نفی جهت: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۸ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۴:۴۲

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

نفی جهت در قرآن - نفی جهت در حدیث - نفی جهت در نهج البلاغه - نفی جهت در کلام اسلامی - نفی جهت در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل نفی جهت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

از صفات سلبی خداوند است؛ یعنی چنین نیست که خداوند از نظر مادی در جهت خاصی- مانند آسمان یا قبله- قرار یافته باشد. "جهت" از صفات جسم است و خداوند، جسم نیست. قرآن کریم از سعه وجودی خدا^[۱] و قیومیت او^[۲] خبر می‌دهد و می‌فرماید: "هر سوی که رو کنید، وجه خداوند است"^[۳]. موجود بودن خداوند در همه جهات، به دلیل بسیط بودن ذات الهی، به معنای اشغال مکانی نیست؛ بلکه به معنای برتری و تنزیه از جهت و مکان است. حضور او در سراسر عالم جسمانی و مادی- که از اجسام گوناگون پُر است- آن گاه صادق است که موجودی غیر جسمانی باشد^[۴]. اینکه مسلمانان هنگام عبادت رو به سوی قبله می‌کنند، بدان معنا نیست که خداوند در این مکان و جهت جغرافیایی جا گرفته است؛ بلکه حکمت‌ها و فلسفه‌هایی دیگر دارد؛ مانند یگانگی ظاهری و باطنی افراد جامعه مؤمنین. از میان فِرَق اسلامی، مُجسمه برخلاف دیگر مسلمانان معتقدند که خداوند در جهتی خاص جای گرفته است و کرامیه بر این باورند که همواره در بالا جای دارد^[۵]. "نفی جهت" موضوعی کلامی و فلسفی است و در دانش کلام اسلامی و فلسفه اسلامی بدان می‌پردازند^[۶].

منابع

فرهنگ شیعه

جستارهای وابسته

پانویس

↑ ﴿أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ مَا يَكُونُ مِن نَّجْوَى ثَلاثَةٍ إِلاَّ هُوَ رَابِعُهُمْ وَلا خَمْسَةٍ إِلاَّ هُوَ سَادِسُهُمْ وَلا أَدْنَى مِن ذَلِكَ وَلا أَكْثَرَ إِلاَّ هُوَ مَعَهُمْ أَيْنَ مَا كَانُوا ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴾؛ سوره مجادله، آیه ۷.
↑ ﴿اللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لاَ تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلاَ نَوْمٌ لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ مَن ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِندَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلاَ يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِمَا شَاء وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَلاَ يَؤُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ ﴾؛ سوره بقره/ ۲۵۵.
↑ ﴿ وَلِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَيْنَمَا تُوَلُّواْ فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ﴾؛ سوره بقره، آیه ۱۱۵.
↑ الالهیات‌، ۲/ ۱۱۰.
↑ مناهج الیقین فی اصول الدین‌، ۲۰۴؛ قواعد المرام فی علم الکلام‌، ۷۳- ۷۱.
↑ فرهنگ شیعه، ص 450.

[1] ﴿أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ مَا يَكُونُ مِن نَّجْوَى ثَلاثَةٍ إِلاَّ هُوَ رَابِعُهُمْ وَلا خَمْسَةٍ إِلاَّ هُوَ سَادِسُهُمْ وَلا أَدْنَى مِن ذَلِكَ وَلا أَكْثَرَ إِلاَّ هُوَ مَعَهُمْ أَيْنَ مَا كَانُوا ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴾؛ سوره مجادله، آیه ۷.

[2] ﴿اللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لاَ تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلاَ نَوْمٌ لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ مَن ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِندَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلاَ يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِمَا شَاء وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَلاَ يَؤُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ ﴾؛ سوره بقره/ ۲۵۵.

[3] ﴿ وَلِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَيْنَمَا تُوَلُّواْ فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ﴾؛ سوره بقره، آیه ۱۱۵.

[4] الالهیات‌، ۲/ ۱۱۰.

[5] مناهج الیقین فی اصول الدین‌، ۲۰۴؛ قواعد المرام فی علم الکلام‌، ۷۳- ۷۱.

[6] فرهنگ شیعه، ص 450.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

@@ خط ۷: / خط ۷: @@
 *از صفات سلبی [[خداوند]] است؛ یعنی چنین نیست که [[خداوند]] از نظر مادی در جهت خاصی- مانند [[آسمان]] یا [[قبله]]- قرار یافته باشد. "جهت" از صفات جسم است و [[خداوند]]، جسم نیست. [[قرآن کریم]] از سعه وجودی [[خدا]]<ref>{{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ مَا يَكُونُ مِن نَّجْوَى ثَلاثَةٍ إِلاَّ هُوَ رَابِعُهُمْ وَلا خَمْسَةٍ إِلاَّ هُوَ سَادِسُهُمْ وَلا أَدْنَى مِن ذَلِكَ وَلا أَكْثَرَ إِلاَّ هُوَ مَعَهُمْ أَيْنَ مَا كَانُوا ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ }}؛ سوره مجادله، آیه ۷.</ref> و قیومیت او<ref>{{متن قرآن|اللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لاَ تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلاَ نَوْمٌ لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ مَن ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِندَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلاَ يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِمَا شَاء وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَلاَ يَؤُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ }}؛ سوره بقره/ ۲۵۵.</ref> خبر می‌دهد و می‌فرماید: "هر سوی که رو کنید، وجه [[خداوند]] است"<ref>{{متن قرآن| وَلِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَيْنَمَا تُوَلُّواْ فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ عَلِيمٌ }}؛ سوره بقره، آیه ۱۱۵.</ref>. موجود بودن [[خداوند]] در همه جهات، به [[دلیل]] بسیط بودن ذات [[الهی]]، به معنای اشغال مکانی نیست؛ بلکه به معنای [[برتری]] و تنزیه از جهت و مکان است. حضور او در سراسر عالم جسمانی و مادی- که از اجسام گوناگون پُر است- آن گاه [[صادق]] است که موجودی غیر جسمانی باشد<ref>الالهیات‌، ۲/ ۱۱۰.</ref>. اینکه [[مسلمانان]] هنگام [[عبادت]] رو به سوی [[قبله]] می‌کنند، بدان معنا نیست که [[خداوند]] در این مکان و جهت جغرافیایی جا گرفته است؛ بلکه حکمت‌ها و فلسفه‌هایی دیگر دارد؛ مانند [[یگانگی]] ظاهری و [[باطنی]] افراد [[جامعه]] [[مؤمنین]]. از میان فِرَق [[اسلامی]]، مُجسمه برخلاف دیگر [[مسلمانان]] معتقدند که [[خداوند]] در جهتی خاص جای گرفته است و [[کرامیه]] بر این باورند که همواره در بالا جای دارد<ref>مناهج الیقین فی اصول الدین‌، ۲۰۴؛ قواعد المرام فی علم الکلام‌، ۷۳- ۷۱.</ref>. "نفی جهت" موضوعی [[کلامی]] و [[فلسفی]] است و در [[دانش]] [[کلام اسلامی]] و [[فلسفه]] [[اسلامی]] بدان می‌پردازند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 450.</ref>.
-==منابع==
+== منابع ==
 {{منابع}}
 * [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']]