بحث:تأویل قرآن در حدیث

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث علم اهل بیت و مرتبط با مدخل علم معصوم است. "تأویل قرآن در حدیث" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

تأویل قرآن در قرآن - تأویل قرآن در حدیث - تأویل قرآن در کلام اسلامی - تأویل قرآن در فلسفه اسلامی - تأویل قرآن در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل تأویل قرآن در حدیث (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

تأویل قرآن در حدیث

• شواهد التنزيل: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «على، پس از من ، تأويل آنچه را مردم از قرآن نمى دانند ، به آنها مى آموزد» يا فرمود : «به آنها خبر مى دهد».
• امام على عليه السلام : در باره كتاب خدا از من بپرسيد . آيه اى نازل نشده است ، مگر آن كه من مى دانم در شب، فرود آمده يا در روز ، در دشت يا در كوهستان.
• الأمالى، طوسى ـ به نقل از مجاشعى ، از امام رضا عليه السلام ، از پدرانش عليهم السلام ـ :امام على عليه السلام فرمود : «در باره كتاب خداوند عز و جل از من بپرسيد كه به خدا سوگند ، آيه اى از آن در شب يا روز و در طول راه يا جايباشى نازل نشده ، مگر آن كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله قرائت آن را با تأويلش به من آموخته است» . ابو كوّا گفت : اى امير مؤمنان! در باره آياتى كه بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد و تو حضور نداشتى ، چه مى گويى؟ [على عليه السلام ] فرمود : «هنگامى كه من حضور نداشتم ، پيامبر صلى الله عليه و آله آياتى را كه بر ايشان نازل مى شد ، حفظ مى كرد تا آن كه خدمتشان مى رسيدم و پيامبر صلى الله عليه و آله قرائت آن را به من مى آموخت و مى فرمود : اى على! پس از رفتن تو ، خداوند، اين آيات را بر من نازل نمود و تأويل آن، چنين و چنان است و بدين ترتيب، تنزيل و تأويل آن را به من مى آموخت».
• امام على عليه السلام : آيه اى از قرآن بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل نشده است، مگر اين كه آن را برايم خوانده و بر من املا نموده است و من آنها را با خطّ خود نوشته ام و تأويل و تفسير و ناسخ و منسوخ و محكم و متشابه و خاص وعامّ آن را به من ياد داده است.
• حلية الأولياء ـ به نقل از عبد اللّه بن مسعود ـ :قرآن بر هفت حرف، نازل شده است و حرفى از آن نيست ، مگر آن كه ظاهرى و باطنى دارد، و علم ظاهر و باطن آن، نزد على بن ابى طالب عليه السلام است.
• امام حسن عليه السلام ـ در مجلس معاويه ـ :من پسر بهترين كنيزان [خدا] و سَرور زنانم . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ما را با علم خداوند ـ تبارك و تعالى ـ تغذيه كرده است و تأويل قرآن و احكام دشوار را به ما آموخته است . سترگ ترين ارجمندى و والاترين كلمه و افتخار و بلندى، از آنِ ماست.
• امام باقر عليه السلام : هيچ كس نمى تواند ادّعا كند كه همه قرآن اعمّ از ظاهر و باطن آن را مى داند ، مگر اوصيا .
• امام باقر عليه السلام : كسى از مردم ادّعا نكرده است كه همه قرآن را چنان كه فرو آمده، گرد آورده است، مگر آن كه دروغ مى گويد. قرآن را آن گونه كه خداوند متعال فرو فرستاده، گرد نياورده و حفظ نكرده، مگر على بن ابى طالب عليه السلام و امامان پس از او.
• تفسير العيّاشى ـ به نقل از فضيل بن يسار ـ :از امام باقر عليه السلام در باره اين حديث : «در قرآن آيه اى نيست، مگر آن كه پيدايى دارد و پنهانى و حرفى در آن نيست، مگر آن كه نهايتى دارد و هر نهايتى را آغازى است» پرسيدم كه: مفهوم پيدا و پنهان چيست؟ امام عليه السلام فرمود: «پيدا و پنهان آن، همان تأويل آن است، چه رويدادهايى كه گذشته است و چه آنچه هنوز تحقّق نيافته است.اين تأويل، جريان دارد، همچون جريان خورشيد و ماه. هر گاه چيزى از آن بيايد، واقع مى گردد . خداوند متعال مى فرمايد: «و تأويلش را [كسى] جز خدا و ريشه داران در دانش نمى داند» . ما آن را مى دانيم».
• الكافى ـ به نقل از ابو الصباح ـ :به خدا سوگند ، امام صادق عليه السلام به من فرمود : «خداوند، تنزيل و تأويل را به پيامبرش آموخت و پيامبر صلى الله عليه و آله آن را به على عليه السلام آموخت و او ـ به خدا سوگند ـ آن را به ما آموخت».
• امام هادى عليه السلام ـ در زيارت صاحب الأمر ـ :بار الها! بر امامانِ راست رو و جلوداران هدايتگر و سَروران معصوم و پرهيزگاران نيك كه جايگاه آرامش و وقار و گنجوران علم و پايان بردبارى و باليدن، و گردانندگان بندگان و پايه هاى بلاد و ره نمايان راست رفتارى و خردمندان بزرگوار و عالمان شريعت تو كه تقواپيشه اند و چراغ هاى تاريكى و سرچشمه هاى حكمت و صاحبان نعمت و نگاه دارنده امّت ها و همسنگ هاى قرآن و آيات آن و معتمدان در تأويل و عهده داران آن و بازگو كنندگان وحى و ره نمودهاى آن اند، درود فرست.

منابع

• محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث ج ۱۰؛

پانویس