الرؤی الصادقة حجیتها و ضوابطها (مقاله)
الرؤی الصادقة حجیتها و ضوابطها (دراسة أصولیة فقهیة) عنوان مقاله‌ای است به زبان عربی که به بررسی حقیقت وحی و الهام می‌پردازد. این مقالهٔ ۷۳ صفحه‌ای به قلم خالد بن بکر آل‌عابد نگاشته شده و در جامعة أم‌القری (شماره ۴۳، ۱۳۸۶ ش ، ۲۰۰۷ م) منتشر گشته است.[۱]
| الرؤی الصادقة حجیتها و ضوابطها | |
|---|---|
| (دراسة أصولیة فقهیة) | |
 | |
| زبان | عربی |
| نویسنده | خالد بن بکر آل‌عابد |
| موضوع | الهام، وحی |
| مذهب | اهل‌سنت |
| منتشر شده در | جامعة أم‌القری |
| محل نشر | عربستان |
| تاریخ نشر | (۱۳۸۶ ش)، (۲۰۰۷ م)، (۱۴۲۸ ق) |
| شماره | ۴۲ |
| تعداد صفحات | ۷۳ |
| شماره صفحات | از صفحه ۲ تا ۷۴ مجله |
| ناشر الکترونیک | پایگاه مجلات تخصصی نور |
چکیده مقاله
سپاس خداوند متعال سپاسی پاک و مبارک، و درود و سلام بر آن کسی که جوامع سخن از دهان مبارک او خارج گردید، و نیز درود و سلام بر اصحاب و یاران و تمام کسانی که مورد محبت او می باشند. و بعد: رؤیا نوعی از انواع الهام می باشد. البته اگر الهام به صورت مطلق ذکر گردد منظور کشف و شهود در حالت بیداری خواهد بود، ولی اگر کشف و شهود در حالت خواب رخ دهد به آن رؤیا گفته خواهد شد.
- در برخورد با رؤیای پیامبر اکرم(ص)، البته رؤیایی که متضمن مطالبی باشد که در شرع مقدس وجود دارد چند دیدگاه وجود دارد: برخی گفته اند واجب است بدان عمل گردد، و برخی گفته اند عمل به آن مستحب است، و برخی گفته اند که به آن عمل استیناس گردد، و برخی گفته اند این رؤیا چیزی بر گردن مکلفان نمی آورد.
- شاطبی می گوید جواز عمل نمودن به رؤیا در امور جائز و مطلوبی که در آنها وسعت عمل وجود دارد، بر بشارت و یا انذار حمل می گردد، پس باید مطابق هر کدام عمل نمود. ایشان این مطلب را نیز متذکر گردیدند که کسی که رؤیا دیده است نباید دچار عجب گردد، زیرا کرامت همانطور که یک ویژگی است، نوعی فتنه و امتحان نیز می باشد.
- ابن تیمیة می گوید که منفعت رؤیا تنها به ببیننده آن از جهت زیاد شدن ایمان او برمی گردد، و بر دیگران لازم نخواهد بود که آن را بپذیرند. همچنین ابن تیمیة می گوید که در فتوا دادن به رؤیا اعتماد نمی‌شود و تنها به آنچه در قرآن کریم و روایات موجود است اعتماد می گردد، اما می توان با الهام و رؤیای صالحه میان ادله ترجیح نمود.
- ابن قیم می گوید رؤیای غیر از پیمبران بر وحی صریح عرضه می گردد، اگر موافق وحی بود بدان عمل می گردد و الا به آن عمل نخواهد شد. البته هر زمان رؤیا از نوع رؤیای صادقه بود و یا صحت آن تکرار شد، مخالفت با آن امکان نخواهد داشت. دلیل بر این مطلب وحی می باشد، و دلیل دیگر اینکه عمل به رؤیا بر اساس استیناس می باشد که در صورت تکرار، صحت آن عمل قطعی خواهد بود.
- آن نظری که از میان این دیدگاه ها انتخاب گردید نظر میانه می باشد، بدین صورت که گفته شود امکان ندارد حکم شرعی از طریق رؤیا ثابت گردد، ولی در عین حال رؤیا را به صورت مطلق بی اعتبار نمی دانیم، بلکه در عمل به رؤیا میانه‌روی نماییم. دیدگاه های علماء نیز در انتخاب این دیدگاه میانه به حد تظافر رسیده است. در نتیجه بر اساس ضوابط و چهارچوب باید بر طبق رؤیا عمل شود.
در آخر این تلاش بی مقدار را در اختیار دانشجویان و طالبان علم قرار می دهم، و از خداوند متعال درخواست می کنم که منفعت علمی و عملی این تلاش شامل عده بسیاری قرار گیرد.[۱]
فهرست مقاله
- مقدمه؛
- بخش اول: بررسی حجیت رؤیا؛
- مفهوم رؤیا و خواب؛
- ماهیت رؤیا؛
- انواع رؤیا و تبیین رؤیایی که در این بحث مورد نظر است؛
- ارتباط میان رؤیا و الهام؛
- جایگاه مذاهب مختلف در اثبات رؤیا؛
- مبحث اول: امکان داشتن رؤیای پیامبر(ص) و علت اهتمام به آن و تأسیس احکام شرعی بر اساس آن؛
- مطلب اول: امکان داشتن رؤیای پیامبر(ص)؛
- مطلب دوم: علت اهتمام به رؤیای پیامبر(ص) و تأسیس احکام شرعی بر اساس آن؛
- مبحث دوم: بررسی حجیت رؤیا و احکام شرعی؛
- مطلب اول: بررسی حجیت آنچه که پیامبر(ص) در خوابش ببیند، یا آنچه که پیامبر(ص) از خواب اصحاب خود تأیید نماید؛
- مطلب دوم: بررسی حجیت خواب پیامبر(ص) و دیگران، و عمل نمودن بر طبق آنچه که در خواب خود ببیند؛
- مطلب سوم: تبیین برخی دیدگاه ها در این مسأله؛
- مطلب چهارم: انتخاب برخی از دیدگاه ها در این مسأله؛
- بخش دوم: چهارچوب و ضوابط عمل بر اساس رؤیا و احکامی که بر آن بار می گردد؛
- مطلب اول: در تبیین اهمیت ضوابط و مفهوم آنها و مفهوم قاعده و تفاوت میان آنها؛
- مطلب دوم: ضوابط عمل نمودن بر طبق رؤیا و آنچه از مسائل فرعی بر آن مترتب است؛
- جمع‌بندی؛
- منابع و مآخذ.[۱]
در باره پدیدآورنده
آقای دکتر خالد بن بکر آل‌عابد استادیاری دپارتمان الهیات در دانشکده ادبیات دانشگاه طائف عربستان از جماه فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس دانشگاهی، چندین کتاب و مقاله را به رشته تحریر درآورده است. «الرؤی الصادقة حجیتها و ضوابطها»، «تکلیف الکفار بأحکام الشریعة الإسلامیة»، «الفوائد السنیة فی شرح الألفیة»، «معین القضاة فی مسألة توریث مجهولی وقت الوفاة»، «حقیقة الإلهام و مدی الاحتجاج به فی الأحکام»، «ضوابط الإلهام و ما یتفرع علیها من الأحکام» برخی از این آثار است.