ابراهیم بن داوود یعقوبی: تفاوت میان نسخه‌ها

به عنوان [[راوی امام رضا]] {{ع}} در متون [[روایی]] [[شیعه]] از ابراهیم بن داوود یعقوبی دو [[روایت]] دیده می‌شود که در یکی از آنها با واسطه دسته‌ای از [[راویان]]، از [[پیامبر اسلام]] {{صل}} یا [[امام صادق]] {{ع}} مطلبی را نقل کرده و در روایت دیگر از مکاتبه خود با [[ابوالحسن]] {{ع}} سخن به میان می‌آورد، اما در مجموع اطلاعی از زیست‌نامه و نقش [[فرهنگی]] - [[اجتماعی]] او در میان نیست. در روایت اول، [[سندی بن ربیع]] از ابراهیم و او از برادرش [[سلیم]]<ref>تهذیب الأحکام، ج۶، ص۳۷۷.</ref> یا [[ابوسعید سهل بن زیاد آدمی]] از ابراهیم و او از برادرش [[سلیمان]]<ref>الخصال، ج۱، ص۶۱؛ بحار الأنوار، ج۶۷، ص۱۵، ۳۱۲؛ ج۷۲، ص۱۰۷.</ref> روایتی وجود دارد که بر اساس آن از [[پیامبر]] {{صل}} یا امام صادق {{ع}} درباره چگونگی [[محبوب]] [[خدا]] و [[خلق]] شدن، پرسشی می‌شود و آن [[حضرت]] راهکار آن را می‌فرماید. در روایت دوم، [[محمد بن ابراهیم]] از قول او نقل می‌کند که در خصوص فردی به نام [[فارس بن حاتم قزوینی]] نامه‌ای به [[امام]] ابوالحسن {{ع}} می‌نویسد و از وضعیت وی اطلاعاتی به امام می‌رساند و آن حضرت در پاسخ، وی را از [[همنشینی]] با او بر [[حذر]] می‌دارد و نیز می‌فرماید: اگر به سراغت آمد، کوچکش بشمار<ref>اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۰۶.</ref>. از ظاهر [[روایات]]، [[راوی]] و مروی‌عنه آن بر می‌آید که ابراهیم بن داوود آمده در دو روایت، دو نفر باشند، چنان که خویی چنین [[معتقد]] است و دومی را به استناد سخن [[شیخ طوسی]]، از [[اصحاب امام جواد]] {{ع}} و [[امام هادی]] {{ع}} می‌داند<ref>معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۰۰.</ref>. جواهری نیز بر همین [[سیاق]] به دو ابراهیم اشاره می‌کند و هر دو را مجهول می‌داند<ref>المفید من معجم رجال الحدیث، ص۸.</ref>. اما نمازی از یک ابراهیم سخن به میان می‌آورد و او را [[ابراهیم بن داوود بن علی بن یعقوب یعقوبی بن حسین هاشمی]] ذکر می‌کند که برادرانی به نام [[جعفر]]، حسین، سلیمان و سلیم داشته و از [[اصحاب امامان]] پیش‌گفته بوده است<ref>مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۴۵.</ref>. البته این اطلاعات در متون کهن رجالی و [[تاریخی]] دیده نمی‌شود، اما از آنها نیز بیشتر یکی بودن ابراهیم بر می‌آید. به هر حال، [[شیخ طوسی]]، ابراهیم بن داوود را از [[اصحاب امام جواد]] {{ع}}<ref>رجال الطوسی، ص۳۷۳.</ref> و [[امام هادی]] {{ع}}<ref>رجال الطوسی، ص۳۸۳.</ref> ذکر می‌کند و رجالیون دیگر به نقل از او همان را آورده‌اند<ref>نقد الرجال، ج۱، ص۵۹؛ جامع الرواة، ج۱، ص۲۰؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۷۳.</ref>.

بر اساس [[روایت]] پیش‌گفته که ابراهیم بی‌واسطه از [[امام]] [[ابو الحسن]] {{ع}} نقل می‌کند، به [[آسانی]] نمی‌توان [[داوری]] کرد، چرا که در این روایت، صرفاً به [[کنیه]] امام اشاره شده بی آنکه روشن شود کدام [[ابوالحسن]] مد نظر است. چنان که معلوم است، ابوالحسن مطلق که بدون قید رتبه باشد، معمولاً بر [[امام کاظم]] {{ع}} و [[ابوالحسن ثانی]] بر [[امام رضا]] {{ع}} و [[ابوالحسن ثالث]] بر امام هادی {{ع}} اطلاق می‌شود، طبعاً این تردید در اینجا پدید می‌آید که مراد از ابوالحسن کیست. روشن است که در این مکاتبه، امام کاظم {{ع}} نمی‌تواند مراد باشد، چون فارس بن حاتم بن ماهویه قزوینی در [[زمان]] امام هادی {{ع}} نقش‌آفرینی داشته است. بر اساس داده‌های رجالی، او با یکی از دستیاران آن [[حضرت]]، یعنی [[علی بن جعفر همانی]]، درگیری ایجاد کرده و موجب سردرگمی [[شیعیان]] شده بود و در نهایت امام با جانبداری از [[علی]]، وی را [[لعن]] و طرد فرمود<ref>مکتب در فرایند تکامل، ص۱۴۲-۱۴۵.</ref>. بنابراین، قضیه نمی‌تواند به دوران پیش‌تر و زمان امام کاظم {{ع}} مربوط گردد، به همین سبب هیچ کس آن را ذکر نکرده است.

اما برخی، گویا به استناد این مکاتبه که دلالت بر [[حسن]] [[عقیده]] ابراهیم دارد<ref>أعیان الشیعة، ج۲، ص۱۳۷- ۱۳۸.</ref>، [[گمان]] برده‌اند که مراد از ابوالحسن امام رضا {{ع}} باشد، لذا او را از [[اصحاب]] ایشان ذکر کرده‌اند. به نظر می‌رسد نخست [[حسن بن زین‌الدین]]، صاحب معالم، باشد که چنین ادعایی کرد<ref>التحریر الطاووسی، ص۴۷۱.</ref> این ادعا در ادوار بعدی دیگر مدافعی نیافت، اما رد کامل و [[قطعی]] آن نیز آسان نیست، چرا که همزمانی دوره [[زندگی]] ابراهیم با [[امام رضا]] {{ع}} تا حدی این رابطه را محتمل می‌نماید، هر چند هیچ پشتوانه‌ای برای آن نمی‌توان نشان داد.