علم غیر ذاتی در قرآن

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث علم معصوم است. "علم غیر ذاتی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

علم غیر ذاتی در قرآن - علم غیر ذاتی در حدیث - علم غیر ذاتی در کلام اسلامی - علم غیر ذاتی در فلسفه اسلامی - علم غیر ذاتی در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل علم معصوم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

معناشناسی

علم عیرذاتی علمی است که به واسطۀ تعلیم خداوند، انسان‌های برگزیده می‌توانند از آن بهره‌مند شوند و چنین علمی، تبعی و نسبت به علم خداوند موقتی و محدود است.

دلیل قرآنی بر غیرذاتی بودن علم معصوم

در آیات قرآن به صراحت تأکید شده است، علمی که به انسان‌ها و برگزیدگان خداوند می‌رسد، به اذن و خواست الهی است و اگر خداوند نخواهد، دانشی نخواهند داشت:

1. ﴿إِنْ كُلُّ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِلَّا آتِي الرَّحْمَنِ عَبْدًا﴾، در این آیه به صراحت بر وابستگی علمی برگزیدگان خداوند تأکید شده است.
2. ﴿وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ﴾، همه مخلوقات، بندگان خداوند متعال‌اند و توان انجام کاری را جز به اراده او ندارند.
3. در آیه‌ای دیگر خداوند به صراحت به رسول اکرم(ص) بیان می‌کند، علوم ایشان کاملاً وابسته به خداوند است و اگر او نخواهد، وحی‌ای بر آن حضرت نازل نخواهد شد: ﴿وَلَئِنْ شِئْنَا لَنَذْهَبَنَّ بِالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ ثُمَّ لَا تَجِدُ لَكَ بِهِ عَلَيْنَا وَكِيلًا﴾.
4. و یا در برخی از آیات آمده است: ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِنْ رَسُولٍ﴾ و یا ﴿تِلْكَ مِنْ أَنْبَاءِ الْغَيْبِ نُوحِيهَا إِلَيْكَ﴾.

باید توجه داشت اگر برخی از آیات، علم غیب را از غیر خداوند نفی می‌‌کنند منظورشان علم غیب ذاتی است نه غیرذاتی، چه اینکه منظور از آیاتی که علم غیب را برای غیرخداوند اثبات می‌‌کنند، علم غیب غیرذاتی است لذا تعارضی میان آیات قرآن وجود ندارد.

پرسش‌های وابسته

• علم غیر ذاتی معصوم چیست؟ (پرسش)
• علم غیب غیر ذاتی چیست؟ (پرسش)

منابع

1. مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن
2. هاشمی، سید علی، قلمرو علوم برگزیدگان خداوند در قرآن
3. سلطانی، مصطفی، امامت از دیدگاه امامیه و زیدیه