سهو

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Wasity (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۶ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۶:۳۷ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

معناشناسی

سهو در برابر تذکر عبارت است از محو شدن صورت علمی شی‏ء از قوه ذاکره انسان، بدون محو آن از حافظه؛ به گونه‏‌ای که با اندک تأمل و تذکری به یاد می‏‌آورد. [۱]

تفاوت با نسیان

تفاوت آن با نسیان آن است که در سهو ـ چنان که گذشت ـ صورت علمی شی‏ء تنها از قوه ذاکره محو می‏‌شود، نه از خزانه حافظه؛ اما در نسیان، صورت علمی شی‏ء از خزانه حافظه نیز محو می‏‌شود و تنها با یادگیری مجدد و یا مراجعه، در ذهن حاضر می‏‌شود و نه با تذکر اجمالی و تأمل. در حقیقت، سهو حالت متوسط میان تذکر و نسیان است. [۲] البته در فقه، وقتی از سهو سخن گفته می‏‌شود، نسیان را هم دربر می‏‌گیرد، چه آنکه کاربرد سهو، معمولا در برابر عمد است؛ یعنی جایی که فرد متذکر است و با توجه و تذکر عملی را انجام می‌‏دهد یا ترک می‏‌کند؛ بر خلاف سهو که منشأ فعل یا ترک عمل، غفلت یا فراموشی است.

تفاوت با شک

تفاوت سهو با شک نیز روشن است. شک عبارت است از تساوی دو طرف احتمال. منشأ تردد و تساوی احتمال می‌‏تواند سهو و نسیان باشد. بنابر این، سهو از اسباب شک است؛ بدین جهت ـ از باب نامیدن مسبّب به اسم سبب ـ سهو بر شک نیز اطلاق شده است؛ [۳] به عنوان مثال، مراد از سهو در این سخن: "با غلبه ظن، حکمی برای سهو نیست" شک است؛ [۴] چنان که مراد از آن در این جمله: "در صورت کثرت سهو حکمی برای آن نیست" یا شک است و یا اعم از سهو و شک. [۵] از احکام عنوان یاد شده در باب صلات سخن گفته‌‏اند.[۶]

منابع

پانویس

  1. المبسوط، ج۲، ص:۷۵؛ المهذب، ج۱، ص:۳۲۷؛ تحریر الأحکام، ج۲، ص:۱۹۸.
  2. الحدائق الناضرة، ج۹، ص:۱۰۴
  3. مستند العروة (الصلاة)، ج۷، ص:۴۹
  4. إرشاد الأذهان، ج۱، ص:۲۶۸
  5. الروضة البهیة، ج۱، ص:۷۲۱ ـ ۷۲۲؛ جواهر الکلام، ج۱۲، ص:۴۱۶ ـ ۴۱۸
  6. هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۴، صفحه ۵۵۹-۵۶۰.