آمرزش در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخه‌ها

| پرسش مرتبط  =  

}}

[[آمرزش]] معادل واژه [[مغفرت]] در [[زبان عربی]]، و از نتایج و آثار [[استغفار]] و [[توبه]] است<ref>نک: مدخل‌های استغفار و توبه.</ref>. هرگاه بنده‌ای از سوی [[خدای متعال]] مورد آمرزش قرار گیرد، بدین معناست که از [[عذاب]] و [[کیفر]] [[گناهان]] خویش در [[دنیا]] و [[آخرت]] [[مصونیت]] یافته است<ref>المفردات فی غریب القرآن.</ref>.

در [[قرآن کریم]] بیست‌وهشت بار واژه آمرزش (مغفرت) به کار رفته<ref>المعجم المفهرس.</ref> و آمرزش [[خداوند متعال]] [[برتر]] از هرگونه [[دارایی]] که [[آدمیان]] گرد می‌آورند دانسته شده است؛ {{متن قرآن|لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرَحْمَةٌ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ}}<ref>«(بدانید) که آمرزش و بخشایشی از خداوند، از هر آنچه فراهم آورند بهتر است» سوره آل عمران، آیه ۱۵۷.</ref><ref>[[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «آمرزش»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۸.</ref>

از مهم‌ترین جلوه‌های [[رحمت]] و [[لطف خداوند]] نسبت به [[بندگان]] خویش [[آمرزیدن]] آنان است. از این رو در قرآن کریم نودویک بار از خداوند متعال با صفت [[غفور]] ([[آمرزنده]])، پنج بار با صفت [[غفّار]] (بسیار آمرزنده)، و دو بار با عنوان [[غافر]] و خیرالغافرین ([[بهترین]] آمرزندگان)، یاد شده است<ref>المعجم المفهرس.</ref>‌.

این صفت در نیایش‌های [[امام سجاد]]{{ع}} نیز دو بار به کار رفته است؛ نخست در [[نیایش سی و دوم]]: {{متن حدیث|وَ اغْفِرْ لِي، إِنَّكَ خَيْرُ الْغَافِرِينَ‏}}؛ «مرا بیامرز، به [[راستی]] تو بهترین آمرزندگانی»؛ و بار دیگر در [[نیایش چهل و هفتم]]: {{متن حدیث|إِنَّكَ... خَيْرُ الْغَافِرِينَ‏}}.آن [[حضرت]]، آمرزش را جز به [[دست خدا]] نمی‌داند و در واپسین [[نیایش]] [[صحیفه سجادیه]]، [[خدا]] را این‌چنین می‌خواند: «بار خدایا، چونان کسی که نیازمندی‌اش به [[غایت]] رسیده و نیرویش به ضعف‌گراییده و گناهانش افزون شده؛ چونان کسی که [[حاجت]] خویش را فریادرسی نمی‌یابد و ناتوانی‌اش را نیرو بخشنده‌ای و گناهانش را آمرزنده‌ای جز تو نیست، از تو می‌خواهم ای صاحب جلالت و اکرام...».

آمرزش شیرین‌ترین [[هدیه خدا]] به بندگان خویش است: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ... أَذِقْنِي‏ حَلَاوَةَ الْمَغْفِرَةِ}}<ref>دعای ۱۶.</ref><ref>[[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «آمرزش»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۸.</ref>

آمرزش در [[ادبیات]] [[قرآن]] و [[صحیفه سجادیه]]، مفهومی جز دستیابی به بهشت ندارد؛ چنان‌چه [[امام سجاد]]{{ع}} آنگاه که برای [[پدر]] و [[مادر]] خویش [[دعا]] می‌کند از بهشت به عنوان "محل [[مغفرت]]" یاد می‌کند: «خداوندا، آن دو را شفیع من گردان، اگر پیش از من آمرزیده‌ای، و مرا شفیع ایشان گردان، اگر پیش از ایشان آمرزیده‌ای، تا من و پدر و مادرم در سایه [[لطف]] و [[رأفت]] تو، در سرای [[کرامت]] و [[جایگاه]] مغفرت و [[رحمت]] تو (بهشت)، همنشین هم گردیم»<ref>نیایش بیست ‌و ‌چهارم.</ref><ref>علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی، دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «آمرزش»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۹.</ref>

[[خداوند]] در قرآن [[عزیز]] همه [[بندگان]] گنه‌کارش را از [[ناامیدی]] از رحمت و آمرزش خویش منع کرده است: {{متن قرآن|قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ}}<ref>«بگو: ای بندگان من که با خویش گزافکاری کرده‌اید! از بخشایش خداوند ناامید نباشید که خداوند همه گناهان را می‌آمرزد؛ بی‌گمان اوست که آمرزنده بخشاینده است» سوره زمر، آیه ۵۳.</ref>، بر این پایه، [[امام زین‌العابدین]]{{ع}} در [[نیایش]] شبانگاهان خویش با [[خدا]] چنین سخن می‌گوید: "به تو ای [[پروردگار]] من - اعتماد دارم که مرا می‌آمرزی و تنها تو شایان آنی که بر تو اعتماد کنند. تو [[بخشنده‌ترین]] کسی هستی که به او روی توان کرد، تو مهربان‌ترینِ کسی هستی که از او رحمت توان خواست. پس بر من رحمت آور"<ref>نیایش سی ‌و ‌دوم.</ref>. «بار خدایا، [[حاجت]] به تو آورده‌ام... و اعتمادم به آمرزش و رحمت تو بیشتر از اعتمادم به عمل خویش است، زیرا عرصه رحمت و مغفرت تو پهناور از [[گناهان]] من است»<ref>نیایش چهل ‌و‌ هشتم.</ref>.

از نظر [[امام چهارم]] خداوند [[آمرزنده]] [[گناهان بزرگ]] است: {{متن حدیث|إِنَّكَ أَنْتَ... الْغَافِرُ لِلْعَظِيمِ‏}}<ref>دعای۶.</ref>؛ او همه [[گناهان]] را می‌آمرزد: {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا}}<ref>«خداوند همه گناهان را می‌آمرزد» سوره زمر، آیه ۵۳.</ref><ref>دعای ۵۰.</ref>؛ چرا که او [[مهربان‌ترین]] مهربانان است: {{متن حدیث|وَ إِنْ‏ تَغْفِرْ فَأَنْتَ‏ أَرْحَمُ‏ الرَّاحِمِينَ‏}}<ref>دعای ۵۱.</ref><ref>[[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «آمرزش»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۹.</ref>

رسیدن به آمرزش الهی سخت نیست. هر [[کار خیر]] و [[نیت]] [[پاکی]] می‌تواند بستری برای [[آمرزش]] باشد. [[امام زین‌العابدین]]{{ع}} می‌گوید: بار خدایا،... تو به کَرَم خود، در برابر اندک زمانی [[عبادت]] در این دنیای فانی، پاداشی طولانی و جاویدان می‌دهی... فراتر از این، از [[بنده]] خود که از روزی تو خورده است و هم بدان توانِ طاعتش بُوَد، عوض مطالبه نکرده‌ای. برای رسیدن به آمرزش تو ابزاری به کار داشته که تو بر سرِ آن بر او تنگ نگرفته‌ای<ref>نیایش سی‌ و هفتم.</ref>.

[[گریه]]، از جمله ابزارهای آمرزش الهی است: «ای خدای من! آیا تو گریه کننده‌ات را می‌آمرزی تا من در [[گریستن]] شتاب نمایم؟»<ref>نیایش شانزدهم.</ref>، چنان‌که "[[دعا]] برای [[پدر]] و [[مادر]]"، زمینه‌ساز برخورداری از آمرزش الهی است: «و مرا به سبب دعایی که در [[حق]] پدر و مادرم می‌کنم بیامرز»<ref>نیایش بیست و چهارم.</ref>.

آمرزش، [[احسان]] [[خدا]] به [[بندگان]] خویش است: «بار خدایا،... بر من ببخش همان چیزی را که به کسی که به خاطر عفوت [[تسلیم]] تو گردیده است، می‌بخشی؛ و به من ارزانی دار آنچه بر تو گران نیست و به کسی که آرزوی آمرزش تو دارد، انعام می‌کنی»<ref>نیایش چهل ‌و هفتم.</ref><ref>علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی، دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «آمرزش»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۹.</ref>

نکته مهم در [[فهم]] ارزشِ آمرزش این است که، آمرزش، عامل گشایش و توسعه انسان است، زیرا او را به [[رحمت]] بی‌کرانه خدا متصل می‌سازد: «ای خداوندی که دریای رحمتت پهناور است و عرصه بخشایشت [[عظیم]] است، ای [[خدای بزرگ]]، ای خدای [[بخشنده]]، بر [[محمد]] و خاندانش [[درود]] بفرست و رحمت خود نصیب من کن و به [[فضل]] خویش بر من [[مهربان]] باش و به آمرزشت بر من [[گشایش]] ده»<ref>نیایش چهل‌وهشتم.</ref>.

بر این پایه است که [[آمرزش]] [[آدمی]] را به مدارج بالای [[کرامت]] می‌رساند؛ [[امام]] عرض می‌کند: «بار خدایا بر [[محمد]] و خاندانش [[درود]] بفرست و فرش‌های کرامت خویش برای من بگستران... و به آمرزش خویش کرامتِ من به کمال رسان... آمین رب‌العالمین»<ref>نیایش چهل‌ویکم.</ref><ref>الصحیفة السجادیة الکاملة، علی انصاریان، سفارة الجمهوریة الاسلامیة الایرانیة بدمشق، ۱۴۱۹؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، چاپ ششم، ۱۳۸۵ ش؛ فرهنگ‌نامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ قرآن کریم، ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای؛ المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم، محمد فؤاد عبدالباقی، مطبعة دارالکتب المصریة، ۱۳۶۴ ق، المفردات فی غریب القرآن، راغب اصفهانی، ترجمه مصطفی رحیمی نیا، نشر سبحان، چاپ دوم، ۱۳۸۸ ش.</ref><ref>[[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «آمرزش»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۰.</ref>

گذشت کردن از خطاهای دیگران، خصوصاً در مواردی که باعث [[اصلاح]] [[خطاکار]] و جبران [[خطا]] باشد، خصلتی [[پسندیده]] و [[نیکو]] به شمار می‌رود. در [[فرهنگ قرآن]] دو واژه "[[عفو]]" و "[[صفح]]" برای دلالت بر این مفهوم به کار می‌رود. عفو به معنای درگذشتن از [[گناه]] و خطاست<ref>المفردات فی غریب القرآن.</ref>. [[قرآن]] می‌فرماید: {{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَعْفُو عَنِ السَّيِّئَاتِ}}<ref>«و اوست که توبه را از بندگانش می‌پذیرد و از گناهان درمی‌گذرد و آنچه می‌کنید می‌داند» سوره شوری، آیه ۲۵.</ref>. واژه صفح از نظر معنایی کارکردی مشابه با عفو دارد با این تفاوت که رساتر و بالاتر از عفو است، زیرا به هنگام صفح حتی سرزنشی هم در کار نیست<ref>المفردات فی غریب القرآن.</ref>. در قرآن می‌خوانیم: {{متن قرآن|فَاصْفَحْ عَنْهُمْ وَقُلْ سَلَامٌ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ}}<ref>«بنابراین از آنان روی بگردان و بدرودی بگو که به زودی خواهند دانست» سوره زخرف، آیه ۸۹.</ref>. با توجه به همین تفاوت در معنا و کاربرد است که در اکثر موارد این دو واژه در قرآن کنار هم به کار رفته‌اند: {{متن قرآن|وَلْيَعْفُوا وَلْيَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«و باید در گذرند و چشم بپوشند، آیا دوست نمی‌دارید که خداوند شما را بیامرزد؟ و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره نور، آیه ۲۲.</ref>