جز
جایگزینی متن - 'افراط و تفریط' به 'افراط و تفریط'
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - 'افراط و تفریط' به 'افراط و تفریط') |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
*بسیاری، [[انصاف]] را با [[عدالت]] یکی می‌دانند، ولی به نظر می‌رسد که [[عدالت]] عام‌تر از [[انصاف]] است و رابطه بین آن‌ها عموم و خصوص مطلق است؛ یعنی هر کجا [[عدالت]] باشد [[انصاف]] است، ولی هر کجا که [[انصاف]] باشد [[عدالت]] نیست. | *بسیاری، [[انصاف]] را با [[عدالت]] یکی می‌دانند، ولی به نظر می‌رسد که [[عدالت]] عام‌تر از [[انصاف]] است و رابطه بین آن‌ها عموم و خصوص مطلق است؛ یعنی هر کجا [[عدالت]] باشد [[انصاف]] است، ولی هر کجا که [[انصاف]] باشد [[عدالت]] نیست. | ||
*در لسان [[روایات]]، [[تعصب]] در مقابل [[انصاف]] آمده و از آن با واژه "[[حمیت]]" یاد شده است. در [[فرهنگ دینی]] هم [[حمیت]] ممدوح و هم [[حمیت]] مذموم وجود دارد. [[امام صادق]]{{ع}} در [[بیان]] جنود [[عقل]] و [[جهل]]، [[انصاف]] را از [[لشکر]] [[عقل]] و ضد آن، یعنی [[تعصب]] را از [[لشکر]] [[جهل]] معرفی می‌کند. همچنان‌که در جامع السعادات ضد [[عصبیت]] و [[کتمان]] [[حق]] را [[انصاف]] و [[استقامت]] بر [[حق]] می‌داند <ref>جامع السعادات، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، ج۱، ص۴۴۹.</ref>. | *در لسان [[روایات]]، [[تعصب]] در مقابل [[انصاف]] آمده و از آن با واژه "[[حمیت]]" یاد شده است. در [[فرهنگ دینی]] هم [[حمیت]] ممدوح و هم [[حمیت]] مذموم وجود دارد. [[امام صادق]]{{ع}} در [[بیان]] جنود [[عقل]] و [[جهل]]، [[انصاف]] را از [[لشکر]] [[عقل]] و ضد آن، یعنی [[تعصب]] را از [[لشکر]] [[جهل]] معرفی می‌کند. همچنان‌که در جامع السعادات ضد [[عصبیت]] و [[کتمان]] [[حق]] را [[انصاف]] و [[استقامت]] بر [[حق]] می‌داند <ref>جامع السعادات، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، ج۱، ص۴۴۹.</ref>. | ||
*در نظر [[امام خمینی]]؛ [[عدالت]]، [[غایت]] [[اخلاق]] شمرده می‌شود، زیرا به معنای صحت و درستی تمام قواست. [[امام]] [[عدالت]] را به استناد به ارسطو عبارت از تمام [[فضائل]] می‌داند، نه جزئی از آن، و [[عدالت]] را حد وسط بین [[افراط و تفریط]] و [[غلو]] و [[تقصیر]] یا تعدیل جمیع قوای [[باطنیه]]، [[ظاهریه]]، [[روحیه]] و نفسیه تعریف می‌کند<ref>جامع السعادات، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، ج۱، ص۸۲.</ref>. از نظر [[امام]]{{ع}}، [[عدالت]] نه تنها خواست [[فطری]] [[بشر]]، بلکه از جمله [[سنن الهی]]، یکی از مقاصد [[قرآن]]، [[هدف]] [[اسلام]] و [[هدف]] [[ارسال پیامبران]] است<ref>نجمه کیخا، مناسبات اخلاق و سیاست در اندیشه اسلامی، ص۱۶۶.</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۳۵۸.</ref>. | *در نظر [[امام خمینی]]؛ [[عدالت]]، [[غایت]] [[اخلاق]] شمرده می‌شود، زیرا به معنای صحت و درستی تمام قواست. [[امام]] [[عدالت]] را به استناد به ارسطو عبارت از تمام [[فضائل]] می‌داند، نه جزئی از آن، و [[عدالت]] را حد وسط بین [[افراط]] و [[تفریط]] و [[غلو]] و [[تقصیر]] یا تعدیل جمیع قوای [[باطنیه]]، [[ظاهریه]]، [[روحیه]] و نفسیه تعریف می‌کند<ref>جامع السعادات، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، ج۱، ص۸۲.</ref>. از نظر [[امام]]{{ع}}، [[عدالت]] نه تنها خواست [[فطری]] [[بشر]]، بلکه از جمله [[سنن الهی]]، یکی از مقاصد [[قرآن]]، [[هدف]] [[اسلام]] و [[هدف]] [[ارسال پیامبران]] است<ref>نجمه کیخا، مناسبات اخلاق و سیاست در اندیشه اسلامی، ص۱۶۶.</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۳۵۸.</ref>. | ||
*[[محقق سبزواری]] همچون بسیاری از [[اندیشمندان مسلمان]] برای [[عدالت]] [[جایگاه]] با اهمیتی قائل است. وی [[عدالت]] را عامل حفظ و دوام [[جامعه]] و [[حکومت]] و سبب اصلی [[بعثت انبیا]] شمرده است. با توجه به نقشی که سبزواری برای [[پادشاه]] تعریف می‌کند و او را به منزله [[روح]] در [[بدن]] می‌داند، شاه در [[عادل]] شدن فرد و [[جامعه]] دارای نقش تعیین کننده است<ref>نجمه کیخا، مناسبات [[اخلاق]] و [[سیاست]] در [[اندیشه]] [[اسلامی]]، ص۱۶۶.</ref>. | *[[محقق سبزواری]] همچون بسیاری از [[اندیشمندان مسلمان]] برای [[عدالت]] [[جایگاه]] با اهمیتی قائل است. وی [[عدالت]] را عامل حفظ و دوام [[جامعه]] و [[حکومت]] و سبب اصلی [[بعثت انبیا]] شمرده است. با توجه به نقشی که سبزواری برای [[پادشاه]] تعریف می‌کند و او را به منزله [[روح]] در [[بدن]] می‌داند، شاه در [[عادل]] شدن فرد و [[جامعه]] دارای نقش تعیین کننده است<ref>نجمه کیخا، مناسبات [[اخلاق]] و [[سیاست]] در [[اندیشه]] [[اسلامی]]، ص۱۶۶.</ref>. | ||
*نکته آخر اینکه با بررسی [[آیات قرآن]]، مشخص می‌شود که [[قرآن]] بیشتر [[عدالت]] را در معنای [[قضاوت]] کردن، یعنی [[عدالت]] [[حقوقی]] و کیفری و مکافاتی به کار برده است، هر چند که به [[عدالت]] توزیعی و [[اجتماعی]] نیز نظر داشته است. | *نکته آخر اینکه با بررسی [[آیات قرآن]]، مشخص می‌شود که [[قرآن]] بیشتر [[عدالت]] را در معنای [[قضاوت]] کردن، یعنی [[عدالت]] [[حقوقی]] و کیفری و مکافاتی به کار برده است، هر چند که به [[عدالت]] توزیعی و [[اجتماعی]] نیز نظر داشته است. | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
==[[عدالت]] و [[انصاف]] در [[صحیفه سجادیه]]== | ==[[عدالت]] و [[انصاف]] در [[صحیفه سجادیه]]== | ||
*[[امام سجاد]]{{ع}} در دعای بیستم و در عبارت دهم آن می‌فرمایند: "بارخدایا بر [[محمد]] و آل او [[درود]] فرست؛ و مرا به زینت [[صالحین]] و شایستگان (انجام [[حقوق خدا]] و [[مردم]]) آراسته فرما؛ و [[زیور]] [[پرهیزکاران]] ([[عمل به واجبات]] و ترک [[محرمات]]) را به من بپوشان، با ([[توفیق]] برای) گستردن [[عدل و داد]] (تا از [[افراط و تفریط]] در [[حق]] دوری گزینم) و فرو نشاندن [[خشم]] و خاموش کردن [[آتش]] [[دشمنی]] ([[اختلاف]] بین [[مردم]]) و گردآوردن پراکندگان (دل‌های از هم رنجیده) و [[اصلاح]] [[فساد]] بین [[مردم]]؛ و فاش کردن خیر و [[نیکی]]؛ و پنهان نمودن [[عیب]] و [[زشتی]] و [[نرم‌خویی]] و [[فروتنی]] و نیکوروشی؛ و سنگینی؛ و [[خوش‌خویی]] (با [[مردم]]) و پیشی گرفتن [[نیکی]]؛ و [[برگزیدن]] [[احسان]] بی‌آنکه جزای احسانی باشد؛ و [[سرزنش]] نکردن و [[همراهی]] نکردن به غیر مستحق و گفتن [[حق]] اگرچه سخت (یا اندک) باشد؛ و کم شمردن [[نیکی]] در گفتار و کردارم اگرچه بسیار باشد؛ و بسیار شمردن [[بدی]] در گفتار و کردارم اگرچه کم باشد و آنچه را [[بیان]] شد برای من به وسیله هموارگی [[طاعت]] و [[فرمانبری]]؛ و همیشه بودن با [[جماعت]] و واگذاشتن بدعت‌گزاران و آنکه [[رأی]] و [[اندیشه]] اختراع شده به کار برد، کامل گردان"<ref>{{متن حدیث| اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ حَلِّنِي بِحِلْيَةِ الصَّالِحِينَ، وَ أَلْبِسْنِي زِينَةَ الْمُتَّقِينَ، فِي بَسْطِ الْعَدْلِ، وَ كَظْمِ الغَيْظِ، وَ إِطْفَاءِ النَّائِرَةِ، وَ ضَمِّ أَهْلِ الْفُرْقَةِ، وَ إِصْلَاحِ ذَاتِ الْبَيْنِ، وَ إِفْشَاءِ الْعَارِفَةِ، وَ سَتْرِ الْعَائِبَةِ، وَ لِينِ الْعَرِيكَةِ، وَ خَفْضِ الْجَنَاحِ، وَ حُسْنِ السِّيرَةِ، وَ سُكُونِ الرِّيحِ، وَ طِيبِ الْمُخَالَقَةِ، وَ السَّبْقِ إِلَى الْفَضِيلَةِ، وَ إِيثَارِ التَّفَضُّلِ، وَ تَرْكِ التَّعْيِيرِ، وَ الْإِفْضَالِ عَلَى غَيْرِ الْمُسْتَحِقِّ، وَ الْقَوْلِ بِالْحَقِّ وَ إِنْ عَزَّ، وَ اسْتِقْلَالِ الْخَيْرِ وَ إِنْ كَثُرَ مِنْ قَوْلِي وَ فِعْلِي، وَ اسْتِكْثَارِ الشَّرِّ وَ إِنْ قَلَّ مِنْ قَوْلِي وَ فِعْلِي، وَ أَكْمِلْ ذَلِكَ لِي بِدَوَامِ الطَّاعَةِ، وَ لُزُومِ الْجَمَاعَةِ، وَ رَفْضِ أَهْلِ الْبِدَعِ، وَ مُسْتَعْمِلِ الرَّأْيِ الْمُخْتَرَعِ}}</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۳۶۰-۳۶۱.</ref>. | *[[امام سجاد]]{{ع}} در دعای بیستم و در عبارت دهم آن می‌فرمایند: "بارخدایا بر [[محمد]] و آل او [[درود]] فرست؛ و مرا به زینت [[صالحین]] و شایستگان (انجام [[حقوق خدا]] و [[مردم]]) آراسته فرما؛ و [[زیور]] [[پرهیزکاران]] ([[عمل به واجبات]] و ترک [[محرمات]]) را به من بپوشان، با ([[توفیق]] برای) گستردن [[عدل و داد]] (تا از [[افراط]] و [[تفریط]] در [[حق]] دوری گزینم) و فرو نشاندن [[خشم]] و خاموش کردن [[آتش]] [[دشمنی]] ([[اختلاف]] بین [[مردم]]) و گردآوردن پراکندگان (دل‌های از هم رنجیده) و [[اصلاح]] [[فساد]] بین [[مردم]]؛ و فاش کردن خیر و [[نیکی]]؛ و پنهان نمودن [[عیب]] و [[زشتی]] و [[نرم‌خویی]] و [[فروتنی]] و نیکوروشی؛ و سنگینی؛ و [[خوش‌خویی]] (با [[مردم]]) و پیشی گرفتن [[نیکی]]؛ و [[برگزیدن]] [[احسان]] بی‌آنکه جزای احسانی باشد؛ و [[سرزنش]] نکردن و [[همراهی]] نکردن به غیر مستحق و گفتن [[حق]] اگرچه سخت (یا اندک) باشد؛ و کم شمردن [[نیکی]] در گفتار و کردارم اگرچه بسیار باشد؛ و بسیار شمردن [[بدی]] در گفتار و کردارم اگرچه کم باشد و آنچه را [[بیان]] شد برای من به وسیله هموارگی [[طاعت]] و [[فرمانبری]]؛ و همیشه بودن با [[جماعت]] و واگذاشتن بدعت‌گزاران و آنکه [[رأی]] و [[اندیشه]] اختراع شده به کار برد، کامل گردان"<ref>{{متن حدیث| اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ حَلِّنِي بِحِلْيَةِ الصَّالِحِينَ، وَ أَلْبِسْنِي زِينَةَ الْمُتَّقِينَ، فِي بَسْطِ الْعَدْلِ، وَ كَظْمِ الغَيْظِ، وَ إِطْفَاءِ النَّائِرَةِ، وَ ضَمِّ أَهْلِ الْفُرْقَةِ، وَ إِصْلَاحِ ذَاتِ الْبَيْنِ، وَ إِفْشَاءِ الْعَارِفَةِ، وَ سَتْرِ الْعَائِبَةِ، وَ لِينِ الْعَرِيكَةِ، وَ خَفْضِ الْجَنَاحِ، وَ حُسْنِ السِّيرَةِ، وَ سُكُونِ الرِّيحِ، وَ طِيبِ الْمُخَالَقَةِ، وَ السَّبْقِ إِلَى الْفَضِيلَةِ، وَ إِيثَارِ التَّفَضُّلِ، وَ تَرْكِ التَّعْيِيرِ، وَ الْإِفْضَالِ عَلَى غَيْرِ الْمُسْتَحِقِّ، وَ الْقَوْلِ بِالْحَقِّ وَ إِنْ عَزَّ، وَ اسْتِقْلَالِ الْخَيْرِ وَ إِنْ كَثُرَ مِنْ قَوْلِي وَ فِعْلِي، وَ اسْتِكْثَارِ الشَّرِّ وَ إِنْ قَلَّ مِنْ قَوْلِي وَ فِعْلِي، وَ أَكْمِلْ ذَلِكَ لِي بِدَوَامِ الطَّاعَةِ، وَ لُزُومِ الْجَمَاعَةِ، وَ رَفْضِ أَهْلِ الْبِدَعِ، وَ مُسْتَعْمِلِ الرَّأْيِ الْمُخْتَرَعِ}}</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۳۶۰-۳۶۱.</ref>. | ||
*[[امام]]{{ع}} [[توفیق]] گسترش [[عدل]] در عرصه‌های مختلف را از [[خداوند]] مسئلت می‌کنند، ولی تحقق [[عدالت فراگیر]] جهانی را که در آن [[ظلم و جور]] به دست فرزندشان، [[حضرت]] [[حجة بن الحسن]]{{ع}} کاملاً نابود شود [[بیان]] می‌نماید<ref>حمیدرضا حق شناس، رویکرد صحیفه سجادیه به اخلاق اجتماعی، (پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه قم، ۱۳۸۶)، ص۷۷.</ref>. | *[[امام]]{{ع}} [[توفیق]] گسترش [[عدل]] در عرصه‌های مختلف را از [[خداوند]] مسئلت می‌کنند، ولی تحقق [[عدالت فراگیر]] جهانی را که در آن [[ظلم و جور]] به دست فرزندشان، [[حضرت]] [[حجة بن الحسن]]{{ع}} کاملاً نابود شود [[بیان]] می‌نماید<ref>حمیدرضا حق شناس، رویکرد صحیفه سجادیه به اخلاق اجتماعی، (پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه قم، ۱۳۸۶)، ص۷۷.</ref>. | ||
*[[امام]]{{ع}} در دعای بیستم و در عبارت هجدهم آن می‌فرمایند: "بارخدایا بر [[محمد]] و آل او [[درود]] فرست؛ و مرا به [[میانه‌روی]] بهره‌مند گردان (که در گفتار و [[کردار]] از [[حد ]] [[تجاوز]] نکرده [[تقصیر]] ننمایم) و مرا از درست‌کاران و راهنمایان به خیر و [[نیکی]]، و از [[بندگان]] [[شایسته]] بگردان و [[رستگاری]] [[قیامت]] و رهایی از [[دوزخ]] را روزی‌ام فرما"<ref>{{متن حدیث| اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ مَتِّعْنِي بِالاقْتِصَادِ، وَ اجْعَلْنِي مِنْ أَهْلِ السَّدَادِ، وَ مِنْ أَدِلَّةِ الرَّشَادِ، وَ مِنْ صَالِحِ الْعِبَادِ، وَ ارْزُقْنِي فَوْزَ الْمَعَادِ، وَ سلَامَةَ الْمِرْصَادِ}}</ref>؛ | *[[امام]]{{ع}} در دعای بیستم و در عبارت هجدهم آن می‌فرمایند: "بارخدایا بر [[محمد]] و آل او [[درود]] فرست؛ و مرا به [[میانه‌روی]] بهره‌مند گردان (که در گفتار و [[کردار]] از [[حد ]] [[تجاوز]] نکرده [[تقصیر]] ننمایم) و مرا از درست‌کاران و راهنمایان به خیر و [[نیکی]]، و از [[بندگان]] [[شایسته]] بگردان و [[رستگاری]] [[قیامت]] و رهایی از [[دوزخ]] را روزی‌ام فرما"<ref>{{متن حدیث| اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ مَتِّعْنِي بِالاقْتِصَادِ، وَ اجْعَلْنِي مِنْ أَهْلِ السَّدَادِ، وَ مِنْ أَدِلَّةِ الرَّشَادِ، وَ مِنْ صَالِحِ الْعِبَادِ، وَ ارْزُقْنِي فَوْزَ الْمَعَادِ، وَ سلَامَةَ الْمِرْصَادِ}}</ref>؛ | ||
*[[امام]]{{ع}} در این عبارت از واژه "[[اقتصاد]]" استفاده نموده، و یکی از واژه‌های نزدیک به [[عدل]] در [[صحیفه]] همین واژه است<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۳۶۱.</ref>. | *[[امام]]{{ع}} در این عبارت از واژه "[[اقتصاد]]" استفاده نموده، و یکی از واژه‌های نزدیک به [[عدل]] در [[صحیفه]] همین واژه است<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۳۶۱.</ref>. | ||
*[[سید علی خان حسینی]] در این‌باره می‌نویسد: "[[اقتصاد]] از قصد به معنی [[عدل]] است و [[عدل]]، حد وسط در [[کارها]] بین [[افراط و تفریط]] است"<ref>سیدعلی خان حسینی، ریاض السالکین، ج۳، ص۳۸۹.</ref>. | *[[سید علی خان حسینی]] در این‌باره می‌نویسد: "[[اقتصاد]] از قصد به معنی [[عدل]] است و [[عدل]]، حد وسط در [[کارها]] بین [[افراط]] و [[تفریط]] است"<ref>سیدعلی خان حسینی، ریاض السالکین، ج۳، ص۳۸۹.</ref>. | ||
*همچنین واژه "قصد" در [[خطبه]] ۱۹۳ [[نهج البلاغه]] به معنای [[میانه‌روی]] آمده است. | *همچنین واژه "قصد" در [[خطبه]] ۱۹۳ [[نهج البلاغه]] به معنای [[میانه‌روی]] آمده است. | ||
*[[امام علی]]{{ع}} می‌فرمایند: "[[پرهیزکاران]] را... در طلب [[دانش]] حریص، و با داشتن [[علم]] بردبار، و در [[توانگری]] میانه‌روش بینی و..."<ref>نهج البلاغه، ترجمه سید جعفر شهیدی، خطبه ۱۹۳، ص۲۲۶.</ref>. | *[[امام علی]]{{ع}} می‌فرمایند: "[[پرهیزکاران]] را... در طلب [[دانش]] حریص، و با داشتن [[علم]] بردبار، و در [[توانگری]] میانه‌روش بینی و..."<ref>نهج البلاغه، ترجمه سید جعفر شهیدی، خطبه ۱۹۳، ص۲۲۶.</ref>. | ||