آداب جهاد در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
خط ۸: خط ۸:
جهاد پاره‌ای [[آداب]] و اصول عمومی دارد که در تمام [[جنگ‌ها]] از سوی دو [[لشکر]] [[متخاصم]] [[اجرا]] می‌شود؛ مانند بهره‌گیری از [[فنون]] [[جنگی]] و [[حفظ]] [[اسرار]] نظامی. اما از دیدگاه [[امام]]، [[جبهه]] [[اسلام]] علاوه بر رعایت اصول کلی [[جنگ]]، باید ملتزم به مجموعه‌ای از آداب خاص باشند که رعایت آنها، هم در [[پیروزی]] آنان مؤثر است و هم در [[اثبات]] [[حقانیت]] جبهه اسلام، که در ذیل به برخی از این اصول اشاره می‌شود:
جهاد پاره‌ای [[آداب]] و اصول عمومی دارد که در تمام [[جنگ‌ها]] از سوی دو [[لشکر]] [[متخاصم]] [[اجرا]] می‌شود؛ مانند بهره‌گیری از [[فنون]] [[جنگی]] و [[حفظ]] [[اسرار]] نظامی. اما از دیدگاه [[امام]]، [[جبهه]] [[اسلام]] علاوه بر رعایت اصول کلی [[جنگ]]، باید ملتزم به مجموعه‌ای از آداب خاص باشند که رعایت آنها، هم در [[پیروزی]] آنان مؤثر است و هم در [[اثبات]] [[حقانیت]] جبهه اسلام، که در ذیل به برخی از این اصول اشاره می‌شود:


۱. '''قصد [[خلوص]]''': در [[مکتب علوی]]، [[ارزش]] جهاد در [[احیای ارزش‌های دینی]] و [[انسانی]] است، و [[رزمنده]] باید تمام [[همت]] خود را برای نیل به [[هدف]] مزبور به کار گیرد؛ لذا [[حضرت]] جهاد را به «[[سبیل الله]]» [[مقید]] می‌کند، و بدین‌سان، روش و مقصد رزمنده [[دینی]] را از غیردینی متمایز می‌نماید. [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} در وصیت‌نامه خود می‌فرماید:
۱. '''قصد [[خلوص]]''': در [[مکتب علوی]]، [[ارزش]] جهاد در [[احیای ارزش‌های دینی]] و [[انسانی]] است، و [[رزمنده]] باید تمام [[همت]] خود را برای نیل به [[هدف]] مزبور به کار گیرد؛ لذا [[حضرت]] جهاد را به «[[سبیل الله]]» [[مقید]] می‌کند، و بدین‌سان، روش و مقصد رزمنده [[دینی]] را از غیردینی متمایز می‌نماید. [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} در وصیت‌نامه خود می‌فرماید:
{{متن حدیث|اللَّهَ اللَّهَ فِي الْجِهَادِ بِأَمْوَالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ وَ أَلْسِنَتِكُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ}}<ref>نهج البلاغه، نامه ۴۷ و حکمت ۳۶۶.</ref>؛
{{متن حدیث|اللَّهَ اللَّهَ فِي الْجِهَادِ بِأَمْوَالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ وَ أَلْسِنَتِكُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ}}<ref>نهج البلاغه، نامه ۴۷ و حکمت ۳۶۶.</ref>؛


٢. '''نادیده انگاشتن [[تعصبات قومی]] و ملی''': رزمنده اسلام باید همه [[تعصبات جاهلی]]، قومی، نسبی و ملی را کنار گذاشته، تنها بر محور [[حق]] [[مجاهده]] کند. اگر [[اقوام]] و [[نسب]] نزدیک یا دور در محور حق مجتمع شدند، جهاد در کنار آنها خواهد بود، اما اگر آنان در زیر [[پرچم باطل]] گرد آمدند، جهاد با آنان خواهد بود. در این مرحله حساس است که رزمنده [[متدین]] باید [[دین]] خویش را بر جمیع [[تعصبات]] خود مقدم کند و در صورت [[لزوم]] [[شمشیر]] بر هموطن یا حتی [[خانواده]] خویش کشد؛ چنان‌که امام [[جنگ‌های پیامبر]] را جنگ [[مسلمانان]] با [[پدران]]، [[فرزندان]] و [[برادران]] و عموها توصیف می‌کند:
٢. '''نادیده انگاشتن [[تعصبات قومی]] و ملی''': رزمنده اسلام باید همه [[تعصبات جاهلی]]، قومی، نسبی و ملی را کنار گذاشته، تنها بر محور [[حق]] [[مجاهده]] کند. اگر [[اقوام]] و [[نسب]] نزدیک یا دور در محور حق مجتمع شدند، جهاد در کنار آنها خواهد بود، اما اگر آنان در زیر [[پرچم باطل]] گرد آمدند، جهاد با آنان خواهد بود. در این مرحله حساس است که رزمنده [[متدین]] باید [[دین]] خویش را بر جمیع [[تعصبات]] خود مقدم کند و در صورت [[لزوم]] [[شمشیر]] بر هموطن یا حتی [[خانواده]] خویش کشد؛ چنان‌که امام [[جنگ‌های پیامبر]] را جنگ [[مسلمانان]] با [[پدران]]، [[فرزندان]] و [[برادران]] و عموها توصیف می‌کند:
{{متن حدیث|وَ لَقَدْ كُنَّا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} نَقْتُلَ آبَاءَنَا وَ أَبْنَاءَنَا وَ إِخْوَانَنَا وَ أَعْمَامَنَا مَا يَزِيدُنَا ذَلِكَ إِلَّا إِيمَاناً وَ تَسْلِيماً وَ مُضِيّاً عَلَى اللَّقْمِ}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۵۵.</ref>.
{{متن حدیث|وَ لَقَدْ كُنَّا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} نَقْتُلَ آبَاءَنَا وَ أَبْنَاءَنَا وَ إِخْوَانَنَا وَ أَعْمَامَنَا مَا يَزِيدُنَا ذَلِكَ إِلَّا إِيمَاناً وَ تَسْلِيماً وَ مُضِيّاً عَلَى اللَّقْمِ}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۵۵.</ref>.


به فرموده امیرالمؤمنین علی{{ع}}، [[کشتار]] [[نزدیکان]] [[مشرک]]، برای رزمنده [[الهی]] نه تنها موجب [[تأسف]] و آسیب [[روحی]] نمی‌شود، که به ازدیاد [[ایمان]] و [[تسلیم]] و [[ثبات قدم]] وی نیز می‌انجامد. [[امام علی]]{{ع}} در نامه‌ای به یکی از [[فرماندهان]] خود، وی را از شروع [[جنگ]] به سائقة [[تعصبات]] باز می‌دارد<ref>نهج البلاغه، نامه ۱۲.</ref> و در جایی دیگر [[لشکر]] خویش را [[موعظه]] می‌کند که مبادا با شنیدن دشنا‌م‌های [[زنان]] [[مشرک]] که متوجه [[اعراض]] و [[شرافت]] یا متوجه فرماندهانتان می‌شود، به [[آزار]] آنان بپردازید<ref> نهج البلاغه، نامه ۱۴.</ref>. در پرتو همین [[فرهنگ دینی]] [[جهاد]] بود که [[محمد بن ابی بکر]] با وجود [[روابط]] تیره میان پدرش ([[ابوبکر]]) و [[حضرت]]، همیشه در کنار [[امام]] بود و در [[جنگ جمل]] که میان علی و خواهرش ([[عایشه]]) واقع شد، حضوری فعال داشت.
به فرموده امیرالمؤمنین علی {{ع}}، [[کشتار]] [[نزدیکان]] [[مشرک]]، برای رزمنده [[الهی]] نه تنها موجب [[تأسف]] و آسیب [[روحی]] نمی‌شود، که به ازدیاد [[ایمان]] و [[تسلیم]] و [[ثبات قدم]] وی نیز می‌انجامد. [[امام علی]] {{ع}} در نامه‌ای به یکی از [[فرماندهان]] خود، وی را از شروع [[جنگ]] به سائقة [[تعصبات]] باز می‌دارد<ref>نهج البلاغه، نامه ۱۲.</ref> و در جایی دیگر [[لشکر]] خویش را [[موعظه]] می‌کند که مبادا با شنیدن دشنا‌م‌های [[زنان]] [[مشرک]] که متوجه [[اعراض]] و [[شرافت]] یا متوجه فرماندهانتان می‌شود، به [[آزار]] آنان بپردازید<ref> نهج البلاغه، نامه ۱۴.</ref>. در پرتو همین [[فرهنگ دینی]] [[جهاد]] بود که [[محمد بن ابی بکر]] با وجود [[روابط]] تیره میان پدرش ([[ابوبکر]]) و [[حضرت]]، همیشه در کنار [[امام]] بود و در [[جنگ جمل]] که میان علی و خواهرش ([[عایشه]]) واقع شد، حضوری فعال داشت.


٣. '''ابتدا به جنگ، ممنوع''': [[مکتب]] امام، مکتب [[صلح]] و [[محبت]] و [[هدایت]] است و تا آنجا که میسور است، جلوی جنگ و [[خون‌ریزی]] را می‌گیرد. اگر از بروز جنگ گریزی نبود، در میدان [[کارزار]] می‌بایست [[منتظر]] شروع جنگ از سوی [[دشمن]] شد.
٣. '''ابتدا به جنگ، ممنوع''': [[مکتب]] امام، مکتب [[صلح]] و [[محبت]] و [[هدایت]] است و تا آنجا که میسور است، جلوی جنگ و [[خون‌ریزی]] را می‌گیرد. اگر از بروز جنگ گریزی نبود، در میدان [[کارزار]] می‌بایست [[منتظر]] شروع جنگ از سوی [[دشمن]] شد.
خط ۲۸: خط ۲۸:
۵. '''دعا و [[نیایش]]''': گفته شد که [[رزمنده]] دینی برای خداوند به [[جهاد]] می‌پردازد و در همه لحظات جنگ، از [[خداوند متعال]] درخواست [[نصرت]] و [[یاری]] می‌کند، علاوه اینکه نفس دعا و [[پیوند با خدا]] موجب تقویت [[روحی]] [[مجاهد]] شده، وی را در [[جهاد با کفار]] استوارتر می‌کند. امام در مواجهه با دشمن و در میدان جهاد نیز از نیایش دست برنمی‌داشت و در حق لشکر خود و همچنین برای [[هدایت]] جبهه مقابل دعاهایی می‌خواند که گزارش آنها در این مقال نمی‌گنجد<ref>ر. ک: نهج البلاغه، خطبه ۱۷۰ و نامه ۱۵؛ تهذیب الاحکام، ج۳، ص۲۳۷ و ۸۱؛ تاریخ الطبری، ج۵، ص۱۴؛ الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۱۷۵.</ref>.
۵. '''دعا و [[نیایش]]''': گفته شد که [[رزمنده]] دینی برای خداوند به [[جهاد]] می‌پردازد و در همه لحظات جنگ، از [[خداوند متعال]] درخواست [[نصرت]] و [[یاری]] می‌کند، علاوه اینکه نفس دعا و [[پیوند با خدا]] موجب تقویت [[روحی]] [[مجاهد]] شده، وی را در [[جهاد با کفار]] استوارتر می‌کند. امام در مواجهه با دشمن و در میدان جهاد نیز از نیایش دست برنمی‌داشت و در حق لشکر خود و همچنین برای [[هدایت]] جبهه مقابل دعاهایی می‌خواند که گزارش آنها در این مقال نمی‌گنجد<ref>ر. ک: نهج البلاغه، خطبه ۱۷۰ و نامه ۱۵؛ تهذیب الاحکام، ج۳، ص۲۳۷ و ۸۱؛ تاریخ الطبری، ج۵، ص۱۴؛ الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۱۷۵.</ref>.


۶. '''[[شعار]] و [[تبلیغات]] [[جنگی]]''': از زمان‌های قدیم، دادن شعار و به راه انداختن تبلیغات در [[جنگ‌ها]] برای تقویت [[روحیه]] [[سربازان]] خودی و [[تضعیف]] [[جبهه]] مقابل، مرسوم و رایج بوده است. [[پیامبر اسلام]]{{صل}} نیز از این اصل جنگی [[سود]] می‌برد. [[امام]] از [[پیامبر]] نقل می‌کند که آن [[حضرت]] ما را به دادن شعار پیش از آغاز [[جنگ]] [[فرمان]] می‌داد. البته ویژگی [[شعارها]] و تبلیغات جبهه [[اسلام]]، توجه به [[معنویت]] و [[خداوند]] است. توجه به شعارهای حضرت در جهادهای مختلف، سخن یاد شده را [[اثبات]] می‌کند. شعارهای [[جبهه امام علی]]{{ع}} در [[جنگ صفین]]، «[[الله اکبر]]»، «یا [[احد]]»، «یا محمد» و... بود<ref>ر. ک: تمیمی مغربی، ابوحنیفه، دعائم الاسلام، ج۱، ص۳۷۰؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۵، ص۴۷؛ بحارالانوار، ج۱۹، ص۱۶۳.</ref>.
۶. '''[[شعار]] و [[تبلیغات]] [[جنگی]]''': از زمان‌های قدیم، دادن شعار و به راه انداختن تبلیغات در [[جنگ‌ها]] برای تقویت [[روحیه]] [[سربازان]] خودی و [[تضعیف]] [[جبهه]] مقابل، مرسوم و رایج بوده است. [[پیامبر اسلام]] {{صل}} نیز از این اصل جنگی [[سود]] می‌برد. [[امام]] از [[پیامبر]] نقل می‌کند که آن [[حضرت]] ما را به دادن شعار پیش از آغاز [[جنگ]] [[فرمان]] می‌داد. البته ویژگی [[شعارها]] و تبلیغات جبهه [[اسلام]]، توجه به [[معنویت]] و [[خداوند]] است. توجه به شعارهای حضرت در جهادهای مختلف، سخن یاد شده را [[اثبات]] می‌کند. شعارهای [[جبهه امام علی]] {{ع}} در [[جنگ صفین]]، «[[الله اکبر]]»، «یا [[احد]]»، «یا محمد» و... بود<ref>ر. ک: تمیمی مغربی، ابوحنیفه، دعائم الاسلام، ج۱، ص۳۷۰؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۵، ص۴۷؛ بحارالانوار، ج۱۹، ص۱۶۳.</ref>.


برافراشتن [[پرچم]]، از محورهای عمده تبلیغات جنگ‌های قدیمی بود که نشانه [[نشاط]] و [[آمادگی]] [[لشکر]] و [[قدرت]] تهاجمی آنها به شمار می‌آمد. از این رو، حضرت توصیه می‌کرد که پرچم جنگ را همیشه برافراشته نگه دارید و دور آن را خالی نگذارید و آن را به دست افراد [[شجاع]] و دلیر بسپارید<ref> نهج البلاغه، خطبه ۱۲۴؛ الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۱۷۸.</ref>. از تبلیغات جنگی لشکر حضرت در جنگ صفین، بستن پارچه سفید بر سر و کتف بود؛ در مقابل لشکر [[معاویه]] که پارچه زرد می‌بستند<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۸ ص۱۵؛ وقعة صفین، ص۳۳۲؛ بحارالانوار، ج۳۳، ص۲۷ و ۳۸۰.</ref>.
برافراشتن [[پرچم]]، از محورهای عمده تبلیغات جنگ‌های قدیمی بود که نشانه [[نشاط]] و [[آمادگی]] [[لشکر]] و [[قدرت]] تهاجمی آنها به شمار می‌آمد. از این رو، حضرت توصیه می‌کرد که پرچم جنگ را همیشه برافراشته نگه دارید و دور آن را خالی نگذارید و آن را به دست افراد [[شجاع]] و دلیر بسپارید<ref> نهج البلاغه، خطبه ۱۲۴؛ الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۱۷۸.</ref>. از تبلیغات جنگی لشکر حضرت در جنگ صفین، بستن پارچه سفید بر سر و کتف بود؛ در مقابل لشکر [[معاویه]] که پارچه زرد می‌بستند<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۸ ص۱۵؛ وقعة صفین، ص۳۳۲؛ بحارالانوار، ج۳۳، ص۲۷ و ۳۸۰.</ref>.
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش