دانشنامه امامت:درباره
دانشنامهٔ مجازی امامت و ولایت، نخستین دانشنامهٔ جامع و مستند برای استفاده عموم مردم که به تبیین، توضیح و تفسیر کلیهٔ اصطلاحات مرتبط با امامت و ولایت و تمامی رخدادهای تاریخی، نویسندگان و شخصیت‌های اسلامی، منابع علمی، دستاوردهای هنری و فرهنگی و همهٔ موضوعات وابستهٔ به این رشته می‌پردازد.
«امامت» و «ولایت» از جمله مباحث علمی و از اصول عقاید مسلمانان است و تمام فرقههای اسلامی، با برداشتهای کم و بیش متفاوت، اصل این مسئله را قبول دارند. ساختار نظام فکری و اندیشهٔ اسلامیِ مبتنی بر اصل ولایت ائمهٔ معصومین - که شعبهای از ولایت الهی شمرده می‌شود - عرصهای است سرشار از مباحث و نکتههای کلامی (اعتقادی)، فقهی، حقوقی، اخلاقی و... . واکاوی و بازشناسی این مقولهٔ مهم، از وظایف پژوهشگران مسلمان - اعم از شیعه و سنی - است، تا برای پرسشهای هر عصر، پاسخهایی مناسب بیان گردد.
با توجه به ظرفیت عظیم این اصل بنیادین معرفتی و کاربردی و نیز فراز و نشیبهای حیات اعتقادی، سیاسی و اجتماعی امت اسلامی، تلاش‌های تحقیقی و پژوهشی فراوانی که در این حوزه صورت گرفته، کافی نبوده و همچنان این عرصه نیازمند انجام فعالیتهای شایسته و بایسته است. از این رو مدتهاست که ضرورت تدوین دانشنامهای مجازی در موضوع «امامت» و «ولایت» احساس می‌شود؛ دانشنامهای که تبیینکنندهٔ تمامی مباحث مرتبط با این مقوله بوده و منبعی جامع، مستند، بروز و دردسترس باشد.
این دانشنامه، در مراحل اولیهٔ خود - با توکل بر خدای تبارک و تعالى و تلاش‌های مستمر عده‌ای از پژوهشکران حوزهٔ علمیهٔ قم - آغاز گردید و پایه‌گذاری شورای علمی و پژوهشی متشکل از برخی استادان برجستهٔ حوزهٔ علمیه در حال شکل‌گیری است.
بخش‌های مفاهیمی و کلیدی این دانشنامه زیر نظر حضرت آیت الله محسن اراکی سامان می‌یابد.
ضرورت بحث امامت و ولایت
پژوهش و مطالعهٔ علمی و مستند، بازشناسی، بازگویی و بیان ابعاد دامنهدار مباحث مرتبط با امامت و ولایت، ضرورتی روشن و انکارناپذیر است و برای اهل نظر، به ویژه با در نظر گرفتن شرایط معاصر جهان اسلام، نیازی به استدلال ندارد.
بیگمان، کشف حقایق و درک عظمت آثار وجودی امام، نیازمند تحقیقات عمیق، دقیق، فراگیر، همراه با همت بلند و تلاش مستمر و غور در منابع گوناگون معارف اسلام است که تنها پس از گذراندن این مراحل میتوان برای عموم مردم، نکتههای ناب و مباحث درخور استفاده گزینش کرد و در اختیار همگان گذاشت.
متولیان امر اشاعهٔ دانش و فرهنگ اسلامی در جامعه تردیدی ندارند، با وجود هزاران کتاب و نشریهٔ کوچک و بزرگ، قدیم و جدید، هنوز قاطبهٔ جامعهٔ مسلمین - اعم از نخبگان و شهروندان عادی - از امامتشناسی و ولایتشناسی لازم برخوردار نبوده و غبارهای بسیاری از چهرهٔ مطالب علمی و معرفتی زدوده نشده است؛ به همین دلیل، اختلاف افکنیها بین مسلمین رواج فزونتری به خود گرفته است.
ضرورت دانشنامهنویسی در حوزهٔ امامت و ولایت
عصر حاضر، زمانۀ اطلاعات فشرده، پرهیز از زیادهگویى، صرف حداقل وقت و بهرهگیرى حداکثری از آن و لاجرم استفاده از زبان ساده، فصیح و نیز کلمات و عبارات کوتاه و گویاست. در این دوره، در حوزه‌هاى علوم و فنون، مقالهٔ تخصصى جایگاه سابق کتاب را گرفته است و نشریات تخصصى، اکنون وظیفه‌اى جز انتقال اطلاعات ندارند. بی گمان، در حوزهٔ امامت و ولايت آثار و پژوهش‌های فراوانی با حجم‌ها و سطوح مخاطبان متفاوت در طول تاریخ نگاشته و منتشر شده است؛ که این انبوه اطلاعات پراکنده با علایق و سلایق گوناگون نیازمند مطالعه و بازآفرینی است.
اگر این رسالت به صورت صحیحی انجام نشود، اطلاعات، ارزش کاربردی نخواهند داشت و اطلاع‌رسانی در خدمت دانش نخواهد بود؛ چرا که دانش در واقع ترکیبی سازمان‌یافته از اطلاعات است. اطلاعات غیرمنظم نمی‌تواند در معرفت و یا ساخت ذهنی افراد تأثیر بگذارد و در آن تحول و کمالی به وجود آورد.
هر جویندهٔ اطلاعات خاص، با مرور چند واژۀ مربوط به آن رشته که کنار هم قرار گرفته یا به گونه‌اى با هم ترکیب شده‌اند، بى‌درنگ در مى‌یابد که بحث اصلى بر سر چیست و در کجا می‌تواند گمشدهٔ خویش را بیابد. این کلیدواژه‌ها که مى‌توان آنها را به صورت‌هاى گوناگون تنظیم و ارائه کرد، فشرده‌ترین صورت چکیده‌هاى خلاصه‌شده است که در مواردى جاى کتاب را گرفته و حامل حداکثر اطلاعات با حداقل ضایعات محسوب می‌شود.
ضرورت مجازی‌بودن دانشنامه
امروزه جهان علم، با سرعت شگفت‌آورى رو به گسترش است. هر ساله قریب به دو میلیون مقالهٔ علمى و فنى نوشته و در بیش از ۱۷۰ هزار مجلهٔ معتبر چاپ می‌شود. با توجه به نقش اطلاعات علمى در پیشرفت دانش و فناورى و رشد و توسعه یک جامعه، اهمیت دستیابى پژوهشگران، متخصصان، مؤلفین، مدرسین و دانشجویان به اطلاعات روزآمد بیشتر می‌شود و این امر به ویژه در حوزهٔ امامت و ولایت، نمود بیشتری می‌یابد. در این راستا، با ظهور رسانه های الکترونیکى پیشرفته در گردآورى و توزیع اطلاعات، کتابخانه ها و سایر مراکز مرجع‌نگاری، منابع اطلاعاتی خود را در رایانه‌ها ذخیره کرده و آن را در دسترس مراجعان می‌گذارند. علاوه بر آن، با اتصال به شبکه‌هایی مانند اینترنت به ارائهٔ خدمات وسیع‌تر می‌پردازند. بنابراین جویندگان اطلاعات با ارتقای سواد اطلاعاتی خود می‌توانند در هر زمان و مکان، از این اطلاعات استفاده نمایند. وجود منبعی جامع در فضای مجازی، جهت تعالی سطح دانش متخصصان، دانشجویان و علاقه‌مندان به حوزهٔ امامت و ولایت به نحوی که آنان را از رجوع به کتب منتشره و سایت‌های اینترنتی متفرقه و نیز جستجوی طولانی در اینترنت بی نیاز سازد، ضروری به نظر می‌رسد.
مزایای دانشنامه‌های الکترونیکی
- دسترسی از راه دور؛
- پشتیبانی با امکانات چندرسانه‌ای؛
- امکان جستجو؛
- دسترسی همزمان کاربران متعدد به نسخه‌ای واحد؛
- دسته‌بندی مطالب برای مخاطبان؛
- به‌هنگام‌سازی سریع؛
- هزینهٔ کم؛
- پیوندپذیری مطالب؛
- نیاز کمتر به کارکنان.
اهداف این دانشنامه
هدف بنیادین این دانشنامه ارائه جستارهای علمی فرهنگی و آموزشی در موضوعات مرتبط با امامت و ولایت با کیفیت مناسب است با این امید که اهداف زیر نیز محقق شوند:
- تبیین مستند و پویا از معارف اسلامی مرتبط با اصل اعتقادی امامت براساس آموزه‌های قرآن، عترت و اندیشه‌های بلند بزرگان علوم اسلامی با بیان ساده، متقن برای معرفی و ارتقای فرهنگ و باورهای دینی جامعه.
- نگاه ژرف و تخصصى به همه موضوعات امامت و ولایت با حفظ روان بودن متن؛
- باز‌آرایی انبوه اطلاعات عرضه شده در موضوع امامت با رویکرد توجه به نیازهای معاصر؛
- انعکاس برجسته‌ترین دیدگاه‌هاى علمى در هر موضوع و نقد و بررسى آنها با رعایت انصاف و اصل بى‌طرفى علمی؛
- توسعه و تحکیم آموزه‌های اسلامی موجود در کتابخانه‌ها در برنامهای مدون طی مراحل تعریف شده؛
- عنایت و اهتمام به جدیدترین دستاوردهاى علمى در هر موضوع مورد بحث این دانشنامه؛
- پاسخ‌گویی روشمند، علمی و مناسب به شبهات و پرسشهای مطرح در عرصه ملی و بین‌المللی در زمینه امامت.
طرح‌های در دست اجرا
تا زمانی که مواد و محتویات این دانشنامه آماده عرضه شود سه طرح بزرگ با عنوان منبع‌شناسی جامع امامت و ولایت به صورت تدریجی، اجرایی خواهد شد: