کشاورزی

مقدمه

کشاورزان، طبقه مهمی از طبقات جامعه و در زندگی اجتماعی، مؤثرترین آنهایند. در روزگار امام علی (ع) کشاورزان وسیع‌ترین طبقات بودند و مرکز ثقل جامعه را تشکیل می‌دادند، چنان که امروز این نقش را کارگران بر عهده دارند. در میان مشاغل گوناگون، کشاورزی از جمله شغل‌های سخت و طاقت‌فرساست. آنان در طول سال، همه روزه در مزرعه و یا در خانه در فراهم کردن ابزار لازم کشاورزی در تلاش‌اند. کار کشاورز در گرو مساعدت عوامل طبیعی است و در حقیقت او اسیر این عوامل است، از این رو باید پیوسته بیدار و هشیار باشد تا متناسب با شرایط عمل کند؛ زیرا وقتی سرنوشت کار او به این عوامل و عناصر بستگی دارد او نمی‌تواند پدیده‌های جهان طبیعت را به دلخواه در اختیار گیرد و بر آنان چیره شود، کوچک‌ترین بی‌توجهی و سستی در کار، زیان‌های سنگینی برای او به بار خواهد آورد.

وقتی که کار آنان، چنین طاقت‌فرساست باید سطح زندگی و مقدار درآمد نیز با آن متناسب گردد تا کشاورز احساس کند کارش در درجه اول به نفع خود اوست و ثمره زحماتش به جیب دیگران نمی‌رود.

امام علی (ع) می‌فرماید: «پس اگر مردم از سنگینی مالیات یا از آفت کشت یا قطع بهره آب، که در شهرها از رود آب می‌گیرند، یا از نرسیدن باران و شبنم در زمین‌هایی که از آب باران سیراب می‌گردد، یا از فاسد شدن دانه بر اثر غرقاب و خشکسالی شکایت کنند باید خراجی را که بسته‌ای بکاهی تا کارشان راست آید»^[۱].

در کتاب‌های روایی معتبر، احادیث زیادی از سیره امام علی (ع) در تشویق به کشاورزی و درختکاری وارد شده است که به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم:

امام علی (ع) در حدیثی طولانی می‌فرماید: «مردم معاش خود را از چند راه تأمین می‌کنند: پست‌های دولتی، کارهای عمرانی و کشاورزی، تجارت، اجاره و صدقات. تا آنجا که می‌گوید: اما کشاورزی، خداوند متعال می‌فرماید: اوست که شما را پدید آورد و به عمران و آبادی زمین دعوت کرده است. «خداوند متعال از آن رو انسان‌ها را به عمران و آبادانی زمین امر کرده است که از بهترین راه که کشاورزی است و محصولات آن از قبیل غلات، حبوبات و میوه‌ها است تأمین معاش نماید»^[۲].
امام صادق (ع) فرموده است: «امیرالمؤمنین (ع) همیشه به عمال و کارمندانش سفارش کشاورزان را می‌نمود...»^[۳].^[۴]

منابع

ناظم‌زاده، سید اصغر، تجلی امامت

پانویس

↑ «فَإِنْ شَكَوْا ثِقَلًا أَوْ عِلَّةً أَوِ انْقِطَاعَ شِرْبٍ أَوْ بَالَّةٍ أَوْ إِحَالَةَ أَرْضٍ اغْتَمَرَهَا غَرَقٌ أَوْ أَجْحَفَ بِهَا عَطَشٌ خَفَّفْتَ عَنْهُمْ بِمَا تَرْجُو أَنْ يَصْلُحَ بِهِ أَمْرُهُمْ»؛ نهج البلاغه، نامه ۵۳.
↑ « أَنَّ مَعَايِشَ الْخَلْقِ خَمْسَةٌ الْإِمَارَةُ وَ الْعِمَارَةُ وَ التِّجَارَةُ وَ الْإِجَارَةُ وَ الصَّدَقَاتُ إِلَى أَنْ قَالَ وَ أَمَّا وَجْهُ الْعِمَارَةِ فَقَوْلُهُ تَعَالَى ﴿هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا﴾ فَأَعْلَمَنَا سُبْحَانَهُ أَنَّهُ قَدْ أَمَرَهُمْ بِالْعِمَارَةِ لِيَكُونَ ذَلِكَ سَبَباً لِمَعَايِشِهِمْ بِمَا يَخْرُجُ مِنَ الْأَرْضِ مِنَ الْحَبِّ وَ الثَّمَرَاتِ وَ مَا شَاكَلَ ذَلِكَ مِمَّا جَعَلَهُ اللَّهُ مَعَايِشَ لِلْخَلْقِ»؛ وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۱۹۵.
↑ «كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (ع) يَكْتُبُ يُوصِي بِالْفَلَّاحِينَ خَيْراً...»؛ وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۲۱۶.
↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، تجلی امامت، ص ۴۰۴.

[1] «فَإِنْ شَكَوْا ثِقَلًا أَوْ عِلَّةً أَوِ انْقِطَاعَ شِرْبٍ أَوْ بَالَّةٍ أَوْ إِحَالَةَ أَرْضٍ اغْتَمَرَهَا غَرَقٌ أَوْ أَجْحَفَ بِهَا عَطَشٌ خَفَّفْتَ عَنْهُمْ بِمَا تَرْجُو أَنْ يَصْلُحَ بِهِ أَمْرُهُمْ»؛ نهج البلاغه، نامه ۵۳.

[2] « أَنَّ مَعَايِشَ الْخَلْقِ خَمْسَةٌ الْإِمَارَةُ وَ الْعِمَارَةُ وَ التِّجَارَةُ وَ الْإِجَارَةُ وَ الصَّدَقَاتُ إِلَى أَنْ قَالَ وَ أَمَّا وَجْهُ الْعِمَارَةِ فَقَوْلُهُ تَعَالَى ﴿هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا﴾ فَأَعْلَمَنَا سُبْحَانَهُ أَنَّهُ قَدْ أَمَرَهُمْ بِالْعِمَارَةِ لِيَكُونَ ذَلِكَ سَبَباً لِمَعَايِشِهِمْ بِمَا يَخْرُجُ مِنَ الْأَرْضِ مِنَ الْحَبِّ وَ الثَّمَرَاتِ وَ مَا شَاكَلَ ذَلِكَ مِمَّا جَعَلَهُ اللَّهُ مَعَايِشَ لِلْخَلْقِ»؛ وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۱۹۵.

[3] «كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (ع) يَكْتُبُ يُوصِي بِالْفَلَّاحِينَ خَيْراً...»؛ وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۲۱۶.

[4] ناظم‌زاده، سید اصغر، تجلی امامت، ص ۴۰۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]