ابوخیثمه انصاری در رجال و تراجم: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
خط ۶: خط ۶:
}}
}}
== آشنایی اجمالی ==
== آشنایی اجمالی ==
وی از بنوسالم، تیره‌ای از [[خزرج]] است که نامش به [[اختلاف]] [[مالک بن قیس]]<ref>ابن هشام، ج۴، ص۱۶۴؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۰۷؛ نسب کامل او را بنگرید در اسد الغابه، ج۵، ص۴۱ و ج۶، ص۸۹.</ref>، [[عبدالله بن خیثمه]]<ref>واقدی، ج۳، ص۹۹۸.</ref> و گاه سعد<ref>ابن حجر، ج۳، ص۴۷.</ref> گفته شده است. در مورد اخیر، صحیح نیست؛ زیرا [[عبدالله]] نام فرزند وی و سعد نام فرد دیگری است که تنها در [[کنیه]] با ابو [[خیثمه]] مشترک است و همین اشتراک منشأ [[اشتباه]] شده است. ابن کلبی<ref>ابن کلبی، ج۲، ص۸۳-۸۶.</ref> نام او را [[مالک بن قیس بن ثعلبه]] نوشته<ref>ابن اثیر، ج۶، ص۸۹.</ref> و عبدالله بن خیثمه را صحیح ندانسته است<ref>ابن حجر، ج۷، ص۹۳.</ref>. [[ابن حجر]]<ref>ابن حجر، ج۷، ص۹۳.</ref> هر چند اختلاف آرا را در این زمینه بیان کرده، با تردید (فالله [[اعلم]]) از آن گذشته و بدون نتیجه‌گیری، در دو مدخل شرح حال ابو خیثمه را آورده است. [[طبرانی]]<ref>طبرانی، ج۶، ص۳۱.</ref> و [[ابونعیم]]<ref>ابونعیم، ج۳، ص۱۲۵۴.</ref>، [[سعد بن خیثمه]] را که کنیه‌اش ابوخیثمة<ref>ابن جوزی، ص۱۹۸؛ کنیه اصلی وی ابوعبدالله است.</ref> و از تیره [[اوس]] است، با ابو خیثمه مورد بحث که [[خزرجی]] است یکی دانسته‌اند، که البته صحیح نیست؛ زیرا سعد بن خیثمه، از نقبای [[دوازده گانه]] بود و در [[غزوه بدر]] به [[شهادت]] رسید<ref> ر.ک: ابن حجر، ج۳، ص۴۷.</ref>.
وی از بنوسالم، تیره‌ای از [[خزرج]] است که نامش به [[اختلاف]] [[مالک بن قیس]]<ref>ابن هشام، ج۴، ص۱۶۴؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۰۷؛ نسب کامل او را بنگرید در اسد الغابه، ج۵، ص۴۱ و ج۶، ص۸۹.</ref>، [[عبدالله بن خیثمه]]<ref>واقدی، ج۳، ص۹۹۸.</ref> و گاه سعد<ref>ابن حجر، ج۳، ص۴۷.</ref> گفته شده است. در مورد اخیر، صحیح نیست؛ زیرا [[عبدالله]] نام فرزند وی و سعد نام فرد دیگری است که تنها در [[کنیه]] با ابو [[خیثمه]] مشترک است و همین اشتراک منشأ [[اشتباه]] شده است. ابن کلبی<ref>ابن کلبی، ج۲، ص۸۳-۸۶.</ref> نام او را [[مالک بن قیس بن ثعلبه]] نوشته<ref>ابن اثیر، ج۶، ص۸۹.</ref> و عبدالله بن خیثمه را صحیح ندانسته است<ref>ابن حجر، ج۷، ص۹۳.</ref>. [[ابن حجر]]<ref>ابن حجر، ج۷، ص۹۳.</ref> هر چند اختلاف آرا را در این زمینه بیان کرده، با تردید (فالله [[اعلم]]) از آن گذشته و بدون نتیجه‌گیری، در دو مدخل شرح حال ابو خیثمه را آورده است. [[طبرانی]]<ref>طبرانی، ج۶، ص۳۱.</ref> و [[ابونعیم]]<ref>ابونعیم، ج۳، ص۱۲۵۴.</ref>، [[سعد بن خیثمه]] را که کنیه‌اش ابوخیثمة<ref>ابن جوزی، ص۱۹۸؛ کنیه اصلی وی ابوعبدالله است.</ref> و از تیره [[اوس]] است، با ابو خیثمه مورد بحث که [[خزرجی]] است یکی دانسته‌اند، که البته صحیح نیست؛ زیرا سعد بن خیثمه، از نقبای [[دوازده گانه]] بود و در [[غزوه بدر]] به [[شهادت]] رسید<ref> ر. ک: ابن حجر، ج۳، ص۴۷.</ref>.


درآمیختن اطلاعات مربوط به [[سعد بن خیثمه اوسی]] با ابو خیثمه خزرجی، می‌تواند منشأ اختلاف در نام ابو خیثمه شده باشد؛ زیرا سعد بن خیثمه، فرزند (یا [[برادری]]) با نام عبدالله داشته که گاه به جد و نه [[پدر]] منسوب می‌شده است <ref>ر.ک: ابن اثیر، ج۳، ص۲۲۶؛ ابن حجر، ج۴، ص۶۵.</ref>. بنابراین، عبدالله بن خیثمه، نامی برای وی است نه برای [[ابوخیثمه]] مورد نظر ما. احتمال دیگر این است که اطلاعات مربوط به ابو خیثمة، با پسرش عبدالله که در [[بدر]] حضور داشت<ref>شامی، ج۴، ص۱۰۸.</ref> درآمیخته و به اشتباه [[عبدالله بن أبی خیثمه]]، [[عبدالله بن خیثمه]] قرائت شده باشد که خطای شایعی است. ابن عبدالبر<ref>الاستیعاب، ج۴، ص۲۰۷.</ref> تنها دو نفر (صاحب همین مدخل و [[عبدالرحمان بن ابی سبره]]) را با [[کنیه]] ابو [[خیثمه]] میان [[صحابه]] می‌شناخته است که [[سعد بن خیثمه]] از آنها نیست و کنیه ابو خیثمه برای وی درست به نظر نمی‌رسد.
درآمیختن اطلاعات مربوط به [[سعد بن خیثمه اوسی]] با ابو خیثمه خزرجی، می‌تواند منشأ اختلاف در نام ابو خیثمه شده باشد؛ زیرا سعد بن خیثمه، فرزند (یا [[برادری]]) با نام عبدالله داشته که گاه به جد و نه [[پدر]] منسوب می‌شده است <ref>ر. ک: ابن اثیر، ج۳، ص۲۲۶؛ ابن حجر، ج۴، ص۶۵.</ref>. بنابراین، عبدالله بن خیثمه، نامی برای وی است نه برای [[ابوخیثمه]] مورد نظر ما. احتمال دیگر این است که اطلاعات مربوط به ابو خیثمة، با پسرش عبدالله که در [[بدر]] حضور داشت<ref>شامی، ج۴، ص۱۰۸.</ref> درآمیخته و به اشتباه [[عبدالله بن أبی خیثمه]]، [[عبدالله بن خیثمه]] قرائت شده باشد که خطای شایعی است. ابن عبدالبر<ref>الاستیعاب، ج۴، ص۲۰۷.</ref> تنها دو نفر (صاحب همین مدخل و [[عبدالرحمان بن ابی سبره]]) را با [[کنیه]] ابو [[خیثمه]] میان [[صحابه]] می‌شناخته است که [[سعد بن خیثمه]] از آنها نیست و کنیه ابو خیثمه برای وی درست به نظر نمی‌رسد.


ابو خیثمه که نیرومند بود<ref>قمی، ج۱، ص۳۲۱.</ref> در [[جنگ احد]] و دیگر نبردهای [[رسول خدا]]{{صل}} شرکت کرد<ref>ابن اثیر، ج۵، ص۴۱.</ref>. داستان [[تخلف]] ابتدایی از [[نبرد تبوک]] و سپس دوری از نعمات [[دنیا]] و [[پیوستن]] به رسول خدا{{صل}} برای شرکت در [[جنگ]] مربوط به اوست. ابو خیثمه که پس از حرکت [[سپاه مسلمانان]] در روزی گرم وارد [[منزل]] شد، در همسرش را دید که هر یک سایبانی را آب زده، برای او [[غذا]] و آب خنکی آماده کرده‌اند. با [[مشاهده]] این وضع، به یاد رسول خدا{{صل}} افتاد که در مسیر [[تبوک]] در گرمای [[خورشید]] و بی‌بهره از [[آب خنک]] است و وضعیت خوش خود را به دور از [[انصاف]] دانسته، [[تصمیم]] گرفت به سرعت به آن [[حضرت]] بپیوندد. در راه با [[عمیر بن وهب]] نیز که در پی سپاه مسلمانان بود همراه شد و چون خود را [[گناهکار]] می‌دانست، از او خواست اجازه دهد پیش از وی [[خدمت]] رسول خدا{{صل}} برسد. چون به تبوک رسیدند، آن حضرت گویا [[منتظر]] ابو خیثمه بود و چون [[اصحاب]] آمدن فردی را از دور دست خبر دادند، رسول خدا{{صل}} [[تمایل]] خود را از اینکه ابو خیثمه باشد چنین ابراز فرمود: {{عربی|"كن اباخيثمة"}}، و در [[حق]] وی [[دعا]] کرد<ref>واقدی، ج۳، ص۹۹۸؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۰۷؛ عبدالرزاق صنعانی، ج۵، ص۴۰۰؛ طبری، تاریخ، ج۳، ص۱۰۴؛ ابن حبان، ج۲، ص۹۶؛ ابن کثیر، ج۵، ص۱۲؛ ابن سیدالناس، ج۲، ص۲۵۵؛ شامی، ج۵، ص۴۴۵.</ref> و به او یادآور شد در آستانه [[سقوط]] و [[هلاکت]] قرار داشته است<ref>ابن هشام، ج۴، ص۱۶۴.</ref>. منابع تصریح کرده‌اند که تأخیر ابتدایی او و عده‌ای دیگر از صحابه همچون [[ابوذر]]، به خاطر [[شک و تردید]] در [[اسلام]] و [[پیامبر]]{{صل}} نبوده است <ref>ابن هشام، ج۴، ص۱۶۲؛ ابن سعد، ج۲، ص۱۲۵.</ref>؛ هر چند خود ابوخیثمه، این [[تخلف]] و کوتاهی را به دلیل [[آگاهی]] از [[مشقت‌ها]] و [[سختی]] و دوری [[سفر]] ذکر کرده که در نهایت توانسته بر نفسش چیره شود<ref>واقدی، ج۳، ص۱۰۷۵.</ref>. أبو خیثمه به همین مناسبت، شعری در دوری از [[منافقان]] و پشت پا زدن به زیبایی‌های [[دنیا]] و [[پیوستن]] به [[رسول خدا]]{{صل}} سرود<ref>ابن هشام، ج۴، ص۱۶۴.</ref>. [[ابن قدامه]]<ref>ابن قدامه، ص۹۲.</ref> نیز او را در شمار [[توبه]] کنندگان [[اصحاب رسول خدا]]{{صل}} آورده است.
ابو خیثمه که نیرومند بود<ref>قمی، ج۱، ص۳۲۱.</ref> در [[جنگ احد]] و دیگر نبردهای [[رسول خدا]]{{صل}} شرکت کرد<ref>ابن اثیر، ج۵، ص۴۱.</ref>. داستان [[تخلف]] ابتدایی از [[نبرد تبوک]] و سپس دوری از نعمات [[دنیا]] و [[پیوستن]] به رسول خدا{{صل}} برای شرکت در [[جنگ]] مربوط به اوست. ابو خیثمه که پس از حرکت [[سپاه مسلمانان]] در روزی گرم وارد [[منزل]] شد، در همسرش را دید که هر یک سایبانی را آب زده، برای او [[غذا]] و آب خنکی آماده کرده‌اند. با [[مشاهده]] این وضع، به یاد رسول خدا{{صل}} افتاد که در مسیر [[تبوک]] در گرمای [[خورشید]] و بی‌بهره از [[آب خنک]] است و وضعیت خوش خود را به دور از [[انصاف]] دانسته، [[تصمیم]] گرفت به سرعت به آن [[حضرت]] بپیوندد. در راه با [[عمیر بن وهب]] نیز که در پی سپاه مسلمانان بود همراه شد و چون خود را [[گناهکار]] می‌دانست، از او خواست اجازه دهد پیش از وی [[خدمت]] رسول خدا{{صل}} برسد. چون به تبوک رسیدند، آن حضرت گویا [[منتظر]] ابو خیثمه بود و چون [[اصحاب]] آمدن فردی را از دور دست خبر دادند، رسول خدا{{صل}} [[تمایل]] خود را از اینکه ابو خیثمه باشد چنین ابراز فرمود: {{عربی|"كن اباخيثمة"}}، و در [[حق]] وی [[دعا]] کرد<ref>واقدی، ج۳، ص۹۹۸؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۰۷؛ عبدالرزاق صنعانی، ج۵، ص۴۰۰؛ طبری، تاریخ، ج۳، ص۱۰۴؛ ابن حبان، ج۲، ص۹۶؛ ابن کثیر، ج۵، ص۱۲؛ ابن سیدالناس، ج۲، ص۲۵۵؛ شامی، ج۵، ص۴۴۵.</ref> و به او یادآور شد در آستانه [[سقوط]] و [[هلاکت]] قرار داشته است<ref>ابن هشام، ج۴، ص۱۶۴.</ref>. منابع تصریح کرده‌اند که تأخیر ابتدایی او و عده‌ای دیگر از صحابه همچون [[ابوذر]]، به خاطر [[شک و تردید]] در [[اسلام]] و [[پیامبر]]{{صل}} نبوده است <ref>ابن هشام، ج۴، ص۱۶۲؛ ابن سعد، ج۲، ص۱۲۵.</ref>؛ هر چند خود ابوخیثمه، این [[تخلف]] و کوتاهی را به دلیل [[آگاهی]] از [[مشقت‌ها]] و [[سختی]] و دوری [[سفر]] ذکر کرده که در نهایت توانسته بر نفسش چیره شود<ref>واقدی، ج۳، ص۱۰۷۵.</ref>. أبو خیثمه به همین مناسبت، شعری در دوری از [[منافقان]] و پشت پا زدن به زیبایی‌های [[دنیا]] و [[پیوستن]] به [[رسول خدا]]{{صل}} سرود<ref>ابن هشام، ج۴، ص۱۶۴.</ref>. [[ابن قدامه]]<ref>ابن قدامه، ص۹۲.</ref> نیز او را در شمار [[توبه]] کنندگان [[اصحاب رسول خدا]]{{صل}} آورده است.
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش