قوم یهود در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{نبوت}} <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل ا...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۶: خط ۶:
بعد از [[خروج]] [[بنی‌اسرائیل]] از [[مصر]] [[حضرت موسی]]{{ع}} برای [[گفتگو]] با [[خداوند]] به بالای طور سینا رفت و در آنجا دو [[لوح]] دریافت کرد که فرمان‌های [[خداوند]] بر آن نقش بسته بود. [[قرآن کریم]] در سورۀ [[اعراف]]، آیۀ {{متن قرآن|وَكَتَبْنَا لَهُ فِي الْأَلْوَاحِ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ مَوْعِظَةً وَتَفْصِيلًا لِكُلِّ شَيْءٍ}}<ref>«و برای او در «الواح» (تورات) در هر زمینه پندی و برای هر چیز تفصیلی نوشتیم» سوره اعراف، آیه ۱۴۵.</ref> از "[[الواح]]" (به صیغه جمع) نام می‌‌برد از جملۀ آن [[فرمان]]، ده [[حکم]] بسیار مهم است که به "ده [[فرمان]]" [[معروف]] شده است: برای خود، خدایی جز من نگیرید؛ به [[بت]] [[سجده]] نکنید؛ [[نام خدا]] را به [[باطل]] نبرید؛ [[شنبه]] را گرامی بدارید؛ [[پدر]] و [[مادر]] را [[احترام]] بدارید؛ کسی را به [[قتل]] نرسانید؛ [[زنا]] نکنید؛ دزدی نکنید؛ بر [[همسایه]] [[شهادت]] [[دروغ]] ندهید و به [[اموال]] و [[ناموس]] [[همسایه]] [[طمع]] نورزید<ref>ر.ک: [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۳۴۴.</ref>.
بعد از [[خروج]] [[بنی‌اسرائیل]] از [[مصر]] [[حضرت موسی]]{{ع}} برای [[گفتگو]] با [[خداوند]] به بالای طور سینا رفت و در آنجا دو [[لوح]] دریافت کرد که فرمان‌های [[خداوند]] بر آن نقش بسته بود. [[قرآن کریم]] در سورۀ [[اعراف]]، آیۀ {{متن قرآن|وَكَتَبْنَا لَهُ فِي الْأَلْوَاحِ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ مَوْعِظَةً وَتَفْصِيلًا لِكُلِّ شَيْءٍ}}<ref>«و برای او در «الواح» (تورات) در هر زمینه پندی و برای هر چیز تفصیلی نوشتیم» سوره اعراف، آیه ۱۴۵.</ref> از "[[الواح]]" (به صیغه جمع) نام می‌‌برد از جملۀ آن [[فرمان]]، ده [[حکم]] بسیار مهم است که به "ده [[فرمان]]" [[معروف]] شده است: برای خود، خدایی جز من نگیرید؛ به [[بت]] [[سجده]] نکنید؛ [[نام خدا]] را به [[باطل]] نبرید؛ [[شنبه]] را گرامی بدارید؛ [[پدر]] و [[مادر]] را [[احترام]] بدارید؛ کسی را به [[قتل]] نرسانید؛ [[زنا]] نکنید؛ دزدی نکنید؛ بر [[همسایه]] [[شهادت]] [[دروغ]] ندهید و به [[اموال]] و [[ناموس]] [[همسایه]] [[طمع]] نورزید<ref>ر.ک: [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۳۴۴.</ref>.


در [[آیات قرآن]] از [[نعمت‌های خداوند]] به [[یهود]] یاد شده است و آنها عبارت‌اند از: [[نجات]] یافتن از دست [[ستم]] [[فرعون]]<ref>{{متن قرآن|وَإِذْ نَجَّيْنَاكُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ}}«و (یاد کنید) آنگاه را  که شما را از فرعونیان رهانیدیم» سوره بقره، آیه ۴۹.</ref>؛ جوشش [[دوازده]] چشمه [[آب]]<ref>{{متن قرآن|وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا}}«و (یاد کنید) آنگاه را که موسی برای مردم خود در پی آب بود و گفتیم: با چوبدست خود به سنگ فرو کوب آنگاه دوازده چشمه از آن فرا جوشید» سوره بقره، آیه ۶۰.</ref>؛ [[مبعوث]] گشتن [[دوازده نقیب]]<ref>{{متن قرآن|وَقَطَّعْنَاهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْبَاطًا أُمَمًا وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى إِذِ اسْتَسْقَاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانْبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ وَظَلَّلْنَا عَلَيْهِمُ الْغَمَامَ وَأَنْزَلْنَا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ}}«بنى اسرائيل را به دوازده سبط تقسيم كرديم. و چون قوم موسى از او آب خواستند به او وحى كرديم كه عصايت را بر سنگ بزن. از آن سنگ دوازده چشمه روان شد. و هر گروه آبشخور خويش را بشناخت. و ابر را سايبانشان ساختيم و برايشان من و سلوى نازل كرديم. بخوريد از اين چيزهاى پاكيزه كه بر شما روزى داده‏ايم. و آنان به ما ستم نكردند بلكه به خودشان ستم مى‏ كردند» سوره اعراف، آیه ۱۶۰.</ref>؛ پذیرفته شدن توبۀ آنان<ref>{{متن قرآن|يَسْأَلُكَ أَهْلُ الْكِتَابِ أَنْ تُنَزِّلَ عَلَيْهِمْ كِتَابًا مِنَ السَّمَاءِ فَقَدْ سَأَلُوا مُوسَى أَكْبَرَ مِنْ ذَلِكَ فَقَالُوا أَرِنَا اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ ثُمَّ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ فَعَفَوْنَا عَنْ ذَلِكَ وَآتَيْنَا مُوسَى سُلْطَانًا مُبِينًا}}«اهل كتاب از تو مى‏خواهند كه برايشان كتابى از آسمان نازل كنى. اينان بزرگتر از اين را از موسى طلب كردند و گفتند: خدا را به آشكار به ما بنماى. به سبب اين سخن كفرآميزشان صاعقه آنان را فرو گرفت. و پس از آنكه معجزه‏هايى برايشان آمده بود گوساله‏اى را به خدايى گرفتند و ما آنان را بخشيديم و موسى را حجتى آشكار ارزانى داشتيم» سوره نساء، آیه ۱۵۳.</ref>.
در [[آیات قرآن]] از [[نعمت‌های خداوند]] به [[یهود]] یاد شده است و آنها عبارت‌اند از: [[نجات]] یافتن از دست [[ستم]] [[فرعون]] {{متن قرآن|وَإِذْ نَجَّيْنَاكُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را  که شما را از فرعونیان رهانیدیم» سوره بقره، آیه ۴۹.</ref>؛ جوشش [[دوازده]] چشمه [[آب]] {{متن قرآن|وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را که موسی برای مردم خود در پی آب بود و گفتیم: با چوبدست خود به سنگ فرو کوب آنگاه دوازده چشمه از آن فرا جوشید» سوره بقره، آیه ۶۰.</ref>؛ [[مبعوث]] گشتن [[دوازده نقیب]] {{متن قرآن|وَقَطَّعْنَاهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْبَاطًا أُمَمًا وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى إِذِ اسْتَسْقَاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانْبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ وَظَلَّلْنَا عَلَيْهِمُ الْغَمَامَ وَأَنْزَلْنَا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ}}<ref>«بنى اسرائيل را به دوازده سبط تقسيم كرديم. و چون قوم موسى از او آب خواستند به او وحى كرديم كه عصايت را بر سنگ بزن. از آن سنگ دوازده چشمه روان شد. و هر گروه آبشخور خويش را بشناخت. و ابر را سايبانشان ساختيم و برايشان من و سلوى نازل كرديم. بخوريد از اين چيزهاى پاكيزه كه بر شما روزى داده‏ايم. و آنان به ما ستم نكردند بلكه به خودشان ستم مى‏ كردند» سوره اعراف، آیه ۱۶۰.</ref>؛ پذیرفته شدن توبۀ آنان {{متن قرآن|يَسْأَلُكَ أَهْلُ الْكِتَابِ أَنْ تُنَزِّلَ عَلَيْهِمْ كِتَابًا مِنَ السَّمَاءِ فَقَدْ سَأَلُوا مُوسَى أَكْبَرَ مِنْ ذَلِكَ فَقَالُوا أَرِنَا اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ ثُمَّ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ فَعَفَوْنَا عَنْ ذَلِكَ وَآتَيْنَا مُوسَى سُلْطَانًا مُبِينًا}}<ref>«اهل كتاب از تو مى‏خواهند كه برايشان كتابى از آسمان نازل كنى. اينان بزرگتر از اين را از موسى طلب كردند و گفتند: خدا را به آشكار به ما بنماى. به سبب اين سخن كفرآميزشان صاعقه آنان را فرو گرفت. و پس از آنكه معجزه‏هايى برايشان آمده بود گوساله‏اى را به خدايى گرفتند و ما آنان را بخشيديم و موسى را حجتى آشكار ارزانى داشتيم» سوره نساء، آیه ۱۵۳.</ref>.


صفت‌های [[زشت]] [[بنی‌اسرائیل]] که در [[قرآن]] [[نکوهش]] شده عبارت‌اند از: [[پیمان‌شکنی]]<ref>{{متن قرآن|فَبِمَا نَقْضِهِمْ مِيثَاقَهُمْ}}«آنگاه برای پیمان‌شکنی آنان» سوره نساء، آیه ۱۵۵.</ref>؛ [[کافر]] شدن به [[آیات الهی]]<ref>{{متن قرآن|وَكُفْرِهِمْ بِآيَاتِ اللَّهِ}}«و کفر ورزیدنشان به آیات خداوند» سوره نساء، آیه ۱۵۵.</ref>؛ [[قتل]] [[پیامبران]]<ref>{{متن قرآن|وَقَتْلَهُمُ الْأَنْبِيَاءَ بِغَيْرِ حَقٍّ}}«و اینکه پیامبران را ناروا می‌کشتند» سوره آل عمران، آیه ۱۸۱.</ref>؛ رباخواری<ref>{{متن قرآن|وَأَخْذِهِمُ الرِّبَا وَقَدْ نُهُوا عَنْهُ}}«و (نیز) برای رباخواری آنان با آنکه از آن نهی شده بودند» سوره نساء، آیه ۱۶۱.</ref>؛ خوردن [[اموال]] [[مردم]] به [[باطل]]<ref>{{متن قرآن|وَأَكْلِهِمْ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ}}«و ناروا خوردن دارایی‌های مردم» سوره نساء، آیه ۱۶۱.</ref>؛ [[حرص]] به [[زندگی]]<ref>{{متن قرآن|وَلَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلَى حَيَاةٍ}}«و آنان (- قوم یهود) را به زندگی آزمندترین مردم و آزمندتر از مشرکان خواهی یافت» سوره بقره، آیه ۹۶.</ref>؛ [[شرک]] ورزی<ref>{{متن قرآن|وَمِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا}}«و آنان (- قوم یهود) را به زندگی آزمندترین مردم و آزمندتر از مشرکان خواهی یافت» سوره بقره، آیه ۹۶.</ref>؛ [[قتل]] دیگران<ref>{{متن قرآن|مِنْ أَجْلِ ذَلِكَ كَتَبْنَا عَلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ}}«به همین روی بر بنی اسرائیل مقرر داشتیم که هرکس تنی را- جز به قصاص یا به کیفر تبهکاری در روی زمین- بکشد» سوره مائده، آیه ۳۲.</ref>؛ فساد کردن در [[زمین]]<ref>{{متن قرآن|أَوْ فَسَادٍ فِي الْأَرْضِ}}«به همین روی بر بنی اسرائیل مقرر داشتیم که هرکس تنی را- جز به قصاص یا به کیفر تبهکاری در روی زمین- بکشد» سوره مائده، آیه ۳۲.</ref> و [[اسراف]] کردن در [[زمین]]<ref>{{متن قرآن|ثُمَّ إِنَّ كَثِيرًا مِنْهُمْ بَعْدَ ذَلِكَ فِي الْأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ}}« باز هم بسيارى از آنها هم چنان بر روى زمين از حد خويش تجاوز مى ‏كردند» سوره مائده، آیه ۳۲.</ref>.  
صفت‌های [[زشت]] [[بنی‌اسرائیل]] که در [[قرآن]] [[نکوهش]] شده عبارت‌اند از: [[پیمان‌شکنی]]{{متن قرآن|فَبِمَا نَقْضِهِمْ مِيثَاقَهُمْ}}<ref>«آنگاه برای پیمان‌شکنی آنان» سوره نساء، آیه ۱۵۵.</ref>؛ [[کافر]] شدن به [[آیات الهی]] {{متن قرآن|وَكُفْرِهِمْ بِآيَاتِ اللَّهِ}}<ref>«و کفر ورزیدنشان به آیات خداوند» سوره نساء، آیه ۱۵۵.</ref>؛ [[قتل]] [[پیامبران]] {{متن قرآن|وَقَتْلَهُمُ الْأَنْبِيَاءَ بِغَيْرِ حَقٍّ}}<ref>«و اینکه پیامبران را ناروا می‌کشتند» سوره آل عمران، آیه ۱۸۱.</ref>؛ رباخواری {{متن قرآن|وَأَخْذِهِمُ الرِّبَا وَقَدْ نُهُوا عَنْهُ}}<ref>«و (نیز) برای رباخواری آنان با آنکه از آن نهی شده بودند» سوره نساء، آیه ۱۶۱.</ref>؛ خوردن [[اموال]] [[مردم]] به [[باطل]]{{متن قرآن|وَأَكْلِهِمْ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ}}<ref>«و ناروا خوردن دارایی‌های مردم» سوره نساء، آیه ۱۶۱.</ref>؛ [[حرص]] به [[زندگی]] {{متن قرآن|وَلَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلَى حَيَاةٍ}}<ref>«و آنان (- قوم یهود) را به زندگی آزمندترین مردم و آزمندتر از مشرکان خواهی یافت» سوره بقره، آیه ۹۶.</ref>؛ [[شرک]] ورزی{{متن قرآن|وَمِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا}}<ref>«و آنان (- قوم یهود) را به زندگی آزمندترین مردم و آزمندتر از مشرکان خواهی یافت» سوره بقره، آیه ۹۶.</ref>؛ [[قتل]] دیگران {{متن قرآن|مِنْ أَجْلِ ذَلِكَ كَتَبْنَا عَلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ}}<ref>«به همین روی بر بنی اسرائیل مقرر داشتیم که هرکس تنی را- جز به قصاص یا به کیفر تبهکاری در روی زمین- بکشد» سوره مائده، آیه ۳۲.</ref>؛ فساد کردن در [[زمین]] {{متن قرآن|أَوْ فَسَادٍ فِي الْأَرْضِ}}<ref>«به همین روی بر بنی اسرائیل مقرر داشتیم که هرکس تنی را- جز به قصاص یا به کیفر تبهکاری در روی زمین- بکشد» سوره مائده، آیه ۳۲.</ref> و [[اسراف]] کردن در [[زمین]] {{متن قرآن|ثُمَّ إِنَّ كَثِيرًا مِنْهُمْ بَعْدَ ذَلِكَ فِي الْأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ}}<ref>« باز هم بسيارى از آنها هم چنان بر روى زمين از حد خويش تجاوز مى ‏كردند» سوره مائده، آیه ۳۲.</ref>.  


[[یهودیان]] به ناروا مدعی بودند [[هدایت]] تنها از آن آنان است<ref>{{متن قرآن|وَقَالُوا كُونُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ}}«و گفتند: یهودی یا مسیحی باشید تا راه یابید ؛ بگو: (خیر) بلکه ما بر آیین ابراهیم درست‌آیین  هستیم و او از مشرکان نبود» سوره بقره، آیه ۱۳۵.</ref> و در [[دوزخ]] نمی‌مانند<ref>{{متن قرآن|الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ عَهِدَ إِلَيْنَا أَلَّا نُؤْمِنَ لِرَسُولٍ حَتَّى يَأْتِيَنَا بِقُرْبَانٍ تَأْكُلُهُ النَّارُ قُلْ قَدْ جَاءَكُمْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِي بِالْبَيِّنَاتِ وَبِالَّذِي قُلْتُمْ فَلِمَ قَتَلْتُمُوهُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ}}«كسانى گفتند: ما را با خدا عهدى است كه به هيچ پيامبرى ايمان نياوريم، مگر براى ما قربانيى بياورد كه آتش آن را بخورد. بگو: پيش از من پيامبرانى با معجزه‏ها و آنچه اكنون مى‏خواهيد آمده‏اند، اگر راست مى ‏گوييد، چرا آنها را كشتيد» سوره آل عمران، آیه ۱۸۳.</ref>، دست [[خدا]] بسته است<ref>{{متن قرآن|وَقَالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَلُعِنُوا بِمَا قَالُوا بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنْفِقُ كَيْفَ يَشَاءُ وَلَيَزِيدَنَّ كَثِيرًا مِنْهُمْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْيَانًا وَكُفْرًا وَأَلْقَيْنَا بَيْنَهُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ كُلَّمَا أَوْقَدُوا نَارًا لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ}}«يهود گفتند كه دست خدا بسته است. دستهاى خودشان بسته باد. و بدين سخن كه گفتند ملعون گشتند. دستهاى خدا گشاده است. به هر سان كه بخواهد روزى مى‏دهد. و آنچه بر تو از جانب پروردگارت نازل شده است، به طغيان و كفر بيشترشان خواهد افزود. ما تا روز قيامت ميانشان دشمنى و كينه افكنده‏ايم. هر گاه كه آتش جنگ را افروختند خدا خاموشش ساخت. و آنان در روى زمين به فساد مى‏كوشند، و خدا مفسدان را دوست ندارد» سوره مائده، آیه ۶۴.</ref> و تنها کتاب خویش را می‌پذیرند و به همان عمل می‌کنند؛ [[یهودیان]] به بخشی از [[تورات]] که آن را به سود خود می‌پندارند [[ایمان]] دارند و بخش دیگر را رها می‌‌کنند و کتاب خدای را [[تحریف]] کرده‌اند<ref>{{متن قرآن|وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُواْ هَذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُواْ مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُواْ الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُواْ حِطَّةٌ نَّغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ قَوْلاً غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُواْ رِجْزًا مِّنَ السَّمَاء بِمَا كَانُواْ يَفْسُقُونَ}}«و به ياد آريد آن زمان را كه به شما گفتيم: به اين قريه درآييد و از نعمتهاى آن هر چه و هر جا كه خواسته باشيد به فراوانى بخوريد. ولى سجده‏كنان از دروازه داخل شويد و بگوييد: بار گناه از ما فرو نه. تا خطاهاى شما را بيامرزيم و به پاداش نيكوكاران بيفزاييم. امّا ستمكاران آن سخن را ديگر كردند و بر آنان به جزاى عصيانى كه كرده بودند عذابى آسمانى فرود آورديم»؛ سورۀ بقره، آیات ۵۸ ـ ۵۹.</ref>؛ [[تورات]] را پنهان ساخته و [[تورات]] دیگری نوشته‌اند<ref>{{متن قرآن|فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتَابَ بِأَيْدِيهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هَذَا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ لِيَشْتَرُوا بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا فَوَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ وَوَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا يَكْسِبُونَ}}«بنابراین، وای بر کسانی که (یک) نوشته را با دست‌های خود می‌نویسند آنگاه می‌گویند که این از سوی خداوند است تا با آن بهایی کم به دست آورند؛ و وای بر آنان از آنچه دست‌هایشان نگاشت و وای بر آنان از آنچه به دست می‌آورند» سوره بقره، آیه ۷۹.</ref> و در آن به [[اختلاف]] افتاده‌اند<ref>{{متن قرآن|وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ فَاخْتُلِفَ فِيهِ وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَإِنَّهُمْ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مُرِيبٍ}}«و ما به موسی کتاب دادیم آنگاه در آن اختلاف درافتاد و اگر سخنی از پروردگارت پیشی نگرفته بود میان  آنان داوری می‌شد و به راستی آنان از آن در تردیدی گمان‌انگیزند» سوره هود، آیه ۱۱۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۶۳.</ref>
[[یهودیان]] به ناروا مدعی بودند [[هدایت]] تنها از آن آنان است {{متن قرآن|وَقَالُوا كُونُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ}}<ref>«و گفتند: یهودی یا مسیحی باشید تا راه یابید ؛ بگو: (خیر) بلکه ما بر آیین ابراهیم درست‌آیین  هستیم و او از مشرکان نبود» سوره بقره، آیه ۱۳۵.</ref> و در [[دوزخ]] نمی‌مانند {{متن قرآن|الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ عَهِدَ إِلَيْنَا أَلَّا نُؤْمِنَ لِرَسُولٍ حَتَّى يَأْتِيَنَا بِقُرْبَانٍ تَأْكُلُهُ النَّارُ قُلْ قَدْ جَاءَكُمْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِي بِالْبَيِّنَاتِ وَبِالَّذِي قُلْتُمْ فَلِمَ قَتَلْتُمُوهُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ}}<ref>«كسانى گفتند: ما را با خدا عهدى است كه به هيچ پيامبرى ايمان نياوريم، مگر براى ما قربانيى بياورد كه آتش آن را بخورد. بگو: پيش از من پيامبرانى با معجزه‏ها و آنچه اكنون مى‏خواهيد آمده‏اند، اگر راست مى ‏گوييد، چرا آنها را كشتيد» سوره آل عمران، آیه ۱۸۳.</ref>، دست [[خدا]] بسته است{{متن قرآن|وَقَالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَلُعِنُوا بِمَا قَالُوا بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنْفِقُ كَيْفَ يَشَاءُ وَلَيَزِيدَنَّ كَثِيرًا مِنْهُمْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْيَانًا وَكُفْرًا وَأَلْقَيْنَا بَيْنَهُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ كُلَّمَا أَوْقَدُوا نَارًا لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ}}<ref>«يهود گفتند كه دست خدا بسته است. دستهاى خودشان بسته باد. و بدين سخن كه گفتند ملعون گشتند. دستهاى خدا گشاده است. به هر سان كه بخواهد روزى مى‏‌دهد. و آنچه بر تو از جانب پروردگارت نازل شده است، به طغيان و كفر بيشترشان خواهد افزود. ما تا روز قيامت ميانشان دشمنى و كينه افكنده‏ايم. هر گاه كه آتش جنگ را افروختند خدا خاموشش ساخت. و آنان در روى زمين به فساد مى‏كوشند، و خدا مفسدان را دوست ندارد» سوره مائده، آیه ۶۴.</ref> و تنها کتاب خویش را می‌پذیرند و به همان عمل می‌کنند؛ [[یهودیان]] به بخشی از [[تورات]] که آن را به سود خود می‌پندارند [[ایمان]] دارند و بخش دیگر را رها می‌‌کنند و کتاب خدای را [[تحریف]] کرده‌اند {{متن قرآن|وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُواْ هَذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُواْ مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُواْ الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُواْ حِطَّةٌ نَّغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ قَوْلاً غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُواْ رِجْزًا مِّنَ السَّمَاء بِمَا كَانُواْ يَفْسُقُونَ}}<ref>«و به ياد آريد آن زمان را كه به شما گفتيم: به اين قريه درآييد و از نعمتهاى آن هر چه و هر جا كه خواسته باشيد به فراوانى بخوريد. ولى سجده‏كنان از دروازه داخل شويد و بگوييد: بار گناه از ما فرو نه. تا خطاهاى شما را بيامرزيم و به پاداش نيكوكاران بيفزاييم. امّا ستمكاران آن سخن را ديگر كردند و بر آنان به جزاى عصيانى كه كرده بودند عذابى آسمانى فرود آورديم»؛ سورۀ بقره، آیات ۵۸ ـ ۵۹.</ref>؛ [[تورات]] را پنهان ساخته و [[تورات]] دیگری نوشته‌اند {{متن قرآن|فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتَابَ بِأَيْدِيهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هَذَا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ لِيَشْتَرُوا بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا فَوَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ وَوَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا يَكْسِبُونَ}}<ref>«بنابراین، وای بر کسانی که (یک) نوشته را با دست‌های خود می‌نویسند آنگاه می‌گویند که این از سوی خداوند است تا با آن بهایی کم به دست آورند؛ و وای بر آنان از آنچه دست‌هایشان نگاشت و وای بر آنان از آنچه به دست می‌آورند» سوره بقره، آیه ۷۹.</ref> و در آن به [[اختلاف]] افتاده‌اند {{متن قرآن|وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ فَاخْتُلِفَ فِيهِ وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَإِنَّهُمْ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مُرِيبٍ}}<ref>«و ما به موسی کتاب دادیم آنگاه در آن اختلاف درافتاد و اگر سخنی از پروردگارت پیشی نگرفته بود میان  آنان داوری می‌شد و به راستی آنان از آن در تردیدی گمان‌انگیزند» سوره هود، آیه ۱۱۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۶۳.</ref>


== منابع ==
== منابع ==

نسخهٔ ‏۲۰ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۲۵

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

قرآن و قوم یهود

بعد از خروج بنی‌اسرائیل از مصر حضرت موسی(ع) برای گفتگو با خداوند به بالای طور سینا رفت و در آنجا دو لوح دریافت کرد که فرمان‌های خداوند بر آن نقش بسته بود. قرآن کریم در سورۀ اعراف، آیۀ ﴿وَكَتَبْنَا لَهُ فِي الْأَلْوَاحِ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ مَوْعِظَةً وَتَفْصِيلًا لِكُلِّ شَيْءٍ﴾[۱] از "الواح" (به صیغه جمع) نام می‌‌برد از جملۀ آن فرمان، ده حکم بسیار مهم است که به "ده فرمان" معروف شده است: برای خود، خدایی جز من نگیرید؛ به بت سجده نکنید؛ نام خدا را به باطل نبرید؛ شنبه را گرامی بدارید؛ پدر و مادر را احترام بدارید؛ کسی را به قتل نرسانید؛ زنا نکنید؛ دزدی نکنید؛ بر همسایه شهادت دروغ ندهید و به اموال و ناموس همسایه طمع نورزید[۲].

در آیات قرآن از نعمت‌های خداوند به یهود یاد شده است و آنها عبارت‌اند از: نجات یافتن از دست ستم فرعون ﴿وَإِذْ نَجَّيْنَاكُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ﴾[۳]؛ جوشش دوازده چشمه آب ﴿وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا﴾[۴]؛ مبعوث گشتن دوازده نقیب ﴿وَقَطَّعْنَاهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْبَاطًا أُمَمًا وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى إِذِ اسْتَسْقَاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانْبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ وَظَلَّلْنَا عَلَيْهِمُ الْغَمَامَ وَأَنْزَلْنَا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ﴾[۵]؛ پذیرفته شدن توبۀ آنان ﴿يَسْأَلُكَ أَهْلُ الْكِتَابِ أَنْ تُنَزِّلَ عَلَيْهِمْ كِتَابًا مِنَ السَّمَاءِ فَقَدْ سَأَلُوا مُوسَى أَكْبَرَ مِنْ ذَلِكَ فَقَالُوا أَرِنَا اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ ثُمَّ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ فَعَفَوْنَا عَنْ ذَلِكَ وَآتَيْنَا مُوسَى سُلْطَانًا مُبِينًا﴾[۶].

صفت‌های زشت بنی‌اسرائیل که در قرآن نکوهش شده عبارت‌اند از: پیمان‌شکنی﴿فَبِمَا نَقْضِهِمْ مِيثَاقَهُمْ﴾[۷]؛ کافر شدن به آیات الهی ﴿وَكُفْرِهِمْ بِآيَاتِ اللَّهِ﴾[۸]؛ قتل پیامبران ﴿وَقَتْلَهُمُ الْأَنْبِيَاءَ بِغَيْرِ حَقٍّ﴾[۹]؛ رباخواری ﴿وَأَخْذِهِمُ الرِّبَا وَقَدْ نُهُوا عَنْهُ﴾[۱۰]؛ خوردن اموال مردم به باطل﴿وَأَكْلِهِمْ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ﴾[۱۱]؛ حرص به زندگی ﴿وَلَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلَى حَيَاةٍ﴾[۱۲]؛ شرک ورزی﴿وَمِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا﴾[۱۳]؛ قتل دیگران ﴿مِنْ أَجْلِ ذَلِكَ كَتَبْنَا عَلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ﴾[۱۴]؛ فساد کردن در زمین ﴿أَوْ فَسَادٍ فِي الْأَرْضِ﴾[۱۵] و اسراف کردن در زمین ﴿ثُمَّ إِنَّ كَثِيرًا مِنْهُمْ بَعْدَ ذَلِكَ فِي الْأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ﴾[۱۶].

یهودیان به ناروا مدعی بودند هدایت تنها از آن آنان است ﴿وَقَالُوا كُونُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ﴾[۱۷] و در دوزخ نمی‌مانند ﴿الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ عَهِدَ إِلَيْنَا أَلَّا نُؤْمِنَ لِرَسُولٍ حَتَّى يَأْتِيَنَا بِقُرْبَانٍ تَأْكُلُهُ النَّارُ قُلْ قَدْ جَاءَكُمْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِي بِالْبَيِّنَاتِ وَبِالَّذِي قُلْتُمْ فَلِمَ قَتَلْتُمُوهُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ﴾[۱۸]، دست خدا بسته است﴿وَقَالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَلُعِنُوا بِمَا قَالُوا بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنْفِقُ كَيْفَ يَشَاءُ وَلَيَزِيدَنَّ كَثِيرًا مِنْهُمْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْيَانًا وَكُفْرًا وَأَلْقَيْنَا بَيْنَهُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ كُلَّمَا أَوْقَدُوا نَارًا لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ﴾[۱۹] و تنها کتاب خویش را می‌پذیرند و به همان عمل می‌کنند؛ یهودیان به بخشی از تورات که آن را به سود خود می‌پندارند ایمان دارند و بخش دیگر را رها می‌‌کنند و کتاب خدای را تحریف کرده‌اند ﴿وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُواْ هَذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُواْ مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُواْ الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُواْ حِطَّةٌ نَّغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ قَوْلاً غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُواْ رِجْزًا مِّنَ السَّمَاء بِمَا كَانُواْ يَفْسُقُونَ﴾[۲۰]؛ تورات را پنهان ساخته و تورات دیگری نوشته‌اند ﴿فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتَابَ بِأَيْدِيهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هَذَا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ لِيَشْتَرُوا بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا فَوَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ وَوَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا يَكْسِبُونَ﴾[۲۱] و در آن به اختلاف افتاده‌اند ﴿وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ فَاخْتُلِفَ فِيهِ وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَإِنَّهُمْ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مُرِيبٍ﴾[۲۲].[۲۳]

منابع

  1. پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، فرهنگ شیعه
  2. محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام

پانویس

  1. ↑ «و برای او در «الواح» (تورات) در هر زمینه پندی و برای هر چیز تفصیلی نوشتیم» سوره اعراف، آیه ۱۴۵.
  2. ↑ ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۳۴۴.
  3. ↑ «و (یاد کنید) آنگاه را که شما را از فرعونیان رهانیدیم» سوره بقره، آیه ۴۹.
  4. ↑ «و (یاد کنید) آنگاه را که موسی برای مردم خود در پی آب بود و گفتیم: با چوبدست خود به سنگ فرو کوب آنگاه دوازده چشمه از آن فرا جوشید» سوره بقره، آیه ۶۰.
  5. ↑ «بنى اسرائيل را به دوازده سبط تقسيم كرديم. و چون قوم موسى از او آب خواستند به او وحى كرديم كه عصايت را بر سنگ بزن. از آن سنگ دوازده چشمه روان شد. و هر گروه آبشخور خويش را بشناخت. و ابر را سايبانشان ساختيم و برايشان من و سلوى نازل كرديم. بخوريد از اين چيزهاى پاكيزه كه بر شما روزى داده‏ايم. و آنان به ما ستم نكردند بلكه به خودشان ستم مى‏ كردند» سوره اعراف، آیه ۱۶۰.
  6. ↑ «اهل كتاب از تو مى‏خواهند كه برايشان كتابى از آسمان نازل كنى. اينان بزرگتر از اين را از موسى طلب كردند و گفتند: خدا را به آشكار به ما بنماى. به سبب اين سخن كفرآميزشان صاعقه آنان را فرو گرفت. و پس از آنكه معجزه‏هايى برايشان آمده بود گوساله‏اى را به خدايى گرفتند و ما آنان را بخشيديم و موسى را حجتى آشكار ارزانى داشتيم» سوره نساء، آیه ۱۵۳.
  7. ↑ «آنگاه برای پیمان‌شکنی آنان» سوره نساء، آیه ۱۵۵.
  8. ↑ «و کفر ورزیدنشان به آیات خداوند» سوره نساء، آیه ۱۵۵.
  9. ↑ «و اینکه پیامبران را ناروا می‌کشتند» سوره آل عمران، آیه ۱۸۱.
  10. ↑ «و (نیز) برای رباخواری آنان با آنکه از آن نهی شده بودند» سوره نساء، آیه ۱۶۱.
  11. ↑ «و ناروا خوردن دارایی‌های مردم» سوره نساء، آیه ۱۶۱.
  12. ↑ «و آنان (- قوم یهود) را به زندگی آزمندترین مردم و آزمندتر از مشرکان خواهی یافت» سوره بقره، آیه ۹۶.
  13. ↑ «و آنان (- قوم یهود) را به زندگی آزمندترین مردم و آزمندتر از مشرکان خواهی یافت» سوره بقره، آیه ۹۶.
  14. ↑ «به همین روی بر بنی اسرائیل مقرر داشتیم که هرکس تنی را- جز به قصاص یا به کیفر تبهکاری در روی زمین- بکشد» سوره مائده، آیه ۳۲.
  15. ↑ «به همین روی بر بنی اسرائیل مقرر داشتیم که هرکس تنی را- جز به قصاص یا به کیفر تبهکاری در روی زمین- بکشد» سوره مائده، آیه ۳۲.
  16. ↑ « باز هم بسيارى از آنها هم چنان بر روى زمين از حد خويش تجاوز مى ‏كردند» سوره مائده، آیه ۳۲.
  17. ↑ «و گفتند: یهودی یا مسیحی باشید تا راه یابید ؛ بگو: (خیر) بلکه ما بر آیین ابراهیم درست‌آیین هستیم و او از مشرکان نبود» سوره بقره، آیه ۱۳۵.
  18. ↑ «كسانى گفتند: ما را با خدا عهدى است كه به هيچ پيامبرى ايمان نياوريم، مگر براى ما قربانيى بياورد كه آتش آن را بخورد. بگو: پيش از من پيامبرانى با معجزه‏ها و آنچه اكنون مى‏خواهيد آمده‏اند، اگر راست مى ‏گوييد، چرا آنها را كشتيد» سوره آل عمران، آیه ۱۸۳.
  19. ↑ «يهود گفتند كه دست خدا بسته است. دستهاى خودشان بسته باد. و بدين سخن كه گفتند ملعون گشتند. دستهاى خدا گشاده است. به هر سان كه بخواهد روزى مى‏‌دهد. و آنچه بر تو از جانب پروردگارت نازل شده است، به طغيان و كفر بيشترشان خواهد افزود. ما تا روز قيامت ميانشان دشمنى و كينه افكنده‏ايم. هر گاه كه آتش جنگ را افروختند خدا خاموشش ساخت. و آنان در روى زمين به فساد مى‏كوشند، و خدا مفسدان را دوست ندارد» سوره مائده، آیه ۶۴.
  20. ↑ «و به ياد آريد آن زمان را كه به شما گفتيم: به اين قريه درآييد و از نعمتهاى آن هر چه و هر جا كه خواسته باشيد به فراوانى بخوريد. ولى سجده‏كنان از دروازه داخل شويد و بگوييد: بار گناه از ما فرو نه. تا خطاهاى شما را بيامرزيم و به پاداش نيكوكاران بيفزاييم. امّا ستمكاران آن سخن را ديگر كردند و بر آنان به جزاى عصيانى كه كرده بودند عذابى آسمانى فرود آورديم»؛ سورۀ بقره، آیات ۵۸ ـ ۵۹.
  21. ↑ «بنابراین، وای بر کسانی که (یک) نوشته را با دست‌های خود می‌نویسند آنگاه می‌گویند که این از سوی خداوند است تا با آن بهایی کم به دست آورند؛ و وای بر آنان از آنچه دست‌هایشان نگاشت و وای بر آنان از آنچه به دست می‌آورند» سوره بقره، آیه ۷۹.
  22. ↑ «و ما به موسی کتاب دادیم آنگاه در آن اختلاف درافتاد و اگر سخنی از پروردگارت پیشی نگرفته بود میان آنان داوری می‌شد و به راستی آنان از آن در تردیدی گمان‌انگیزند» سوره هود، آیه ۱۱۰.
  23. ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۶۳.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=قوم_یهود_در_قرآن&oldid=747465»