ثابت بن ضحاک بن خلیفه اوسی

آشنایی اجمالی

وی ابویزید (برگرفته از نام فرزندش)، فرزند ضحاک بن خلیفة بن ثعلبه از بنوعبداشهل، تیره‌ای از اوس است. ابوموسی مدینی از وی به ثابت بن ضحاک بن ثعلبه یاد کرده و به اشتباه او را فرد دیگری به شمار آورده است؛ در حالی که راویان گاهی فرد را به جدش نسبت می‌دهند^[۱]. ابن عبدالبر^[۲] ثابت را به دنیا آمده سال سوم هجری و ابن منده وی را هنگام رحلت رسول خدا (ص) هشت ساله دانسته است^[۳] که این، خلط دیگری میان اخبار وی با اخبار ثابت بن ضحاک بن امیه خزرجی است ^[۴]؛ که در این صورت باید او در همان سال تولد، راهنمای رسول خدا (ص) در نبرد حمراء الاسد نیز بوده باشد

محمد بن عبدالله بن نمیر همدانی، کنیه ثابت بن ضحاک اوسی (ابوزید) را برگرفته از نام فرزندش زید می‌داند و این سبب شده تا برخی به اشتباه تصور کنند ابن نمیر، زید بن ثابت بن ضحاک بن زید بن لوذان^[۵] را فرزند ثابت بن ضحاک می‌داند؛ در حالی که فاصله زمانی این دو بسیار زیاد بوده^[۶] و ثابت پدر این زید، در جنگ جاهلی اوس و خزرج به نام «بُعاث» کشته شده است.

ثابت بن ضحاک اوسی (سال سوم هجری) در غزوه حمراء الأسد راهنمای رسول خدا (ص) بوده و در سال پنجم یا ششم) در غزوه خندق بر پشت اسب رسول خدا (ص) سوار شد و (در سال ششم) در بیعت رضوان شرکت کرد و برخی به اشتباه وی را حاضر در غزوه بدر دانسته‌اند ^[۷]. او پس از رحلت رسول خدا (ص)، نخست در شام^[۸] مستقر شد و سپس به بصره رفت. از مردم بصره، ابو قلابه و ابن معقل^[۹] از وی روایت کرده‌اند. ثابت در سال ۴۵^[۱۰] و به گفته ابونعیم^[۱۱] در دوره ابن زبیر و در سال ۶۴^[۱۲] درگذشت. او روایاتی از جمله: سوگند دروغ مسلمان بر آیین غیر اسلام، نذر بر معصیت یا چیزی که مالک آن نیست و جزای لعن بر مؤمن، اتهام کفر بر مسلمان و خودکشی عمدی نقل کرده است^[۱۳].^[۱۴]

جستارهای وابسته

منابع

حسینیان مقدم، حسین، مقاله «ثابت بن ضحاک بن خلیفه اوسی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲

پانویس

↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۴۷.
↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۸۰.
↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۴۷.
↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۰۸.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۰۹؛ فقیه مشهور و گردآورنده قرآن در دوره ابوبکر.
↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۰۸.
↑ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۴۶۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۰۷.
↑ طوسی، محمد بن حسن، رجال، ص۳۰.
↑ ر. ک: ابن حزم، علی بن احمد (م ۴۵۶)، المحلی، ج۸، ص۱۸۲.
↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۸۰.
↑ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۴۶۷.
↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۰۸.
↑ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۴۶۷. استناد فقهی به این روایات را بنگرید: شافعی، محمد بن ادریس (م۲۰۴)، کتاب الام، ج۶، ص۴؛ ابن حزم، علی بن احمد، المحلی ج۸، ص۲۳۰؛ شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام، ج۱۱، ص۲۹۶؛ نووی، محی الدین بن شرف (م ۶۷۶)، المجموع فی شرح المهذب، ج۸، ص۴۶۷ و ج۱۸، ص۱۷.
↑ حسینیان مقدم، حسین، مقاله «ثابت بن ضحاک بن خلیفه اوسی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص: ۲۹۹.

[1] ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۴۷.

[2] ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۸۰.

[3] ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۴۷.

[4] ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۰۸.

[5] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۰۹؛ فقیه مشهور و گردآورنده قرآن در دوره ابوبکر.

[6] ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۰۸.

[7] ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۴۶۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۰۷.

[8] طوسی، محمد بن حسن، رجال، ص۳۰.

[9] ر. ک: ابن حزم، علی بن احمد (م ۴۵۶)، المحلی، ج۸، ص۱۸۲.

[10] ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۸۰.

[11] ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۴۶۷.

[12] ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۰۸.

[13] ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۴۶۷. استناد فقهی به این روایات را بنگرید: شافعی، محمد بن ادریس (م۲۰۴)، کتاب الام، ج۶، ص۴؛ ابن حزم، علی بن احمد، المحلی ج۸، ص۲۳۰؛ شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام، ج۱۱، ص۲۹۶؛ نووی، محی الدین بن شرف (م ۶۷۶)، المجموع فی شرح المهذب، ج۸، ص۴۶۷ و ج۱۸، ص۱۷.

[14] حسینیان مقدم، حسین، مقاله «ثابت بن ضحاک بن خلیفه اوسی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص: ۲۹۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]