حکمت‌های نهج البلاغه

این مدخل زیرشاخهٔ بحث نهج البلاغه است. نهج البلاغه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: نهج البلاغه در تاریخ اسلامی - نهج البلاغه در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

• آخرین بخش نهج البلاغه به حکمت‌ها و کلمات قصار اختصاص دارد. حکمت‌های نهج البلاغه دربرگیرنده مفاهیم اخلاقی، دینی، فرهنگی و اجتماعی در قالبی زیبا و بدیع است. حکمت‌ها هم از لحاظ تمثیل و شیوه گفتار و هم از لحاظ محتوا و مفهوم در اوج‌اند. حکمت‌های نهج البلاغه را می‌توان در موضوع‌های زیر دسته‌بندی کرد :

1. علی از زبان علی
2. آموزه‌ها (مباحثی چون ایمان، اسلام، احکام، عبادات، شناخت‌شناسی، رهبری و مسائل اجتماعی، قرآن، برخی مفاهیم و...)
3. اندرزها (آدمی و آنچه با آن روبه‌روست، خردمندی، شکیبایی و...)

• برای نمونه به چند کلام از آن حضرت اشاره می‌کنیم:

1. با مردم به‌گونه‌ای بیامیزید که اگر بمیرید، بر شما بگریند و اگر بمانید با شما دوستی کنند
2. چون بر دشمن ظفر یافتی، عفو و گذشت را شکرانه پیروزی‌ات قرار ده
3. چون سرآغاز نعمت به شما رسد با کم‌سپاسی دنباله آن را نبرید
4. فرصت‌ها چون ابر در گذرند، پس از فرصت‌های خیر بهره گیرید
5. طمع، آدمی را بر لب آورَد ولی تشنه برگردانَد، ضمانت کند اما وفا نکند
6. هر که راز خود را نهان دارد، اختیار آن همواره به‌دست او باشد
7. سینه دانا گنجینه رازها و خوشرویی کمند دوستی‌ها و بردباری، نهان جایِ زشتی‌هاست
8. دنیا و آخرت دو دشمنی متفاوت و دو راه گوناگون‌اند، پس کسی که دنیا را دوست بدارد و بدان دل بندد، آخرت را دشمن دارد و از آن بدش آید و آن دو چونان خاور و باخترند و آن که بین آن دو جهت حرکت کند به هر یک نزدیک شود از دیگری دور گردد؛ و این دو چون دو همسر یک شوهرند
9. در آغاز سرما، خود را از آن بپایید و در پایان، پذیرایش باشید، زیرا آنچه با درختان کند با شما نیز انجام دهد که آغاز آن می‌سوزاند و پایان آن می‌رویاند
10. آن‌که پذیرای صبر نباشد بی‌تابی هلاکش سازد

منابع

• دانشنامه نهج البلاغه ج۲