تکذیب
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل تکذیب (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
- تکذیب نسبت دروغ دادن به کسی است.[۱] در این مدخل منظور آیاتی است که مشرکین پیامبر و رسالت او را تکذیب کرده‌اند و یا پیامبر از سازش با تکذیب کنندگان نهی شده و تمام این موارد در قرآن بازتاب یافته است[۲].
- ﴿قُلْ إِنِّي عَلَى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّي وَكَذَّبْتُمْ بِهِ مَا عِنْدِي مَا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ يَقُصُّ الْحَقَّ وَهُوَ خَيْرُ الْفَاصِلِينَ﴾[۳]
- ﴿قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَى أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذَابًا مِنْ فَوْقِكُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعًا وَيُذِيقَ بَعْضَكُمْ بَأْسَ بَعْضٍ انْظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الْآيَاتِ لَعَلَّهُمْ يَفْقَهُونَ * وَكَذَّبَ بِهِ قَوْمُكَ وَهُوَ الْحَقُّ قُلْ لَسْتُ عَلَيْكُمْ بِوَكِيلٍ﴾[۴]
- ﴿فَلَا تُطِعِ الْمُكَذِّبِينَ * وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ فَيُدْهِنُونَ﴾[۵]
- ﴿وَذَرْنِي وَالْمُكَذِّبِينَ أُولِي النَّعْمَةِ وَمَهِّلْهُمْ قَلِيلًا * إِنَّ لَدَيْنَا أَنْكَالًا وَجَحِيمًا﴾[۶]
- ﴿وَلَكِنْ كَذَّبَ وَتَوَلَّى﴾[۷]
- ﴿أَرَأَيْتَ إِنْ كَذَّبَ وَتَوَلَّى﴾[۸]
- ﴿حَتَّى إِذَا أَخَذْنَا مُتْرَفِيهِمْ بِالْعَذَابِ إِذَا هُمْ يَجْأَرُونَ * أَمْ لَمْ يَعْرِفُوا رَسُولَهُمْ فَهُمْ لَهُ مُنْكِرُونَ﴾[۹]
- ﴿أَنْ كَانَ ذَا مَالٍ وَبَنِينَ﴾[۱۰]
- ﴿وَلَقَدْ جَاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْهُمْ﴾[۱۱]
- ﴿فَإِنْ كَذَّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ جٰاؤُ بِالْبَینٰاتِ وَ الزبُرِ وَ الْکتٰابِ الْمُنِیرِ ﴾[۱۲]
نکات: در آیات فوق این محورها مطرح گردیده است:
- تکذیب عذاب الهی ازسوی مشرکان عصر پیامبر و تأکید خداوند برحق بودن عذاب برای آنان: ﴿وَكَذَّبَ بِهِ قَوْمُكَ وَهُوَ الْحَقُّ﴾[۱۳]»..
- تکذیب قرآن از سوی مشرکان و قبیله پیامبر ذکر گردیده است: ﴿وَكَذَّبَ بِهِ قَوْمُكَ﴾[۱۴].
- تکذیب کنندگان در فکر سازش با پیامبر و کشاندن پیامبر به پیروی از خودشان، و نهی خداوند از اطاعت مکذبان: ﴿فَلَا تُطِعِ الْمُكَذِّبِينَ﴾[۱۵].
- علاقه‌مندی کافران تکذیبگر، به سازشکاری متقابل با پیامبر و نهی از آن اعلام شده است: ﴿فَلَا تُطِعِ الْمُكَذِّبِينَ * وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ فَيُدْهِنُونَ﴾[۱۶]
- اشراف، ثروتمندان و مترفین صدر اسلام تکذیب کنندگان پیامبر و رسالت او بودند: ﴿فَلَا تُطِعِ الْمُكَذِّبِينَ﴾[۱۷]؛ ﴿أَنْ كَانَ ذَا مَالٍ وَبَنِينَ﴾[۱۸]؛ ﴿﴾[۱۹].
- اهل مکه تکذیب کننده پیامبری محمد برخواسته از میان خودشان: ﴿وَلَقَدْ جَاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْهُمْ فَكَذَّبُوهُ﴾[۲۰].
- تکذیب پیامبر همانند تکذیب پیامبران پیشین [از طرف یهود] مطرح شده است: ﴿فَإِنْ كَذَّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ﴾[۲۱][۲۲].
لغت‌شناسی
تکذیب در قرآن
ارتباط تکذیب با کفر و ظلم
تکذیب انبیا، شیوه مخالفان
عوامل تکذیب
جهل و نادانی
هواپرستی و استکبار
استبعاد
گناهان پیاپی
ثروت اندوزی و دنیاطلبی
پیامدهای تکذیب
پیامدهای دنیوی
پیامدهای اخروی
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم
حسینی، سید سعید، مقاله «تکذیب»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۸
پانویس
- ↑ کذَبَهُ کذِباً و کذاباً، و أَکذَبْتُهُ: وجدته کاذبا، و کذبْتُه: البته نسبت به کذب دادن ممکن است خودش صادق یا کاذب باشد. آنچه در قرآن در تَکذِیبِ آمده خودش صادق است، مثل: ﴿كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا﴾ «و آنان که کافر شدند و نشانه‌های ما را دروغ شمردند دمساز آتش‌اند؛ آنان در آن جاودانند» سوره بقره، آیه ۳۹. (مفردات راغب ص ۷۰۴، ماده کذب)
- ↑ البته موارد آن بسیار است که به نمونه‌ای از این آیات اشاره می‌گردد: ﴿رَبِّ انْصُرْنِي بِمَا كَذَّبُونِ﴾ «(نوح) گفت: پروردگارا! در برابر آنکه مرا دروغگو شمردند یاریم کن!» سوره مؤمنون، آیه ۲۶. ﴿بَلْ كَذَّبُوا بِالْحَقِّ﴾ «بلکه، حقّ را چون نزدشان آمد دروغ انگاشتند پس، در کاری پیچ در پیچ افتادند» سوره ق، آیه ۵. ﴿كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ فَكَذَّبُوا عَبْدَنَا﴾ «پیش از ایشان، قوم نوح (پیامبران را) دروغگو شمردند و بنده ما نوح را دروغزن دانستند و گفتند: دیوانه است و (نوح از تبلیغ آن قوم) بازداشته شد» سوره قمر، آیه ۹. ﴿كَذَّبَتْ ثَمُودُ وَعَادٌ بِالْقَارِعَةِ﴾ «قوم ثمود و عاد، آن (هنگامه) درهم کوبنده را دروغ شمردند» سوره حاقه، آیه ۴. ﴿وَإِنْ يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ﴾ «و اگر (مشرکان) تو را دروغگو می‌شمارند، پیش از ایشان، قوم نوح و عاد و ثمود هم (پیامبرانشان را) دروغگو شمردند» سوره حج، آیه ۴۲. ﴿وَإِنْ يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كَذَّبَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ﴾ «و اگر تو را دروغگو می‌شمرند پیشینیان آنان نیز پیامبرانشان را که برهان‌ها (ی روشن) و نوشته‌ها و کتاب روشنگر (برای آنان) آورده بودند دروغگو شمرده‌اند» سوره فاطر، آیه ۲۵. «و قال: ﴿فَإِنَّهُمْ لَا يُكَذِّبُونَكَ﴾ «ما خوب می‌دانیم که آنچه می‌گویند تو را اندوهناک می‌گرداند؛ (امّا) به راستی آنان تو را دروغزن نمی‌شمارند بلکه این ستمگران آیات خداوند را انکار می‌کنند» سوره انعام، آیه ۳۳.
- ↑ «بگو: بی‌گمان من از پروردگارم برهانی (روشن) دارم و شما آن را دروغ شمرده‌اید؛ آنچه آن را شتابناک می‌جویید نزد من نیست؛ داوری جز با خداوند نیست (که) حق را پی می‌گیرد و او بهترین جداکنندگان (حق از باطل) است» سوره انعام، آیه ۵۷.
- ↑ «بگو: او تواناست که عذابی آسمانی یا زمینی بر شما برانگیزد یا شما را گروه گروه به جان هم اندازد و رنج برخی از شما را به برخی دیگر بچشاند؛ بنگر چگونه آیات را گونه گون می‌آوریم باشد که آنان دریابند * و قوم تو آن را دروغ شمردند در حالی که آن، حقّ است؛ بگو: من بر (نگهداشت) شما گمارده نیستم» سوره انعام، آیه ۶۵.
- ↑ «پس، از دروغ‌انگاران پیروی مکن! * دوست دارند نرمی پیشه کنی تا نرمی پیش گیرند» سوره قلم، آیه ۸-۹.
- ↑ «و مرا با این دروغ‌انگاران شاد خوار وا بگذار و به آنان اندکی مهلت بخش * ما نزد خود بندها و دوزخی داریم،» سوره مزمل، آیه ۱۱-۱۲.
- ↑ «ولی دروغ شمرد و روی گرداند» سوره قیامه، آیه ۳۲.
- ↑ «(یا) اگر دروغ انگارد و رو گرداند،» سوره علق، آیه ۱۳.
- ↑ «تا هنگامی که کامروایان ایشان را به عذاب فرو گیریم؛ ناگاه به زاری می‌افتند * یا آنکه پیامبر خود را نشناخته‌اند از این روی او را منکرند؟» سوره مؤمنون، آیه ۶۴-۶۹.
- ↑ «(که گناه می‌ورزد) برای آنکه مال و پسرانی دارد،» سوره قلم، آیه ۱۴.
- ↑ «و به یقین پیامبری از خود آنان نزدشان آمد امّا او را دروغگو شمردند بنابراین عذاب، آنان را در حالی که ستمگر بودند فرو گرفت» سوره نحل، آیه ۱۱۳.
- ↑ «پس اگر تو را دروغگو شمرده‌اند (بدان که) پیامبران پیش از تو (نیز) که برهان‌ها و نوشته‌ها و کتاب روشنگر را آورده بودند، دروغگو شمرده شده‌اند» سوره آل عمران، آیه ۱۸۴.
- ↑ «و قوم تو آن را دروغ شمردند در حالی که آن، حقّ است؛ بگو: من بر (نگهداشت) شما گمارده نیستم» سوره انعام، آیه ۶۶.
- ↑ «و قوم تو آن را دروغ شمردند در حالی که آن، حقّ است؛ بگو: من بر (نگهداشت) شما گمارده نیستم» سوره انعام، آیه ۶۶.
- ↑ «پس، از دروغ‌انگاران پیروی مکن!» سوره قلم، آیه ۸.
- ↑ «پس، از دروغ‌انگاران پیروی مکن! * دوست دارند نرمی پیشه کنی تا نرمی پیش گیرند» سوره قلم، آیه ۸-۹.
- ↑ «پس، از دروغ‌انگاران پیروی مکن!» سوره قلم، آیه ۸.
- ↑ «(که گناه می‌ورزد) برای آنکه مال و پسرانی دارد،» سوره قلم، آیه ۱۴.
- ↑ «و مرا با این دروغ‌انگاران شاد خوار وا بگذار و به آنان اندکی مهلت بخش» سوره مزمل، آیه ۱۱.
- ↑ «و به یقین پیامبری از خود آنان نزدشان آمد امّا او را دروغگو شمردند بنابراین عذاب، آنان را در حالی که ستمگر بودند فرو گرفت» سوره نحل، آیه ۱۱۳.
- ↑ «پس اگر تو را دروغگو شمرده‌اند (بدان که) پیامبران پیش از تو (نیز) که برهان‌ها و نوشته‌ها و کتاب روشنگر را آورده بودند، دروغگو شمرده شده‌اند» سوره آل عمران، آیه ۱۸۴.
- ↑ سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم، ج۱، ص ۳۳۳.