنه؛
8. شناسایی مردان الهی؛

فرازی از خطبه

• پیامبر چون طبیبی است که در میان بیماران می‌گردد تا دردشان درمان کند. داروها و مرهم‌های خود را مهیا کرده است و ابزار جراحی خویش گداخته، تا هر زمان که نیاز افتد آ" را بر دل‌های نابینا و گوش‌های ناشنوا و زبان‌های ناگویا برنهد. با داروهای خود در پی یافتن غفلت‌زدگان است.

منابع

• دین‌پرور، سیدجمال‌الدین، دانشنامه نهج البلاغه ج۱