نامۀ ۲۲ نهج البلاغه

مقدمه

نامه ۲۲ پندی است که امام (ع) با پسر عم خویش در میان می‌گذارد. آنچه از دنیا به آدمی می‌رسد یا از دست آدمی می‌رود، اعتبار چندانی ندارد، زیرا دنیای فانی در برابر زندگی جاودان آخرت اعتباری ندارد. از این‌رو آدمی نباید نسبت به آنچه از امور دنیا به‌دست می‌آورد، چندان شاد شود و دیگر آن‌که نباید درباره امور دنیا که از دست رفته است، بسیار افسوس خورد. امام (ع) شادی و اندوه آدمی را به سمت و سوی سود یا زیان اخروی سوق می‌دهد. عبدالله بن عباس می‌گوید پس از سخن رسول الله (ص) از هیچ سخنی بدین اندازه سود نبرده‌ام^[۱].
افزون بر سیدرضی، بسیاری از محدثان این نامه را روایت کرده‌اند، به‌گونه‌ای که این حدیث را می‌توان جزو احادیث متواتر برشمرد، از جمله: نصر بن مزاحم در کتاب وقعة الصفین، بلاذری در کتاب انساب الاشراف و شیخ کلینی در کتاب روضة من الکافی^[۲].

اما بعد، گاه آدمی را دست یافتن به چیزی که برای او مقدر بوده، شادمان می‌سازد و گاه از دست دادن چیزی که دست یافتن به آن برایش مقدر نبوده است، غمگین می‌کند. پس باید شادمانی تو به چیزی باشد که برای آخرتت به‌دست آورده‌ای و اندوهت برای چیزی باشد که از آخرتت از دست داده‌ای، به آنچه از دنیا آورده‌ای فراوان شادی مکن و بر آنچه از دنیایت از دست می‌دهی، تأسف مخور و زاری مکن و باید همه هم تو منحصر به کارهای پس از مرگ باشد^[۳].