دیوان: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '\=\=\sجستارهای\sوابسته\s\=\= \{\{مدخل\sوابسته\}\} \*(.*) \*(.*) \*(.*) \=\=\sپانویس\s\=\=' به '== جستارهای وابسته == {{مدخل وابسته}} *$1 *$2 *$3 {{پایان مدخل وابسته}} == پانویس ==') |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۱) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{امامت}} | {{امامت}} | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[دیوان در قرآن]] - [[دیوان در حدیث]] - [[دیوان در فقه اسلامی]] - [[دیوان در فقه سیاسی]]| پرسش مرتبط = دیوان (پرسش)}} | |||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
دیوان، به محل گردآوری دفاتر (مجمع المصحف) گفته می‌شد که به منظور [[حفظ]] [[حقوق]] [[کارگزاران حکومتی]]، نظیر [[مقامات]] اجرایی، [[قضایی]] و نظامی تأسیس یافت. دیوان نزد [[مسلمانان]]، در آغاز، جهت [[ثبت]] و ضبط مخارج مملکت بکار می‌رفت و سپس توسعه یافت و به معنای محل کار اعضا و اجرای [[مالیات]] استعمال و بر جمیع ادارات و دفاتر اطلاق شد. علت نامگذاری دیوان آن است که می‌گویند: چون “کسری” - [[پادشاه ایران]] - سرعت عمل منشیان خویش را در اجرای [[کارها]] ملاحظه کرد، گفت: “این کار دیوان (جنّیان) است”<ref>ماوردی، الاحکام السلطانیه، ص۱۹۹؛ فهرست ابن ندیم، ص۳۹ و ۱۶۵.</ref>. نخستین دیوان در [[اسلام]]، توسط [[عمر]] - [[خلیفه دوم]] - و با [[مشورت]] [[امام علی]]{{ع}} تأسیس شد<ref>صبح الاعشی، ج۱۳، ص۱۰۶ و ج۱، ص۹۱.</ref>. دیوان دارای اقسامی به شرح ذیل است: | دیوان، به محل گردآوری دفاتر (مجمع المصحف) گفته می‌شد که به منظور [[حفظ]] [[حقوق]] [[کارگزاران حکومتی]]، نظیر [[مقامات]] اجرایی، [[قضایی]] و نظامی تأسیس یافت. دیوان نزد [[مسلمانان]]، در آغاز، جهت [[ثبت]] و ضبط مخارج مملکت بکار می‌رفت و سپس توسعه یافت و به معنای محل کار اعضا و اجرای [[مالیات]] استعمال و بر جمیع ادارات و دفاتر اطلاق شد. علت نامگذاری دیوان آن است که می‌گویند: چون “کسری” - [[پادشاه ایران]] - سرعت عمل منشیان خویش را در اجرای [[کارها]] ملاحظه کرد، گفت: “این کار دیوان (جنّیان) است”<ref>ماوردی، الاحکام السلطانیه، ص۱۹۹؛ فهرست ابن ندیم، ص۳۹ و ۱۶۵.</ref>. نخستین دیوان در [[اسلام]]، توسط [[عمر]] - [[خلیفه دوم]] - و با [[مشورت]] [[امام علی]]{{ع}} تأسیس شد<ref>صبح الاعشی، ج۱۳، ص۱۰۶ و ج۱، ص۹۱.</ref>. دیوان دارای اقسامی به شرح ذیل است: | ||
نسخهٔ ۱۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۹:۳۹
دیوان از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: دیوان در قرآن - دیوان در حدیث - دیوان در فقه اسلامی - دیوان در فقه سیاسی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
دیوان، به محل گردآوری دفاتر (مجمع المصحف) گفته می‌شد که به منظور حفظ حقوق کارگزاران حکومتی، نظیر مقامات اجرایی، قضایی و نظامی تأسیس یافت. دیوان نزد مسلمانان، در آغاز، جهت ثبت و ضبط مخارج مملکت بکار می‌رفت و سپس توسعه یافت و به معنای محل کار اعضا و اجرای مالیات استعمال و بر جمیع ادارات و دفاتر اطلاق شد. علت نامگذاری دیوان آن است که می‌گویند: چون “کسری” - پادشاه ایران - سرعت عمل منشیان خویش را در اجرای کارها ملاحظه کرد، گفت: “این کار دیوان (جنّیان) است”[۱]. نخستین دیوان در اسلام، توسط عمر - خلیفه دوم - و با مشورت امام علی(ع) تأسیس شد[۲]. دیوان دارای اقسامی به شرح ذیل است:
- دیوان الجند: معروف به دیوان احداث اربعه؛ نظیر دیوان‌های قتل، ازاله بکارت، شکستن دندان و کور کردن چشم‌ها[۳]؛
- دیوان احشام: این دیوان، راجع به مستخدمین دربار بود[۴]؛
- دیوان استیفاء و ادارۀ مالیه و عوائد: دیوانی بود که توسط مستوفیان اداره می‌شد و بر دخل و خرج مملکت نظارت داشت[۵]؛
- دیوان البر: این دیوان، توسط “علی بن عیسی” وزیر خلیفه عباسی (مقتدر) تأسیس و بر اموال وقف نظارت داشت[۶]؛
- دیوان برید: دیوانی که راجع به ادارۀ امور ارتباطات و اطلاعاتی بود؛ (ر.ک: برید)
- دیوان مظالم: دیوانی که در آن، به اعمال ظالمانه حکام دولتی رسیدگی می‌شد. (ر.ک: دیوان مظالم)[۷].
منابع
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ماوردی، الاحکام السلطانیه، ص۱۹۹؛ فهرست ابن ندیم، ص۳۹ و ۱۶۵.
- ↑ صبح الاعشی، ج۱۳، ص۱۰۶ و ج۱، ص۹۱.
- ↑ تاریخ التمدن الاسلامی، ج۱، ص۱۷۰؛ تذکرة الملوک، ص۲.
- ↑ تاریخ بیهقی، ص۴۷۳.
- ↑ تاریخ الاسلام، ج۳، ص۲۷۰.
- ↑ تاریخ الاسلام، ج۳، ص۲۷۰؛ لغت‌نامه دهخدا، ج۷، ص۱۰۰۵۹.
- ↑ فروتن، اباصلت، مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی، ص ۱۰۹.