بنی ضمرة بن کنانه در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

==نسب==

==[[بنی ضمره]] در [[عصر جاهلی]]==

بنی‌‌ضمره به صورت مجموعه‌‌های پراکنده در منطقه گسترده‌‌ای حد فاصل بندر یَنْبُع در جهت [[غرب]] [[مدینه]] و جُحْفه در جهت جنوب واقع در میانه [[راه]] یثرب به [[مکه]] مستقر بودند. سرزمینهایی چون مَرُّود،<ref>معجم البلدان، ج ۵، ص ۱۱۲.</ref> بَزْواء،<ref>معجم مااستعجم، ج ۲، ص ۲۲۸؛ معجم البلدان، ج ۱، ص ۴۱۱.</ref> هَدَّه،<ref>الطبقات، ج ۲، ص ۹.</ref> اُثَیْل،<ref>معجم البلدان، ج ۱، ص ۹۳ ـ ۹۴.</ref> ودّان،<ref>معجم البلدان، ج ۵، ص ۳۶۵.</ref> مِرْجَم،<ref>معجم البلدان، ج ۵، ص ۱۰۲.</ref> یَنْبُع،<ref>معجم مااستعجم، ج ۴، ص ۲۲۸.</ref> اَبْواء <ref>المفصل، ج ۷، ص ۳۵۱.</ref> و [[بدر]] <ref>معجم البلدان، ج ۱، ص ۲۱۳؛ المفصل، ج ۷، ص ۳۵۵. </ref> و کوههای نِصع در [[حجاز]] و ثافل اکبر و اصغر از کوههای [[تهامه]]<ref>معجم مااستعجم، ج ۱، ص ۱۲۷؛ معجم‌‌البلدان، ج ۲، ص ۷۱؛ ج‌‌۵، ص ۲۸۸.</ref> (امروزه به نام جبل صبح و جبل بنی‌‌ایوب نامیده می‌‌شود)،<ref>معجم معالم الحجاز، ج ۸، ص ۱۱۳.</ref> آبراههای وادی جُمیش.<ref> المغازی، ج ۳، ص ۱۱۱۲.</ref> و وادی دوْم <ref>معجم ما استعجم، ج ۲، ص ۱۸۱.</ref> و آبهای شُبیکه، بَرود و کُلَیّه <ref>معجم ما استعجم، ج ۱، ص ۲۲۷؛ ج ۳، ص ۶۴.</ref> را به بنی‌‌ضمره نسبت داده‌‌اند. خرّار نیز آبی برای بنی‌‌زُهیر و بنی‌‌بدر از تیره‌‌های فرعی بنوضمره <ref> معجم مااستعجم، ج ۲، ص ۱۲۱.</ref> و بُغَیبغه، غَیقَه و اَذناب‌‌الصفراء از آبهای مشترک بنوغفار و بنوضمره شمرده شده‌‌اند.<ref> الروض المعطار، ص ۱۱۳.</ref> بنوضمره برای ییلاق به رُکبه و برای قشلاق به ذات نُکیف در تهامه ‌‌می‌‌رفتند.<ref>معجم قبائل الحجاز، ۲۷۵.</ref>

==برجستگان و شخصیت‌های [[بنی ضمره]]==

شخصیت‌های برجسته این قبیله در [[دوره جاهلی]] اندک‌‌اند و منابع اطلاعات چندانی از آنها به دست نمی‌‌دهند. برخی از شخصیت‌هاو چهره‌‌های شناخته شده ضمری در دوره جاهلی عبارت‌‌اند از: [[مالک ‌‌بن صَخر بن حَرّیم]] رئیس این قبیله در [[عهد]] جنگ‌های جاهلی،<ref>جمهرة النسب، ص ۱۵۳.</ref> [[مخشی ‌‌بن عمرو]] ([[مجدی بن عمر]] یا [[عمارة بن مخشی]]) [[رهبر]] این قبیله قبل از [[بعثت پیامبر]]،<ref>المغازی، ج ۱، ص ۳۸۸؛ الطبقات، ابن‌‌سعد، ج ۲، ص ۵؛ انساب‌‌الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۲۰؛ جمهره النسب، ص ۱۵۳.</ref> [[برّاض بن قیس]] که با [[قتل]] عروة‌‌الرحال، [[آتش]] جنگ‌های موسوم به فجار را بر انگیخت و ضرب‌‌المثل "فَتَکَهُ البرّاض = برّاض او را غافلگیرانه کشت" از آن [[زمان]] رایج شد.<ref>جمهرة النسب، ص ۱۵۴؛ جمهرة انساب العرب، ص ۱۸۵؛ النسب، ص ۲۲۲.</ref>

==[[بنی ضمره]] در عصر [[رسول خدا]]{{صل}}==

در حوادث سال نهم در جریان [[لغو]] پیمانهای [[دوره جاهلی]] و اعلام [[برائت از مشرکان]] آیاتی نازل شد که با بنی‌‌ضمره [[ارتباط]] می‌‌یافت. [[آیات]] {{متن قرآن|إِلَّا الَّذِينَ عَاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ثُمَّ لَمْ يَنْقُصُوكُمْ شَيْئًا وَلَمْ يُظَاهِرُوا عَلَيْكُمْ أَحَدًا فَأَتِمُّوا إِلَيْهِمْ عَهْدَهُمْ إِلَى مُدَّتِهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ}}<ref>«مگر کسانی از مشرکان که با آنان پیمان بسته‌اید سپس چیزی از (پیمان) شما نکاسته‌اند و در برابر شما از کسی پشتیبانی نکرده‌اند؛ پیمان اینان را تا پایان زمانشان پاس بدارید؛ بی‌گمان خداوند پرهیزکاران را دوست می‌دارد» سوره توبه، آیه ۴.</ref>، {{متن قرآن|كَيْفَ يَكُونُ لِلْمُشْرِكِينَ عَهْدٌ عِنْدَ اللَّهِ وَعِنْدَ رَسُولِهِ إِلَّا الَّذِينَ عَاهَدْتُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ فَمَا اسْتَقَامُوا لَكُمْ فَاسْتَقِيمُوا لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ}}<ref>«چگونه مشرکان را نزد خداوند و پیامبرش پیمانی تواند بود؟ جز کسانی که با آنها در کنار مسجد الحرام پیمان بسته‌اید پس تا (در پیمان خود) با شما پایدارند شما نیز (بر پیمان) با آنان پایدار بمانید که خداوند پرهیزگاران را دوست می‌دارد» سوره توبه، آیه ۷.</ref> بنوضمره را شامل [[حکم کلی]] لغو پیمانها ندانسته، آنان را استثنا کرد. سدّی گفته که [[آیه]] {{متن قرآن|إِلَّا الَّذِينَ عَاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ثُمَّ لَمْ يَنْقُصُوكُمْ شَيْئًا وَلَمْ يُظَاهِرُوا عَلَيْكُمْ أَحَدًا فَأَتِمُّوا إِلَيْهِمْ عَهْدَهُمْ إِلَى مُدَّتِهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ}}<ref>«مگر کسانی از مشرکان که با آنان پیمان بسته‌اید سپس چیزی از (پیمان) شما نکاسته‌اند و در برابر شما از کسی پشتیبانی نکرده‌اند؛ پیمان اینان را تا پایان زمانشان پاس بدارید؛ بی‌گمان خداوند پرهیزکاران را دوست می‌دارد» سوره توبه، آیه ۴.</ref> درباره بنی‌‌ضمره و بنی‌‌مدلج از تیره‌‌های [[کنانه]] است که با [[پیامبر]]{{صل}} [[پیمان]] داشتند و هنوز ۹ ماه به پایان قراردادشان مانده بود <ref>مجمع البیان، ج ۵، ص ۹؛ تفسیر ثعالبی، ج ۲، ص ۳۸؛ مبهمات‌‌القرآن، ج ۱، ص ۵۳۲.</ref> که [[آیات]] به استمرار رعایت آن سفارش می‌‌کند، چنان که [[ابن‌‌ عباس]] [[آیه]] {{متن قرآن|بَرَاءَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى الَّذِينَ عَاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ}}<ref>«(این) بیزاری خداوند و پیامبر اوست از مشرکانی که با آنان پیمان بسته‌اید» سوره توبه، آیه ۱.</ref> را که به [[لغو]] کلی پیمانها اشاره دارد، درباره [[مشرکان]] [[عرب]] غیر از بنی‌‌ضمره دانسته است.<ref>تفسیر فرات الکوفی، ص ۱۵۸.</ref> آیه {{متن قرآن|كَيْفَ يَكُونُ لِلْمُشْرِكِينَ عَهْدٌ عِنْدَ اللَّهِ وَعِنْدَ رَسُولِهِ إِلَّا الَّذِينَ عَاهَدْتُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ فَمَا اسْتَقَامُوا لَكُمْ فَاسْتَقِيمُوا لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ}}<ref>«چگونه مشرکان را نزد خداوند و پیامبرش پیمانی تواند بود؟ جز کسانی که با آنها در کنار مسجد الحرام پیمان بسته‌اید پس تا (در پیمان خود) با شما پایدارند شما نیز (بر پیمان) با آنان پایدار بمانید که خداوند پرهیزگاران را دوست می‌دارد» سوره توبه، آیه ۷.</ref> نیز برخی پیمانها را که در کنار [[مسجدالحرام]] بسته شد از شمول [[حکم کلی]] خارج می‌‌کند. [[مفسران]] این استثنا را درباره بنی‌‌ضمره و [[قبایل]] دیگر که در [[صلح حدیبیه]] همراه [[قریش]] با [[رسول خدا]]{{صل}} پیمان بسته و برخلاف قریش به پیمان خود [[وفادار]] ماندند ذکر می‌‌کنند.<ref>مجمع البیان، ج ۵، ص ۱۴؛ روض الجنان، ج ۹، ص ۱۷۸.</ref> برخی نیز این آیه را مربوط به پیمان دیگری که مدتش ۴ ماه بود می‌‌دانند که مشرکان از جمله بنی‌‌ضمره در کنار مسجدالحرام با رسول‌‌خدا{{صل}} بستند.<ref>تفسیر ابن ابی حاتم، ج ۶، ص ۱۷۵۶.</ref> در منابع اشاره‌‌ای صریح به نحوه [[مسلمان]] شدن بنی‌‌ضمره نشده و زمانی که سخن از آمدن هیئتهای قبایل شبه جزیره نزد پیامبر{{صل}} است از [[هیئت]] ضمره سخنی به میان نیامده است.

==شخصیت‌های برجسته دوره [[اسلامی]]==

منابع درباره برجستگان این [[قبیله]] در دوره اسلامی گزارش‌هایی عرضه کرده و گاه عنوانی را به [[رجال]] و بزرگان ضمری اختصاص داده‌‏اند. از مشهورترین شخصیت‌های آنها در این دوره، [[عمرو بن امیه]] از [[نخستین مسلمانان]] [[بنی‌ضمره]] و از [[کارگزاران]] [[رسول خدا]] است.<ref>الطبقات، ابن سعد، ج۴، ص۱۸۷؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۷۳؛ التنبیه و الاشراف، ص۲۱۲.</ref> از مأموریت‌های وی، [[قتل]] [[ابوسفیان]] به سال چهارم ق. در [[مکه]] بود <ref>التنبیه و الاشراف، ص۲۱۳.</ref> که نتیجه‌ای نداشت. از این مأموریت با عنوان [[سریّه]] "عمرو بن امیه ضمری" و "[[سلمة بن اسلم بن حریش]]" یاد می‌شود.

== منابع ==

{{منابع}}

{{پایان منابع}}