شاخص‌های هویت اسلامی در جامعه نبوی: تفاوت میان نسخه‌ها

* [[رسول خدا]]{{صل}} هم با آن [[تبعیض‌ها]] (نژادپرستی، قومیت‌گرایی و [[تعصب]] ناروا) به [[مبارزه]] برخاستند و به تدریج، [[ارزش]] [[تقوا]] را ملاک منصب‌ها و منزلت‌های [[اجتماعی]] معرفی کرده، فرمودند: "[[مردم]]، در [[اسلام]]، برابر‌اند و به یک اندازه، [[فرزند]] [[آدم]] و [[حوا]] هستند. [[عرب]] بر [[عجم]] و [[عجم]] بر [[عرب]] جز به [[پرهیزگاری]] و [[ترس]] از [[خداوند]] [[برتری]] ندارد"<ref>احمد بن ابی یعقوب یعقوبی،تاریخ الیعقوبی، ج ۲، ص ۱۱۰؛ حسن بن شعبه حرانی، تحف العقول، ص ۳۴ و تقی الدین مقریزی، امتاع الاسماع، ج۱، ص۳۹۳.</ref>. و "[[انسان‌ها]] از روزگار [[آدم]] تاکنون همانند دندانه‌های شانه (برابر) هستند و [[عرب]] بر [[عجم]] و سرخ پوست بر سیاه پوست [[برتری]] ندارد؛ مگر به [[تقوا]]..."<ref>شیخ مفید، الإختصاص، ص ۳۴۱.</ref>. و "هر کس اندکی در دلش [[تعصب]] باشد، [[خداوند]]، [[روز قیامت]] او را با [[اعراب]] [[جاهلیت]] محشور می‌کند"<ref>کلینی، الکافی، ج ۲، ص ۳۰۸ و شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص ۳۷۱.</ref>. و کسی که به [[عصبیّت]] فرا خواند، از ما نیست و کسی که بر اساس [[عصبیّت]] بجنگد، از ما نیست و کسی که بر اساس [[عصبیّت]] بمیرد، از ما نیست"<ref>ابن الأشعث السجستانی، سنن ابی داوود، ج ۲، ص ۵۰۳؛ المتقی الهندی، کنزالعمال، ج ۳، ص ۵۱۰؛ عبدالله بن عدی، الکامل، ج ۳، ص ۱۴۶ و جلال الدین سیوطی، الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۴۶۶.</ref><ref> [[محمد رضا فرخی|فرخی، محمد رضا]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۳۹-۴۴۰.</ref>.  

* [[اسلام]] برای سالم‌سازی [[جامعه]] و تعالی و رشد [[انسان‌ها]]، به پرهیز از برخی [[اعمال]] [[ناپسند]] دوره [[جاهلیت]] بسیار توجه داشت؛ همانند:  

* [[قرآن]] درباره رعایت [[عفت]]، به بانوان [[رسول خدا]]{{صل}} می‌فرماید: "با نامحرمان (با ناز و کرشمه و [[هوس]] انگیز) سخن نگویید که بیماردلان در شما [[طمع]] کنند"<ref>{{متن قرآن|فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ...}} «پس نرم سخن مگویید مبادا آنکه بیماردل است به طمع افتد..». سوره احزاب، آیه ۳۲.</ref>. همچنین به آنها می‌فرماید: "و شما در خانه‌های خود بمانید و همچون [[جاهلیت]] نخستین (در میان [[مردم]]) ظاهر نشوید (و اندام و وسایل زینت خود را در معرض تماشای دیگران قرار ندهید)"<ref>{{متن قرآن|وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى}} «و در خانه‌هایتان آرام گیرید و چون خویش‌آرایی دوره جاهلیت نخستین خویش‌آرایی مکنید» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>. همچنین [[خداوند متعال]] برای حفظ [[حریم]] [[ناموس]] [[مسلمانان]]، نگاه‌های [[هوس]] آلود [[زن]] و مرد نامحرم را [[ممنوع]] اعلام کرده است و می‌فرماید: "ای [[رسول]] ما! به مردان [[مؤمن]] بگو چشم‌های خود را از نگاه به نامحرمان بپوشانند... و به [[زنان]] با [[ایمان]] نیز اعلام کن تا دیدگان خود را از هر نامحرمی فروبندند"<ref>{{متن قرآن|قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ... وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ}} «به مردان مؤمن بگو دیدگان (از نگاه حرام) فرو دارند... و به زنان مؤمن بگو دیدگان (از نگاه حرام) فرو دارند» سوره نور، آیه ۳۰-۳۱.</ref><ref> [[محمد رضا فرخی|فرخی، محمد رضا]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۴۲.</ref>.  

* [[رسول خدا]] نیز درباره نگاه‌های [[هوس]] آلود فرموده است: "نگاه به نامحرم، تیری از تیرهای [[شیطان]] است. هر کس آن را به خاطر [[ترس از خدا]] ترک کند، [[خداوند]] نیز به او ایمانی می‌بخشد که در دلش، [[لذت]] شیرینی آن را احساس می‌کند"<ref>محمدباقر مجلسی، ج۱۰۱، ص۳۰۸: {{متن حدیث| النَّظَرُ سَهْمٌ مَسْمُومٌ مِنْ سِهَامِ إِبْلِيسَ فَمَنْ تَرَكَهَا خَوْفاً مِنَ اللَّهِ أَعْطَاهُ اللَّهُ إِيمَاناً يَجِدُ حَلَاوَتَهُ‌ فِي‌ قَلْبِه‌}}؛ و تاج الدین شعیری، جامع الاخبار، ص۹۳ و کنز العمال، ج۵، ص۳۲۹.</ref>. و فرموده است: "درباره [[زنان]] [[مردم]] [[عفت]] بورزید تا دیگران نیز درباره [[زنان]] شما [[عفت]] بورزند و [[زنان]] شما از تعرض نامحرمان در [[امان]] بمانند"<ref>الکافی، ج ۵، ص ۵۵: {{متن حدیث|عِفُّوا عَنْ نِسَاءِ النَّاسِ‌ تَعِفَ‌ نِسَاؤُكُم}} و حسن بن فضل طبرسی، مکارم الاخلاق، ص ۲۳۸.</ref>. همچنین از ایشان [[نقل]] شده است: "در [مجامع عمومی] میان [[زنان]] و مردان نامحرم فاصله ایجاد کنید"<ref>الخطاب الرعینی، مواهب الجلیل، ج ۲، ص ۵۷۸ - ۵۷۹؛ و العجلونی، کشف الخفاء، ج ۱، ص ۲۷۹.</ref>. و "بر [[زنان]] سزاوار نیست که از وسط جاده عبور کنند؛ بلکه آنان باید از کنار دیوار و جاده بروند"<ref>الکافی، ج ۵، ص ۵۱۸ ۱؛ ابن ابی جمهور، عوالی اللآلی، ج ۳، ص ۳۰۹ و مکارم الاخلاق، ص ۲۵۹.</ref><ref> [[محمد رضا فرخی|فرخی، محمد رضا]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۴۳.</ref>.

* [[نماز]] که در لسان [[رسول الله]]{{صل}}ستون [[دین]] شمرده شده است<ref>شیخ طوسی، الامالی، ص ۵۲۹؛ عوالی اللآلی، ج ۱، ص ۳۲۲؛ احمد بن محمد بن خالد برقی، المحاسن، ج ۱، ص ۲۸۶ و الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۱۲۱.</ref>، نقش اصلی را در ایجاد [[هویت دینی]] در [[جامعه]] [[نبوی]]{{صل}} دارد؛ به ویژه [[نماز جماعت]] و تشکیل صفوف به هم فشرده [[مسلمانان]] که به خوبی نشان دهنده [[هویت]] [[جامعه]] [[مسلمانان]] از دیگر [[جوامع]] بود، مانند اجتماع کوچک سه نفری [[رسول خدا]]{{صل}}، [[حضرت علی]]{{ع}} و [[حضرت خدیجه]]{{س}}، در هنگام [[نماز جماعت]] در کنار [[کعبه]]<ref>الاستیعاب، ج ۳، ص ۱۲۴۲؛ ابن جوزی، المنتظم، ج ۲، ص ۳۵۹ و صالحی دمشقی، سبل الهدی و الرشاد، ج ۲، ص ۲۹۷.</ref> که اولین تجلی [[هویت اسلامی]] در [[مکه]] بود و یا حضور [[مسلمانان]] در مساجد [[مدینه]]، در صفوف [[نماز جماعت]] و [[جمعه]]، که همه با هم در برابر [[پروردگار]] یکتا رو به سوی یک [[قبله]]، [[حمد]] و ثنای آن یگانه را می‌گفتند و هماهنگ با یکدیگر سرود [[توحید]] را زمزمه می‌کردند <ref>سفارش‌های رسول خدا{{صل}} درباره حضور در نماز جماعت و اظهار نارضایتی از کسانی که در نماز جمعه و جماعت شرکت نمی‌کردند، در منابع آمده است؛ ر. ک: وسائل‌الشیعة، ج ۸، ص ۲۹.</ref><ref> [[محمد رضا فرخی|فرخی، محمد رضا]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۴۴-۴۴۵.</ref>.  

* [[اذان]]، از شعارهای مهم [[اسلام]] و وجه مشخص [[دین اسلام]] و [[جامعه اسلامی]] از سایر [[ادیان]] و [[جوامع]] است؛ زیرا در آن روزگار، [[مسیحیان]] برای فراخواندن هم کیشان خود به [[کلیسا]] ناقوس می‌نواختند و [[یهودیان]] بوق می‌زدند<ref>انساب الاشراف، ج ۱، ص ۲۷۳؛ السیرة النبویه، ج ۱، ص ۵۰۸ و الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۱۸۹ - ۱۹۰.</ref>؛ در [[اسلام]] نیز [[اذان]] برای این امر مهم قرار داده شد<ref>الکافی، ج ۳، ص ۳۰۲؛ السیرة النبویه، ج ۱، ص ۵۰۸ - ۵۰۹ و الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۱۹۰.</ref> تا نشانه‌ای برای تجمع [[مسلمانان]] و [[آمادگی]] آنان برای [[نماز]] باشد<ref> [[محمد رضا فرخی|فرخی، محمد رضا]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۴۵.</ref>.  

* [[قبله]]، [[شعار]] [[اسلام]] و عامل هویت‌بخش [[مسلمانان]] از [[صدر اسلام]] تاکنون است و تغییر آن در سال دوم [[هجرت]] به دنبال بهانه‌گیری [[یهود]] و [[سرزنش]] ایشان نسبت به [[رسول]] [[اسلام]]<ref>السیرة النبویه، ج ۱، ص ۵۵۰ - ۵۵۱؛ خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفه، ص ۲۴ - ۲۶ و دلائل النبوه، ج ۲، ص ۵۷۱ ۵۷۵.</ref> مرز تشخیص [[هویت]] واقعی [[مسلمانان]] از غیر آنان و عامل [[اتمام حجت]] بر [[مخالفان]] [[پیامبر]] و [[اتمام نعمت]] بر [[مسلمانان]] همه اعصار شد. در [[قرآن کریم]] [[انتظار]] [[خاتم انبیا]]{{صل}} این گونه ترسیم شده است که چشم به [[آسمان]] دوخته بود تا مسئله تغییر [[قبله]] از [[بیت المقدس]] که [[قبله]] مشترک سه [[دین اسلام]]، [[یهود]] و [[مسیحیت]] بود، به گونه‌ای حل شود<ref>سوره بقره، آیه ۱۴۴.</ref>؛ زیرا [[یهودیان]] و حتی [[مشرکان]] به [[علت]] نداشتن [[هویت]] مستقلِ [[مسلمانان]]، آنان را تمسخر می‌کردند و تغییر [[قبله]] از [[بیت المقدس]] به سوی [[کعبه]] باعث شد تا [[استقلال]] [[فرهنگی]] [[امت اسلامی]] تقویت شود و این [[امت]]، [[هویت]] خاصی یابد.‌ امروزه با گذشت هزار و چهار صد و اندی سال از تغییر [[قبله]] به سمت [[مکه]]، [[مسلمانان]] با داشتن ملیت‌ها و قومیت‌های مختلف، همچنان هنگام انجام [[اعمال عبادی]] به این مکان [[مقدس]]، توجه و [[هویت اسلامی]] و حقانی بودن [[دین]] و [[شریعت]] خود را برای همگان ثابت می‌کنند و گرچه بُعد مسافت، آنها را از هم جدا کرده؛ ولی [[قبله]] مشترک، [[دین]]، [[خدا]] و [[پیامبر]] واحد که همگی مظاهر و شعائر [[اسلام]] هستند، [[قلوب]] آنها را به هم پیوند زده است<ref> [[محمد رضا فرخی|فرخی، محمد رضا]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۴۵-۴۴۶.</ref>.  

* [[مسجد]] در شکل گیری، [[انسجام]] و تقویت [[فرهنگ]] و [[هویت اسلامی]] [[جامعه]] [[مسلمان]] بسیار اهمیت دارد. [[مسجد]]، مرکز [[عبادت]] و تجلی [[ایمان]] و عمل [[مسلمانان]] و نیز محل تجمع [[معنوی]] [[مسلمانان]] و مکانی است که آنها می‌توانند [[هویت دینی]] خویش را در هر سرزمینی باشند، در آن نشان دهند.  

* [[رسول خدا]]{{صل}} برای ایجاد همبستگی ایمانی [[مسلمانان]] و یک [[امت]] واحد و [[روح]] [[وحدت]] در بین [[جامعه]] با [[هدف]] برپایی [[هویت اسلامی]] سفارش‌هایی کردند که به گوشه‌ای از آنها می‌پردازیم:‌ [[مسلمانان]] [[برادر]] یکدیگرند<ref>الکافی، ج ۱، ص ۴۰۳؛ تهذیب الاحکام، ج ۴، ص ۱۳۱؛ دعائم الاسلام، ج ۱، ص ۳۷۸ و حاکم نیشابوری، المستدرک، ج ۱، ص ۹۳.</ref>، آنان همگی چون فردی هستند که هرگاه یکی از اعضای پیکرش به درد آید، دیگر اعضای او با آن [[همدردی]] می‌کنند<ref>مسند احمد، ج۴، ص۲۷۰؛ مسلم نیشابوری، صحیح، ج۸، ص۲۰؛ علی بن الجعد، مسند ابن الجعد، ص۱۰۲ و البیهقی، السنن الکبری، ج۲۳، ص۳۵.</ref>؛ [[امر به معروف و نهی از منکر]] می‌کنند<ref>مکارم الاخلاق، ص ۲۶؛ دعائم الاسلام، ج ۱، ص ۳۶۸ و ورام بن ابی فراس، مجموعه ورام، ج ۲، ص ۲۳۹.</ref>؛ [[مسلمانان]] دیگر را [[آزار]] نمی‌دهند<ref>ارشاد القلوب، ج ۱، ص ۷۶ - ۷۷؛ جامع الأخبار، ص ۱۴۷؛ محمد بن حسن فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ج ۲، ص ۲۹۳ و عوالی اللآلی، ج ۱، ص ۳۶۱.</ref>؛ به حل مشکلات [[مسلمانان]] توجه دارند؛ [[فریادرس]] [[مظلومان]] هستند<ref>الکافی، ج ۲، ص ۱۶۳؛ محمد بن محمد کوفی، الجعفریات، ص ۸۸؛ فضل الله راوندی، النوادر، ص ۲۱؛ الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۵۷۲ و کنز العمال، ج ۱۶، ص ۱۱.</ref>؛ دنبال [[لغزش]] [[عیب]] یکدیگر نیستند و آبرو و [[شخصیت اجتماعی]] دیگر [[مسلمانان]] را حفظ می‌کنند<ref>الکافی، ج ۲، ص ۳۵۵ و ابوالفضل علی بن حسن طبرسی، مشکاة الأنوار، ص ۱۰۷.</ref>؛ به [[پیمان]] خود وفادارند<ref>الکافی، ج ۲، ص ۳۶۴ و تحف العقول، ج۴، ص۴۵.</ref>؛ [[فضایل]] [[اخلاقی]] در بین آنها رواج دارد؛ لذا با هم [[حسن]] خُلق دارند و از [[کینه]] و بدخواهی پرهیز می‌کنند<ref>شهید ثانی، منیة المرید، ص ۳۲۱ و کشف الخفاء، ج ۲، ص ۲۹۴.</ref>؛ از [[تفرقه]] و دوری از [[جامعه]] گریزان‌اند<ref>مجموعه ورام، ج ۲، ص ۲۶۶؛ محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج ۶، ص ۵۰۷، صحیح البخاری، ج ۳، ص ۸۸ و النسائی، السنن الکبری، ج ۵، ص ۳۳.</ref>؛ به این [[دلیل]]، [[رسول خدا]]{{صل}} برای ساخت [[امت]] و [[هویت]] [[جدید]] [[اسلامی]] در [[جامعه]] جاهلیِ آن روز موفق شد با استفاده از شیوه‌ها و ابزارهای [[فرهنگی]]، [[نبوت]] و [[رهبری]] را به جای [[شیخ]] [[قبیله]]؛ ارزش‌های [[اسلامی]] را به جای ارزش‌های [[جاهلی]]؛ [[توحید]] و [[یکتاپرستی]] را به جای [[شرک]] و چندخدایی؛ [[مسئولیت‌پذیری]] را به جای [[مسئولیت]] گریزی؛ [[عقیده]] به [[معاد]] را به جای [[اعتقاد]] به [[آینده]] پوچ و عبث؛ کار و تولید را به جای [[سستی]]؛ [[فضایل]] [[اخلاقی]] را به جای [[رذایل اخلاقی]]؛ [[کمک]] به [[نیازمندان]] و آزاد کردن بردگان را به جای به بیگاری کشاندن انسان‌های [[مستضعف]]؛ [[حکومت جهانی]] را به جای [[حکومت]] قبیله‌ای؛ [[منافع]] [[اسلامی]] و انسانی را جایگزین [[منافع]] قبیله‌ای؛ [[اعتماد]] را به جای [[بی‌اعتمادی]]؛ مسابقه دادن در انجام خیرات را به جای مسابقه دادن در انجام [[شرور]]؛ [[ایثار]] و [[عدل]] و [[انصاف]] را به جای [[غارت]] و [[ظلم]] و تلاش برای دستیابی به [[آینده]] بهتر را به جای رکود و تلاش برای حفظ وضع موجود قرار داد<ref>نجف، لک زایی، سیره پیامبر اعظم{{صل}} در گذر از جامعه جاهلی به جامعه اسلامی، ص ۲۱۶.</ref><ref> [[محمد رضا فرخی|فرخی، محمد رضا]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۴۸-۴۴۹.</ref>.