آب در معارف و سیره حسینی: تفاوت میان نسخه‌ها

* در [[حادثه کربلا]]، آب و [[عطش]] لازم و ملزوم یکدیگرند. [[کاروان اباعبدالله]]، کنار [[فرات]] فرود آمد، لکن [[سپاه ابن سعد]]، فرات را به [[محاصره]] گرفت و آب را به روی [[امام حسین]] و [[اهل بیت]] و [[اصحاب امام حسین|اصحابش]] بست و میان [[امام]] و آب فاصله انداختند تا هم زودتر [[حسین]] را به [[تسلیم]] وادارند و هم از [[خاندان رسالت]] [[انتقام]] بگیرند. به نقل [[مورخان]]، از سه [[روز]] قبل از [[عاشورا]] با محاصره فرات، [[خیمه گاه]] امام در مضیقه بی آبی قرار گرفت و [[کودکان اهل بیت]] را با دیدن [[رود فرات]]، تاب [[تحمل]] عطش کمتر می‌شد منع آب از [[زنان]] و [[کودکان]] و افراد عادی (به‌ویژه غیر نظامیان) در همه [[ادیان]] و [[مذاهب]]، غیر قانونی و عملی غیر [[انسانی]] است، به‌ویژه در [[اسلام]]. [[سپاه اموی]] با [[بستن آب]] به روی [[یاران امام حسین|یاران]] و [[فرزندان حسین]]، این کار [[خلاف شرع]] و مغایر با [[شرافت انسانی]] و [[جرم جنگی]] را مرتکب شدند و کسانی همچون [[مهاجرین]] [[اوس]]، [[عمرو بن حجاج]] و [[عبداالله بن حصین]] به این [[عمل]] [[مباهات]] می‌کردند و [[زخم زبان]] می‌زدند که: حسین! از این آب، درندگان و پرندگان می‌خورند ولی تو [[حق]] نداری از آن بچشی! مسأله آب، در ابعاد و صحنه‌های مختلف [[نهضت عاشورا]] مطرح است، از قبیل: [[فرات]] و [[نهر علقمه]]، [[مشک]] و [[عباس]]، [[کودکان امام حسین|کودکان]] و [[العطش]]، [[علی اصغر]] و [[تیر حرمله]]، [[سقایی]] و [[علمداری]]، [[سنگابخانه]]، [[آب خنک]] و [[سلام بر حسین]]، [[غسل زیارت]]، [[لب‌های تشنه]]، [[بستن آب در کربلا]]، [[مراسم طشت گذاری]]، [[مهریه فاطمه]]، [[برداشتن کام با آب فرات]]، [[سیراب کردن سپاه حر]] و... که در باره هر کدام می‌توانید به عنوان خاص آن در این [[دانشنامه]] مراجعه کنید. [[تشنگی]] کودکان و [[شهادت حسین]] با [[لب تشنه]] از فرازهای برجسته این حادثه است. وقتی [[امام سجاد]] {{ع}} نیز [[پیکر امام]] را [[دفن]] کرد، با انگشت روی [[قبر]] [[پدر]] نوشت: {{متن حدیث|هذا قَبْرُ الْحُسَيْنِ بْنِ عَليِّ بْنِ أبي طالِبٍ، الّذي قَتَلوُهُ عَطْشاناً}}. آب، رمز [[طلب]] و [[تشنگی]] و الگوی عطش‌های [[حیات]] بخش است و آنان که از آب هم [[استغنا]] و [[بی‌نیازی]] نشان می‌دهند و تشنگی را طالبند، به [[آب حیات]] و [[سیرابی]] [[جان]] می‌رسند<ref>ر. ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص۲۱.</ref>.

در برخی وقایع مهم [[تاریخ اسلام]]، آب نقش برجسته‌ای داشته است و به جهت محدودیت منابع آبی در مناطق تحت سکونت [[مسلمانان]] [[صدر اسلام]]، گاهی از آب به عنوان حربه‌ای نظامی در [[جنگ‌ها]] و [[منازعات]] استفاده شده است. از نمونه‌های مشهور این استفاده، محاصره [[عثمان]]، [[جنگ صفین]] و مهمتر از همه [[واقعه عاشورا]] را می‌توان نام برد. به گزارش [[منابع تاریخی]]، در [[سال ۳۵ ق]] جمعی از [[مخالفان]] [[عثمان بن عفان]] - [[خلیفه سوم]] - او را در خانه‌اش محاصره کردند و مانع از رسیدن آب به وی شدند. در [[جنگ صفین]] هم [[معاویه]] میان [[سپاه امام علی]] {{ع}} و چاه‌های آب مانع ایجاد کرد؛ اما [[امام]] پس از رفع آن موانع [[مقابله به مثل]] نکرد. به گزارش [[مقاتل]]، در جریان [[واقعه عاشورا]]، [[عبیدالله بن زیاد]] طی نامه‌ای به [[عمر بن سعد]] [[دستور]] داد مانع دسترسی [[امام حسین]] {{ع}} و یارانش به آب شود و آنها را [[تشنه]] نگاه دارد. در ۷ [[محرم]] [[سال ۶۱ق]]، [[عمرسعد]]، [[عمرو بن حجاج زبیدی]] را همراه ۵۰۰ سوار [[مأمور]] [[نگهبانی]] از [[نهر علقمه]] - شاخه‌ای از رودخانه [[فرات]] - و ممانعت از دسترسی [[یاران امام حسین]] {{ع}} به آن کرد. این محدودیت تا [[روز]] دهم محرم و پایان [[جنگ]] ادامه یافت و از جمله عوامل مؤثر در [[شهادت حسین]] {{ع}} و یارانش بود. در [[روز عاشورا]] [[سپاهیان عمرسعد]] در رجزخوانی‌های خود نیز با اشاره به ممنوعیت آب، می‌کوشیدند بر [[سپاه]] مقابل خود فشار [[روانی]] وارد کنند. از جمله از [[عبدالله بن حصین ازدی]] نقل شده که خطاب به امام حسین {{ع}} گفت: «آیا این آب را می‌بینی که مانند [[قلب]] [[آسمان]] صاف است؟ تو یک قطره از آن را نخواهی چشید تا آنکه از [[تشنگی]] بمیری». امام و یارانش تلاش‌هایی برای [[شکست]] محاصره آب انجام دادند و تا پیش از روز عاشورا، در مواردی هم موفق شدند. مشهورترین این تلاش‌ها عصرگاه روز عاشورا توسط [[عباس بن علی]] انجام شد که به [[شهادت]] وی انجامید.

مجموعه این وقایع سبب شده است در [[فرهنگ شیعی]]، آب و مفاهیم مرتبط با آن در پیوند با [[عاشورا]] وجه نمادین برجسته‌ای پیدا کند. در [[ادبیات]] [[عاشورایی]] و [[مراثی]] و نوحه‌ها، آب و [[عطش]] کاربرد بسیاری دارد. در روضه‌خوانی‌ها، [[تشنگی امام حسین]] {{ع}} و یارانش و [[زنان]] و کودکانشان، مضمون مشترک و جوهر اصلی [[روایت]] تراژیک عاشورا است؛ به ویژه در روایت شهادت فرزند خردسال امام ([[علی اصغر]]) و [[حضرت عباس]] {{ع}} که «سقای تشنگان» نامیده می‌شود.

در آیین‌های [[عزاداری]] هم آب نقش برجسته‌ای دارد؛ تا جایی که برخی [[آیین‌ها]] مانند «[[سقایی]]» در پیوند مستقیم با آب شکل گرفته‌اند. «سقاخانه»ها در [[فرهنگ]] شهری [[ایران]]، مکان‌هایی مقدس‌اند که با [[الهام]] از [[واقعه عاشورا]] و به ویژه نقش سقایی [[حضرت عباس]] {{ع}} [[احداث]] می‌شوند. در نذورات و وقف‌های مربوط به [[امام حسین]] {{ع}} و حضرت عباس {{ع}} آب و منابع تأمین آن به اشکال مختلف کاربرد بسیاری دارد. در برداشت‌های [[عرفانی]] از [[عاشورا]] نیز از [[تشنگی امام حسین]] {{ع}} و یارانش به [[عطش]] [[عاشق]] برای دستیابی به [[آب حیات]] [[جاودانی]] یعنی [[شهادت]] و رسیدن به وصال ولقای [[خدا]] [[تفسیر]] می‌شود.