عبدالله بن محمد بن وهب دینوری
مقدمه
ابومحمد عبداللّه بن محمد بن وهب دینوری مفسر، محدث و حافظ سده سوم و اوایل سده چهارم هجری، اهل دینور، از توابع کرمانشاه بوده است. وی در طلب علم و سماع حدیث، سفرهای بسیار کرد و در مصر، شام، عراق و حجاز از محضر ابوعمیر عیسی بن محمد بن نحّاس رملی، عباس بن ولید بن مزید بیروتی، عبدالله بن محمد فریابی، عبدالله بن عمرو بن جرّاح غزی، ابوزرعه عبیدالله بن عبدالکریم بن یزید رازی، ابوحاتم محمد بن ادریس بن منذر رازی و برخی دیگر بهره برد؛ تا آنجا که از نظر علمی از مکانت و منزلت والایی برخوردار شد؛ به گونه‌ای که استادش ابوزرعه رازی از مذاکره با او اظهار ناتوانی می‌کرد. ابوبکر جعفر بن محمد بن حسن فریابی که سالدارتر از او بود، از او روایت کرده است. همچنین برخی دیگر مانند ابوعلی حسین بن علی نیشابوری، ابوبکر محمد بن عمر بن محمد جِعابی، ابوبکر محمد بن عبدالله بن محمد ابهری، ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن احمد دینوری، عبیدالله بن سعید بروجردی نیز روایتگر از او بوده‌اند. [۱]
بعضی او را ثقه دانسته و تصدیق کرده‌اند؛ [۲] ولی برخی به ویژه علما و محدثان بغداد، او را به کذب متهم کرده و متروک الحدیث دانسته‌اند؛ [۳] تا آنجا که برخی روایت ابوعلی نیشابوری از او را تنها نقطه ضعف و لغزش ابوعلی قلمداد کرده‌اند. [۴] اثر او دو جزء در غریب الحدیث است. گفته می‌شود هنگامی که دینوری این اثر خود را بر احمد بن محمد سعید معروف به ابن عقده عرضه کرد، ابن عقده او را متهم کرد و تنها دو حدیث از آن را پذیرفتنی دانست. [۵] اثر دیگری که منابع معاصر به او نسبت داده‌اند، الواضح فی تفسیر القرآن است که نسخه‌های خطی از آن در ایاصوفیه و لیدن هلند موجود است. [۶]
وی در سال ۳۰۸ هجری از دنیا رفت. [۷] برخی منابع، درگذشت او را در سال ۳۵۸ آورده‌اند[۸] که درست به نظر نمی‌رسد؛ زیرا گذشته از اینکه برخی از روایتگران او پیش از این تاریخ در گذشته‌اند، ابوجعفر احمد بن سعید بن بشر همدانی مصری نیز که در سال ۲۵۳ هجری از دنیا رفته، از مشایخ حدیثی وی بوده است. [۹] نام وی در برخی منابع متأخر به اشتباه علی بن محمد بن مبارک دینوری آمده است[۱۰].[۱۱]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ تاریخ مدینة دمشق ۳۲ / ۳۷۲ ـ ۳۷۴.
- ↑ سیر اعلام النبلاء ۱۴ / ۴۰۱.
- ↑ الکامل فی ضعفاء الرجال ۴ / ۲۶۸؛ لسان المیزان ۳ / ۳۴۵.
- ↑ تاریخ مدینة دمشق ۳۲ / ۳۷۶.
- ↑ الکامل فی ضعفاء الرجال ۴ / ۲۶۸.
- ↑ معجم المفسرین ۱ / ۳۲۰؛ تاریخ التراث العربی ۱ / ۱ / ۹۷؛ الاعلام ۴ / ۱۱۹.
- ↑ سیر اعلام النبلاء ۱۴ / ۴۰۰ و ۴۰۱.
- ↑ لسان المیزان ۳ / ۳۴۵.
- ↑ تهذیب الکمال ۳۱۲ ـ ۳۱۳.
- ↑ المستدرک علی معجم المؤلفین ۵۱۰.
- ↑ فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۲ ص۲۳۶-۲۳۷.