سمیع در کلام اسلامی

مقدمه

سمیع از صفات ثبوتی حق تعالی است که افزون بر پنجاه بار در قرآن به صورت صفت مشبهه و گاه همراهِ "بصیر" مذکور آمده است. به عنوان نمونه، در قرآن آمده است که خداوند سخن بندگان را می‌شنود^[۱] و نجوای آنان را می‌شنود^[۲] و او با ما است و می‌بیند و می‌شنود^[۳]. همه حکما و متکلمان معتقدند که خداوند بالذات شنوا است^[۴].
موضوع "سمیع" در دانش‌های کلام، تفسیر، فلسفه و عرفان مطرح است. شنوایی خداوند با واسطه اندام شنوایی صورت نمی‌پذیرد؛ بلکه- همانند بینایی خداوند- به صفت علم او بازمی‌گردد. بنابراین، سمیع بودن خداوند به معنای این است که او به آنچه شنیدنی است، دانا است و آنها را درمی‌یابد و درک می‌کند^[۵]^[۶].

↑ لَّقَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّذِينَ قَالُواْ إِنَّ اللَّهَ فَقِيرٌ وَنَحْنُ أَغْنِيَاء سَنَكْتُبُ مَا قَالُواْ وَقَتْلَهُمُ الأَنبِيَاء بِغَيْرِ حَقٍّ وَنَقُولُ ذُوقُواْ عَذَابَ الْحَرِيقِ؛ سوره آل عمران، آیه ۱۸۱؛ قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِي تُجَادِلُكَ فِي زَوْجِهَا وَتَشْتَكِي إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ يَسْمَعُ تَحَاوُرَكُمَا إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ ، سوره مجادله، آیه ۱.
↑ أَمْ يَحْسَبُونَ أَنَّا لا نَسْمَعُ سِرَّهُمْ وَنَجْوَاهُم بَلَى وَرُسُلُنَا لَدَيْهِمْ يَكْتُبُونَ؛ سوره زخرف، آیه ۸۰.
↑ قَالَ لا تَخَافَا إِنَّنِي مَعَكُمَا أَسْمَعُ وَأَرَى ؛ سوره طه، آیه ۴۶.
↑ فرهنگ شیعه، ص 287.
↑ تلخیص المحصل‌، ۲۸۷- ۲۸۸؛ تفسیر نمونه‌، ۲/ ۲۰۸.
↑ فرهنگ شیعه، ص 287.