آتش در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

تفاوت آتش آخرت و آتش برزخ در شدّت و [[ضعف]] آن دو است.<ref>شرح الاسماء، ص ۷۵۴.</ref> آتش آخرت، به مراتب قوی‌تر و سوزاننده‌تر از آتش [[دنیا]] است. در [[حدیثی]] آمده: بخشی از آتش آخرت، هفتاد بار با آب خاموش، سپس شعله‌ور شده تا به صورت آتش دنیا در آمده است.<ref>بحارالانوار، ج ۸، ص ۲۲۸.</ref> با توجّه به اینکه [[اعمال انسان‌ها]] دارای دو چهره ظاهری و [[باطنی]] است و در قیامت، همان چهره باطنی [[اعمال]] برای صاحبانشان تجسّم می‌یابد، <ref>المیزان، ج ۱۳، ص ۳۲۵.</ref> چهره باطنی بعضی از اعمال، مانند [[خوردن مال یتیم]]: {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا}}<ref>«آنان که دارایی‌های یتیمان را به ستم می‌خورند جز این نیست که در شکم خود آتش می‌انبارند و زودا که در آتشی برافروخته درآیند» سوره نساء، آیه ۱۰.</ref><ref>المیزان، ج۴، ص۲۰۳.</ref> یا [[مالی]] که از راه [[کتمان]] [[وحی]] به دست می‌آید: {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَيَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّارَ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref>«بی‌گمان آنان که از کتاب (آسمانی) آنچه را خداوند فرو فرستاده است پنهان می‌دارند و (آن را) به بهای اندک می‌فروشند جز آتش در اندرون خود نمی‌انبارند و روز رستخیز خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و آنها را پاکیزه نمی‌گرداند و عذابی دردناک خواهند داشت» سوره بقره، آیه ۱۷۴.</ref><ref>المیزان، ج ۱، ص ۴۲۶.</ref> همان خوردن آتش است که در آخرت ظهور پیدا می‌کند. گفته شده: کلمه {{متن قرآن|النَّارَ}} در آیه {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَيَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّارَ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref>«بی‌گمان آنان که از کتاب (آسمانی) آنچه را خداوند فرو فرستاده است پنهان می‌دارند و (آن را) به بهای اندک می‌فروشند جز آتش در اندرون خود نمی‌انبارند و روز رستخیز خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و آنها را پاکیزه نمی‌گرداند و عذابی دردناک خواهند داشت» سوره بقره، آیه ۱۷۴.</ref> به صورت استعاره تمثیلی به کار رفته و مشبّه به (آتش) در مشبّه ([[رشوه]] [[خواری]] [[اهل کتاب]]) استعمال شده است.<ref>روح‌المعانی، مج ۲، ج ۲، ص ۶۶.</ref> در آخرت، آتش هر [[انسانی]] از درون وی شعله‌ور شده، مخصوص خود او است و فقط به مبدأ فاعلی ([[ملکات]] [[انسان]]) وابسته است و نیازی به مبدأ قابلی و سبب اعدادی ندارد.<ref>تسنیم، ج ۲، ص ۴۵۷.</ref> این [[آتش]] که تجلّی [[غضب]] و [[انتقام الهی]] است با [[گناهان]] تولید و تقویت و با [[توبه]] خاموش می‌شود؛ بنابراین، آتش [[آخرت]]، ابتدا [[باطن]] شخص را می‌سوزاند و از آنجا به ظاهر سرایت می‌کند؛ چنان‌که از [[آیه]] {{متن قرآن|وَمَنْ يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَمَنْ يُضْلِلْ فَلَنْ تَجِدَ لَهُمْ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِهِ وَنَحْشُرُهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى وُجُوهِهِمْ عُمْيًا وَبُكْمًا وَصُمًّا مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ كُلَّمَا خَبَتْ زِدْنَاهُمْ سَعِيرًا}}<ref>«و آن کس را که خداوند رهنمایی کند رهیافته است و آن کسان را که بیراه وانهد هرگز برای آنها در برابر وی یارانی نخواهی یافت و آنان را در رستخیز به رو در افتاده، نابینا و گنگ و ناشنوا گرد می‌آوریم؛ جایگاهشان دوزخ است، هرگاه (زبانه آتش آن) فرو نشیند برای آنان» سوره اسراء، آیه ۹۷.</ref>، که در آن تعبیر {{عربی|"زدنهم}} به کار رفته نه {{عربی|"زدنها}} به دست می‌آید که هرگاه آتش سوزاننده [[بدن]] [[گمراهان]] فروکش کند، [[خداوند]] آتش درون آنان را شعله‌ور می‌سازد. آتش [[آخرتی]]، افزون بر [[سوزاندن]] اجسام گرم و سرد {{متن قرآن|وَالْبَحْرِ الْمَسْجُورِ}}<ref>«و به دریای برافروخته» سوره طور، آیه ۶.</ref> [[نفوس]] را نیز می‌سوزاند: {{متن قرآن|نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الأَفْئِدَةِ}}<ref>«آتش برافروخته خداوند است که به دل‌ها راه می‌یابد» سوره همزه، آیه ۶-۷.</ref> ولی هیچ‌گاه [[مؤمن]] را نمی‌سوزاند: {{متن قرآن|أُولَئِكَ عَنْهَا مُبْعَدُونَ}}<ref>«کسانی که برای آنان از سوی ما از پیش نیکی مقرّر است ، از آن (آتش)، برکنارند» سوره انبیاء، آیه ۱۰۱.</ref> بلکه با وارد شدن مؤمن درآن {{متن قرآن|وَإِنْ مِنْكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْمًا مَقْضِيًّا}}<ref>«و هر یک از شما در آن درخواهد آمد  این، بر پروردگارت حکمی است ناگزیر  انجام‌پذیر» سوره مریم، آیه ۷۱.</ref> خاموش می‌شود؛<ref>تفسیر ملاصدرا، ج ۲، ص ۱۵۰ ـ ۱۵۳.</ref> چنان که بر اساس روایتی، [[آتش جهنم]] می‌گوید: ای مؤمن! عبور کن که نورت شعله مرا خاموش کرد.<ref>مجمع البیان، ج ۶، ص ۸۱۲.</ref> آتش آخرتی با حواس ظاهری قابل [[مشاهده]] نیست و فقط با [[حواس]]آخرتی می‌توان آن را [[ادراک]] کرد.<ref>تفسیر ملاصدرا، ج ۲، ص ۱۵۰.</ref> آتش جهنّم، برای [[کیفر]] [[کافران]] و [[مجرمان]] [[آفریده]] شده و بیش‌ترین کاربرد آتش در قرآن، به همین‌ آتش مربوط است. اوصافی چون جوشان بودن {{متن قرآن|إِذَا أُلْقُوا فِيهَا سَمِعُوا لَهَا شَهِيقًا وَهِيَ تَفُورُ}}<ref>«چون آنان را در آن درافکنند فریادی از آن (دوزخ) می‌شنوند در حالی که برمی‌جوشد» سوره ملک، آیه ۷.</ref>، شعله داشتن {{متن قرآن|سَيَصْلَى نَارًا ذَاتَ لَهَبٍ}}<ref>«زودا که در آتشی زبانه‌دار درآید» سوره مسد، آیه ۳.</ref>، [[نفوذ]] بر [[جان‌ها]] {{متن قرآن|نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الأَفْئِدَةِ }}<ref>«آتش برافروخته خداوند است که به دل‌ها راه می‌یابد» سوره همزه، آیه ۶-۷.</ref>، گداختن چهره {{متن قرآن|وَقُلِ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكُمْ فَمَنْ شَاءَ فَلْيُؤْمِنْ وَمَنْ شَاءَ فَلْيَكْفُرْ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِينَ نَارًا أَحَاطَ بِهِمْ سُرَادِقُهَا وَإِنْ يَسْتَغِيثُوا يُغَاثُوا بِمَاءٍ كَالْمُهْلِ يَشْوِي الْوُجُوهَ بِئْسَ الشَّرَابُ وَسَاءَتْ مُرْتَفَقًا}}<ref>«و بگو که این (قرآن) راستین و از سوی پروردگار شماست، هر که خواهد ایمان آورد و هر که خواهد کفر پیشه کند، ما برای ستمگران آتشی آماده کرده‌ایم که سراپرده‌هایش آنان را فرا می‌گیرد و اگر فریادرسی خواهند با آبی چون گدازه فلز به فریادشان می‌رسند که (گرمای آن) چهره‌ها را بریان می‌کند؛ آن آشامیدنی بد است و زشت آسایشگهی است (آن آتش)» سوره کهف، آیه ۲۹.</ref>، [[سایه]] انداختن {{متن قرآن|لَهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ ظُلَلٌ مِنَ النَّارِ وَمِنْ تَحْتِهِمْ ظُلَلٌ ذَلِكَ يُخَوِّفُ اللَّهُ بِهِ عِبَادَهُ يَا عِبَادِ فَاتَّقُونِ}}<ref>«آنان را از فراز سر و از زیر پایشان سایه‌بان‌هایی از آتش است، این است که خداوند بندگانش را با آن می‌هراساند، ای بندگان من! از من پروا کنید» سوره زمر، آیه ۱۶.</ref> و...، برخی اوصاف آتش جهنّم است. از نگرش به مجموع [[آیات]] [[عذاب]] و آتش جهنّم به دست می‌آید که شایع‌ترین و سخت‌ترین عذاب جهنّمیان، آتش است.<ref>[[محمد مرادی|مرادی، محمد]]، [[آتش (مقاله)|مقاله «آتش»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>