شروط امامت از دیدگاه اهل سنت: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

آنچه نزد عامّه در [[خلافت]] و [[امامت]] شرط بلکه مدار اصلی امامت بر آن است، [[حفظ]] و نگهداری [[سرزمین‌های اسلامی]] و [[دفاع]] از آن و [[علم]] به کیفیّت [[ریاست]] و مدیر و مدبّر بودن است، و لذا می‌گویند: "هر کس که قلمرو [[حکومت]] را بهتر حفظ و نگهداری کند و در [[تدبیر]] و [[اداره امور]] [[مردم]] واردتر و دقیق‌تر باشد، او سزاوارتر به [[منصب امامت]] است". بر این اساس، علم و فضل و [[تقوا]] و [[ایمان]]، چندان مدخلیّتی در [[ریاست عامّه]] و [[سلطنت]] کلیه ندارد، بلکه این امور تنها فضیلتی به حساب می‌آیند و موجب کثرت [[ثواب]] می‌شوند. حتی بعضی از متعصّبان علمای عامّه، مانند روزبهان و جمعی دیگر، این مطلب را [[عقلی]] دانسته و گفته‌اند: {{عربی|إنّ صریح العقل یحکم بأنّ مدار الإمامه علی حفظ الحوزه و العلم بالریاسه و طریق التعیّش مع الرعیّه... و یکفیه من العلم ما یشترط القوم من الاجتهاد... فالذی یکون أعلم بتدبیر حفظ الحوزه فالعقل یحکم بأنّه هو الأولی بالإمامه. و کثیر من المفضولین یکونون أصلح للإمامه من الفاضلین...}}<ref>احقاق الحق، ج۲، ص۳۲۰ – ۳۲۱؛ دلائل الصدق، ج۴، ص۲۳۵، نقلاً عن العامّه.</ref>.

حاصل معنای [[کلام]] فوق این است که: مدار خلافت بر حفظ و تدبیر مملکت است، نه بر اعلمیّت و اتقی و ازهد و اجلّ [[نسب]] بودن و قوت ایمان داشتن، پس اگر در میان [[رعیت]]، فُضَلایی بسیار آراسته به جمیع [[کمالات]] باشند، ولی در حفظ حوزه، کم تدبیر باشند و کسی که فاقد این صفات باشد، لکن [[سیاست]] او با رعیت و عساکر بهتر باشد، او اولی به امامت است و [[مفضول]] بر [[فاضل]] مقدم است.

[[امیرالمؤمنین]]{{ع}} در پاسخ آنها فرمود: {{متن حدیث|لَوْ لَا الدّينُ لَكُنْتُ مِنْ أدْهَى الْعَرَبِ}}<ref>احقاق الحق، ج۲، ص۳۳۱؛ ج۸، ص۵۹۵ از مصادر عامه، و لاحظ: شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۱، ص۲۸.</ref>؛ اگر [[دین خدا]] و [[شرع]] [[مبین]] مانع من نبود من [[عالم‌ترین]] [[مردم]] به کید و حیله و خدعه بودم.

چگونه [[تصوّر]] می‌شود که [[خلفای سه گانه]] از [[امیر المؤمنین علی]]{{ع}} [[اعلم]] به حفظ حوزه باشند؟ علمای [[عامه]] [[گمان]] دارند که [[خلیفه دوم]] (عمربن خطاب) زیرک‌ترین عرب در [[تدبیر امور]] دنیویّه و سیاسات بود و حال آنکه او در هر مشکلی از [[مشکلات]] به امیرالمؤمنین{{ع}} [[پناهنده]] می‌شد و بیش از هفتاد مورد در کتب عامه ثبت شده که گفت: {{عربی|لولا عَلِىٌّ لَّهَلَكَ عُمَرٌ}}<ref>مناقب خوارزمی، ص۳۹؛ ینابیع المودّه قندوزی، ص۷۰؛ فرائد السمطین، ج۱، ص۳۴۶، باب ۶۵، حدیث ۲۶۹؛ سنن کبری، ج۷، ص۴۴۲؛ الریاض النضره، ج۲، ص۱۹۴؛ ذخائر العقبی، ص۸۲؛ درّالمنثور، ج۱، ص۲۸۸؛ سنن بیهقی، ج۷، ص۴۴۲.</ref>؛«اگر علی نبود، [[عمر]] هلاک می‌شد!!».

اما اولویّت [[مفضول]] با وجود [[فاضل]] از جهت [[امامت]] و [[خلافت]] علاوه بر اینکه از منکراتی است که هیچ عاقلی او را نخواهد پسندید و [[حکم]] عقلِ مستقل و نقل بر [[قبح]] آن است، موجب [[سخریه]] و [[استهزاء]] و اضمحلال [[شرع]] [[نبوی]] در مقابل [[ادیان]] و [[مذاهب]] سابقه است؛ زیرا [[عالمان]] [[مسیحی]] و [[یهودی]] و نیز بسیاری از صاحبان [[عقول]] از این [[طوایف]] می‌توانند به همین سخن واهی، [[مسلمانان]] را [[الزام]] و محکوم نمایند و بگویند: شما ادعا دارید که پیامبرتان، آخرین [[فرستاده الهی]] است و بر همه [[خلق]] از هر [[طایفه]] و صاحبان ادیان و مذاهب، [[واجب]] است که از پیامبرتان [[پیروی]] کند و بعد از او، [[متابعت]] نمایند مفضول از همه جهات را که از سایرین در [[حفظ]] [[رعیت]] و [[سلوک]] [[امارت]] و مملکت داری [[اعلم]] است ـ که [[شأن]] [[سلاطین]] جبابره و فراعنه و قیاصره است ـ که در نتیجه بُخت النصر از همه خلق به امامت و خلافت سزاوارتر است!

با چنین نتیجه فاسدی، علمای [[عامه]] چه جوابی در مقابل علمای [[یهود]] و [[نصارا]] دارند و چگونه رفع این [[خجالت]] و [[شرمندگی]] می‌کنند؟! ملا [[سعد تفتازانی]] ـ که از بزرگان علمای عامه است ـ از تعریف متّفق علیه بین خاصّه و عامّه [[اعراض]] کرده و تصدّی خلافت را برای هر [[فاسق]] و [[ظالم]] و [[ستمگری]] تجویز نموده است. او در شرح مقاصد می‌گوید: [[امامت]] و [[خلافت]] به [[بیعت]] منعقد می‌شود، و به [[قهر و غلبه]] نیز منعقد می‌شود.

 

 

 

 

 

 

 

برخی همه این صفات را لازم ندانسته‌اند زیرا یافتن آنها، یک جا در یک نفر، [[تکلیف]] به ما لا یطاق است. برخی گفته‌اند [[امام]] باید [[عاقل]] و بالغ هم باشد<ref>ر.ک. [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[کلام تطبیقی ج۲ (کتاب)|کلام تطبیقی]]، ج۲، ص۲۱۹.</ref>.

[[ماوردی]] و [[تفتازانی]] شرایط ذیل را ذکر کرده‌اند: [[مکلف]] بودن، [[عدالت]]، حرّیت، [[مرد بودن]]، [[سلامت]] حواس، [[سلامت]] اعضای [[بدن]]، [[تدبیر]]، [[شجاعت]]، [[قریشی بودن]]، [[اجتهاد]]، [[سخنوری]]<ref>ر.ک. [[محمد سعیدی مهر|سعیدی مهر، محمد]]؛ [[امیر دیوانی|دیوانی، امیر]]، [[معارف اسلامی ج۲ (کتاب)|معارف اسلامی]]، ج۲، ص۱۴۲.</ref>.

[[متکلمان معتزلی]] و [[اشعری]] در باب [[امام]]، در خصوص هشت [[وصف]]، تا حدودی [[اتفاق نظر]] دارند: [[مجتهد]]، [[صاحب رأی]]، [[شجاع]]، [[عادل]]، [[عاقل]]، بالغ، مرد، حرّ. در سایر شرایط، نزد [[متکلمان معتزلی]] و [[اشعری]]، [[اختلاف]] وجود دارد. این دو گروه، [[عصمت]] را شرط [[امام]] نمی‌دانند و [[امامت]] را [[منصب]] [[دنیوی]] صرف دیده‌اند، لذا در میان اوصاف و [[شرایط امامت]]، روی آورد [[فقهی]] اخذ کرده‌اند نه [[کلامی]] و جنبه [[ارتباط]] [[الهی]] و اوصافی چون [[عصمت]] را معتبر ندانسته‌اند<ref>ر.ک: [[علی قربانی|قربانی، علی]] و [[اسحاق عارفی| عارفی، اسحاق]]، [[امامت‌پژوهی (کتاب)|امامت‌پژوهی]]، ص۱۵۳.</ref>.