محمد بن احمد بن محمد کاتب بغدادی

مقدمه

ابوبکر محمد بن احمد بن محمد بن عبدالله کاتب بغدادی ابن ابی ثلج در سال ۲۳۸ هجری به دنیا آمد و نزد جدش محمد، عمر بن شبه، محمد بن حماد مقری، قاسم بن محمد مروزی علم حدیث را فراگرفت. ^[۱] شیخ طوسی او را در ردیف کسانی آورده که روایتی از امامان (ع) ندارند. ^[۲] علمای رجال، او را محدثی ثقه، کثیرالحدیث و از بزرگان شیعه دانسته‌اند. ^[۳] الندیم او را فاضل، دیندار و پرهیزکار دانسته؛ ولی درباره مذهبش می‌‌گوید شیعه بودن او غلبه داشت. ^[۴] کسانی چون ابوالحسن دارقطنی، ابوحفص بن شاهین و یوسف بن عمر قواس از ابوبکر روایت کرده‌اند. ^[۵] وی در سال ۳۲۵ هجری از دنیا رفت. ^[۶]

آثار او عبارت‌اند از: السنن والآداب علی مذاهب العامه، فضایل الصحابه، الاختیار من الاسانید، ^[۷] البشری والزلفی فی فضایل الشیعه، تاریخ الائمه (ع)، اخبار النساء الممدوحات، اخبار فاطمه و حسن و حسین (ع) کتاب ما نزل من القرآن فی امیر المؤمنین (ع)^[۸] یا کتاب التنزیل فی امیر المؤمنین (ع)، اسماء امیر المؤمنین (ع) فی کتاب الله عز و جل^[۹] که ابوبکر دوری از همه این کتاب‌ها روایت کرده است. و تفسیر ابن ابی الثلج^[۱۰].^[۱۱].^[۱۲]

منابع

جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱

پانویس

↑ تاریخ بغداد ۱ / ۳۳۸.
↑ رجال (الطوسی) ۵۰۲ و ۵۱۳.
↑ رجال (النجاشی) ۲ / ۲۹۹.
↑ الفهرست (الندیم) ۲۸۹.
↑ تاریخ بغداد ۱ / ۳۳۸.
↑ معجم المؤلفین ۹ / ۹.
↑ الفهرست (الندیم) ۲۸۹.
↑ رجال النجاشی، ص۳۸۱، رقم ۱۰۳۷؛ شیخ طوسی با تعبیر «خاصّی» از شیعه بودن وی خبر داده است (ر. ک: رجال الطوسی، ص۵۰۲)، ولی ابن ندیم با عبارت «خاصّی، عامّی و التشیع غلب علیه، به آمیخته بودن مذهب و پررنگ بودن تشیع وی اشاره کرده است (الفهرست، ص۲۸۹) همچنین ابن ندیم با عبارت کان دیّنا فاضلا ورعا از دیانت، تقوا و رتبه علمی وی خبر داده است (الفهرست، ص۲۸۹).
↑ ر. ک: طوسی، الفهرست، ص۱۵۱، رقم ۶۴۹.
↑ ر. ک: آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۴، ص۲۴۰، رقم ۱۷۱. ابن ندیم از این تفسیر با عنوان کتاب تفسیر (ابی) بکر بن ابی الثلج خبر داده است (الفهرست، ص۳۷)، کلمه «ابی» در نسخه موجود فهرست ابن ندیم داخل پرانتز آمده است، ولی عادل نویهض عبارت او را بدون «ابی» دیده و تصور کرده است این شخص فرزند محمد بن عبد الله بن اسماعیل بغدادی متوفای ۲۵۷ ق است که ترجمه‌اش در التهذیب آمده، ولی ظاهراً اشتباه است؛ زیرا در کتاب‌های رجالی از مفسری و حتی شخصی به نام بکر بن محمد بن عبد الله بن اسماعیل یاد نشده است. این اشتباه برای داوودی نیز رخ داده است (ر. ک: طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۲۰، رقم ۱۱۳).
↑ الفهرست (الطوسی) ۱۵۱.
↑ فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۲ ص۴۲۴.

[1] تاریخ بغداد ۱ / ۳۳۸.

[2] رجال (الطوسی) ۵۰۲ و ۵۱۳.

[3] رجال (النجاشی) ۲ / ۲۹۹.

[4] الفهرست (الندیم) ۲۸۹.

[5] تاریخ بغداد ۱ / ۳۳۸.

[6] معجم المؤلفین ۹ / ۹.

[7] الفهرست (الندیم) ۲۸۹.

[8] رجال النجاشی، ص۳۸۱، رقم ۱۰۳۷؛ شیخ طوسی با تعبیر «خاصّی» از شیعه بودن وی خبر داده است (ر. ک: رجال الطوسی، ص۵۰۲)، ولی ابن ندیم با عبارت «خاصّی، عامّی و التشیع غلب علیه، به آمیخته بودن مذهب و پررنگ بودن تشیع وی اشاره کرده است (الفهرست، ص۲۸۹) همچنین ابن ندیم با عبارت کان دیّنا فاضلا ورعا از دیانت، تقوا و رتبه علمی وی خبر داده است (الفهرست، ص۲۸۹).

[9] ر. ک: طوسی، الفهرست، ص۱۵۱، رقم ۶۴۹.

[10] ر. ک: آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۴، ص۲۴۰، رقم ۱۷۱. ابن ندیم از این تفسیر با عنوان کتاب تفسیر (ابی) بکر بن ابی الثلج خبر داده است (الفهرست، ص۳۷)، کلمه «ابی» در نسخه موجود فهرست ابن ندیم داخل پرانتز آمده است، ولی عادل نویهض عبارت او را بدون «ابی» دیده و تصور کرده است این شخص فرزند محمد بن عبد الله بن اسماعیل بغدادی متوفای ۲۵۷ ق است که ترجمه‌اش در التهذیب آمده، ولی ظاهراً اشتباه است؛ زیرا در کتاب‌های رجالی از مفسری و حتی شخصی به نام بکر بن محمد بن عبد الله بن اسماعیل یاد نشده است. این اشتباه برای داوودی نیز رخ داده است (ر. ک: طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۲۰، رقم ۱۱۳).

[11] الفهرست (الطوسی) ۱۵۱.

[12] فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۲ ص۴۲۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]