زیارت در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱ ژوئن ۲۰۲۲، ساعت ۱۹:۰۵

مقدمه

“زیارت” در لغت به معنای دیدارِ کسی یا جایی، از روی قصد، است. در اصطلاح دینی، سفر ظاهری یا باطنی به اماکن مذهبی نیز زیارت خوانده می‌شود^[۱]. براساس آیات قرآن^[۲] می‌توان گفت که ساختن مسجد بر مزار اولیای خدا - و تبدیل آن به زیارتگاه - ریشه قرآنی دارد^[۳]. به زیارت یا ملاقات پیامبر(ص) و پیشوایان دین(ع) رفتن، در حیات آنان، امری بسیار ارزشمند و سعادت‌آفرین است. در قرآن، به برخی از آداب زیارت رسول اکرم(ص) از قبیل نیکو سخن گفتن با او^[۴] و پرهیز از مزاحمت برای آن حضرت^[۵] اشاره شده است. رعایت این امور در مورد همه پیشوایان دین، که نور واحدند، لازم است.

زیارت تربت پیشوایان دین، پس از ارتحال آنان نیز هم‌وزن زیارت آنان در دنیا معرفی شده است. رسول اکرم(ص) فرمود: کسی که پس از مرگ من قبرم را زیارت کند، مانند کسی است که در زمان حیاتم به دیدار من آمده باشد^[۶]. همچنین فرمود: کسی که قبر مرا زیارت کند شفاعت من بر او واجب می‌شود^[۷]. از این‌رو یکی از نعمت‌های خداوند، توفیق زیارت‌خانه خدا، مرقد مطهر رسول اکرم(ص) و مزار دیگر پیشوایان دین(ع) است که اگر همراه با معرفت و منطبق با تعالیم آنان باشد، نقش مهمی در تقویت روحیه معنوی و تکامل فردی زائر ایفا می‌کند و ذخیره‌ای نجات‌بخش برای آخرت او خواهد بود.

در نیایش‌های امام سجاد(ع)، در مورد زیارت چنین آمده است: «بار خدایا! اعطای نعمت ادای حج و عمره، زیارت قبر پیامبرت، که صلوات، رحمت و برکات تو بر او و آلش باد، و زیارت اهل‌بیت او، که برایشان سلام باد، را همواره تا زمانی که مرا زندگی بخشیده‌ای؛ در این سال و سال‌های دیگر، بر من ارزانی نما، زیارتی که نزد تو مقبول و مشکور افتد و برای من ذخیره روز بازپسین باشد»^[۸].آن حضرت شوق زیارتِ نامه اعمال و اشتیاق و الفت با جهان آخرت را موجب رویکرد انسان به انجام کارهای پسندیده شمرده و در دعایی می‌گوید: «خداوندا! در این جهان، ما را از عمل صالح برخوردار فرمای که وعده زیارت و برخورداری از پاداش تو را، با همه نزدیکی‌اش، دیر شماریم.»..^[۹].

بر اساس آیات و روایات، یکی از پاداش‌های مهم انسان‌های نیکوکار در عالم آخرت، دیدار با پیامبر(ص)، برخورداری از شفاعت او و مصاحبت با آن حضرت است^[۱۰].^[۱۱].^[۱۲]

منابع

شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «زیارت»، دانشنامه صحیفه سجادیه

پانویس

↑ المفردات فی غریب القرآن.
↑ ﴿وَكَذَلِكَ أَعْثَرْنَا عَلَيْهِمْ لِيَعْلَمُوا أَنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَأَنَّ السَّاعَةَ لَا رَيْبَ فِيهَا إِذْ يَتَنَازَعُونَ بَيْنَهُمْ أَمْرَهُمْ فَقَالُوا ابْنُوا عَلَيْهِمْ بُنْيَانًا رَبُّهُمْ أَعْلَمُ بِهِمْ قَالَ الَّذِينَ غَلَبُوا عَلَى أَمْرِهِمْ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيْهِمْ مَسْجِدًا﴾ «و بدین‌گونه (مردم را) از حال آنان آگاهانیدیم تا بدانند که وعده خداوند راستین است و در رستخیز تردیدی نیست؛ آنگاه (مردم) در کار خویش، میان هم کشمکش کردند؛ گفتند بنایی بر (غار) آنان بسازید (تا داستانشان آشکار نگردد)- پروردگارشان بر (احوال) آنان آگاه‌تر است- کسانی که در کارشان (در آن کشمکش) برتری داشتند گفتند: بر (غار) آنان (به یادبود) مسجدی خواهیم ساخت» سوره کهف، آیه ۲۱.
↑ تفسیر نور، ج۷، ص۱۵۶.
↑ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ وَلَا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمَالُكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تَشْعُرُونَ﴾ «ای مؤمنان! صدایتان را از صدای پیامبر فراتر نبرید و در گفتار با او بلند سخن مگویید چنان که با یکدیگر بلند سخن می‌گویید؛ مبادا کردارهایتان بی‌آنکه خود دریابید تباه گردد» سوره حجرات، آیه ۲.
↑ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلَى طَعَامٍ غَيْرَ نَاظِرِينَ إِنَاهُ وَلَكِنْ إِذَا دُعِيتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَلَا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ فَيَسْتَحْيِي مِنْكُمْ وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِي مِنَ الْحَقِّ وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ وَمَا كَانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمًا﴾ «ای مؤمنان! به خانه‌های پیامبر وارد نشوید مگر به شما برای (خوردن) خوراک، اجازه دهند -بی‌آنکه چشم به راه آماده شدن آن (خوراک) باشید- ولی چون فرا خوانده شدید درون روید و چون خوراک خوردید پراکنده شوید و دل به گفت و گو نسپارید که این (کار) پیامبر را آزار می‌دهد و از شما شرم می‌دارد ولی خداوند از (گفتن) حقیقت شرم نمی‌کند و چون از آنان چیزی خواستید از پشت پرده‌ای بخواهید، این برای دل‌های شما و دل‌های آنان پاکیزه‌تر است و شما حقّ ندارید که پیامبر را بیازارید و نه هرگز پس از او همسرانش را به همسری گیرید که آن نزد خداوند، سترگ است» سوره احزاب، آیه ۵۳.
↑ کامل الزیارات، ص۴.
↑ مجموعه ورام، ج۱، ص۳۹.
↑ نیایش بیست‌و‌سوم.
↑ نیایش چهلم.
↑ ﴿وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقًا﴾ «و آنان که از خداوند و پیامبر فرمان برند با کسانی که خداوند به آنان نعمت داده است از پیامبران و راستکرداران و شهیدان و شایستگان خواهند بود و آنان همراهانی نیکویند» سوره نساء، آیه ۶۹.
↑ الصحیفة السجادیة، امام زین‌العابدین(ع)، نشر الهادی، قم، ۱۴۱۸؛ فرهنگ آبادیس...؛ قرآن حکیم، ترجمه آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی، دارالقرآن الکریم، قم، ۱۳۷۳؛ کامل الزیارات، جعفربن محمد ابن قولویه، نشر مرتضوی، نجف، ۱۳۵۶؛ مجموعه ورّام، ورّام ابن ابی فراس، نشر فقیه، قم، بی‌تا؛ المفردات فی غریب القرآن، حسین بن محمد راغب اصفهانی، دارالعلم، بیروت، ۱۴۱۲.
↑ شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «زیارت»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۶۵.

[1] المفردات فی غریب القرآن.

[2] ﴿وَكَذَلِكَ أَعْثَرْنَا عَلَيْهِمْ لِيَعْلَمُوا أَنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَأَنَّ السَّاعَةَ لَا رَيْبَ فِيهَا إِذْ يَتَنَازَعُونَ بَيْنَهُمْ أَمْرَهُمْ فَقَالُوا ابْنُوا عَلَيْهِمْ بُنْيَانًا رَبُّهُمْ أَعْلَمُ بِهِمْ قَالَ الَّذِينَ غَلَبُوا عَلَى أَمْرِهِمْ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيْهِمْ مَسْجِدًا﴾ «و بدین‌گونه (مردم را) از حال آنان آگاهانیدیم تا بدانند که وعده خداوند راستین است و در رستخیز تردیدی نیست؛ آنگاه (مردم) در کار خویش، میان هم کشمکش کردند؛ گفتند بنایی بر (غار) آنان بسازید (تا داستانشان آشکار نگردد)- پروردگارشان بر (احوال) آنان آگاه‌تر است- کسانی که در کارشان (در آن کشمکش) برتری داشتند گفتند: بر (غار) آنان (به یادبود) مسجدی خواهیم ساخت» سوره کهف، آیه ۲۱.

[3] تفسیر نور، ج۷، ص۱۵۶.

[4] ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ وَلَا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمَالُكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تَشْعُرُونَ﴾ «ای مؤمنان! صدایتان را از صدای پیامبر فراتر نبرید و در گفتار با او بلند سخن مگویید چنان که با یکدیگر بلند سخن می‌گویید؛ مبادا کردارهایتان بی‌آنکه خود دریابید تباه گردد» سوره حجرات، آیه ۲.

[5] ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلَى طَعَامٍ غَيْرَ نَاظِرِينَ إِنَاهُ وَلَكِنْ إِذَا دُعِيتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَلَا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ فَيَسْتَحْيِي مِنْكُمْ وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِي مِنَ الْحَقِّ وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ وَمَا كَانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمًا﴾ «ای مؤمنان! به خانه‌های پیامبر وارد نشوید مگر به شما برای (خوردن) خوراک، اجازه دهند -بی‌آنکه چشم به راه آماده شدن آن (خوراک) باشید- ولی چون فرا خوانده شدید درون روید و چون خوراک خوردید پراکنده شوید و دل به گفت و گو نسپارید که این (کار) پیامبر را آزار می‌دهد و از شما شرم می‌دارد ولی خداوند از (گفتن) حقیقت شرم نمی‌کند و چون از آنان چیزی خواستید از پشت پرده‌ای بخواهید، این برای دل‌های شما و دل‌های آنان پاکیزه‌تر است و شما حقّ ندارید که پیامبر را بیازارید و نه هرگز پس از او همسرانش را به همسری گیرید که آن نزد خداوند، سترگ است» سوره احزاب، آیه ۵۳.

[6] کامل الزیارات، ص۴.

[7] مجموعه ورام، ج۱، ص۳۹.

[8] نیایش بیست‌و‌سوم.

[9] نیایش چهلم.

[10] ﴿وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقًا﴾ «و آنان که از خداوند و پیامبر فرمان برند با کسانی که خداوند به آنان نعمت داده است از پیامبران و راستکرداران و شهیدان و شایستگان خواهند بود و آنان همراهانی نیکویند» سوره نساء، آیه ۶۹.

[11] الصحیفة السجادیة، امام زین‌العابدین(ع)، نشر الهادی، قم، ۱۴۱۸؛ فرهنگ آبادیس...؛ قرآن حکیم، ترجمه آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی، دارالقرآن الکریم، قم، ۱۳۷۳؛ کامل الزیارات، جعفربن محمد ابن قولویه، نشر مرتضوی، نجف، ۱۳۵۶؛ مجموعه ورّام، ورّام ابن ابی فراس، نشر فقیه، قم، بی‌تا؛ المفردات فی غریب القرآن، حسین بن محمد راغب اصفهانی، دارالعلم، بیروت، ۱۴۱۲.

[12] شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «زیارت»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۶۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

@@ خط ۱۷: / خط ۱۷: @@
 بر اساس [[آیات]] و [[روایات]]، یکی از پاداش‌های مهم انسان‌های [[نیکوکار]] در [[عالم آخرت]]، [[دیدار]] با [[پیامبر]]{{صل}}، برخورداری از [[شفاعت]] او و [[مصاحبت]] با آن حضرت است<ref>{{متن قرآن|وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقًا}} «و آنان که از خداوند و پیامبر فرمان برند با کسانی که خداوند به آنان نعمت داده است از پیامبران و راستکرداران و شهیدان و شایستگان خواهند بود و آنان همراهانی نیکویند» سوره نساء، آیه ۶۹.</ref>.<ref>الصحیفة السجادیة، امام زین‌العابدین{{ع}}، نشر الهادی، قم، ۱۴۱۸؛ فرهنگ آبادیس...؛ قرآن حکیم، ترجمه آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی، دارالقرآن الکریم، قم، ۱۳۷۳؛ کامل الزیارات، جعفربن محمد ابن قولویه، نشر مرتضوی، نجف، ۱۳۵۶؛ مجموعه ورّام، ورّام ابن ابی فراس، نشر فقیه، قم، بی‌تا؛ المفردات فی غریب القرآن، حسین بن محمد راغب اصفهانی، دارالعلم، بیروت، ۱۴۱۲.</ref>.<ref>[[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «زیارت»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۶۵.</ref>
-== جستارهای وابسته ==
 == منابع ==