امام صادق در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''امام صادق''' {{ع}} [[امام ششم]] [[مسلمانان]] روز هفدهم ربیع الاوّل سال۸۳ در [[مدینه]] متولد شد. پدر ایشان [[امام محمد باقر]] {{ع}} و مادرشان ام فَرْوَه بود. [[ابوعبدالله]] کنیه ایشان و [[صادق]]، [[صابر]]، [[فاضل]] از القاب مشهور او بود. سال ۱۱۴ هجری به [[امامت]] رسید که سی و چهار سال طول کشید. ایام امامتشان مصادف با [[خلفای اموی]] و [[عباسیان|عباسی]]؛ همچون: [[هشام بن عبدالملک]] و [[منصور دوانیقی]] بود. کشمکش‌های سیاسی و مذهبی، ویژگی بارز روزگار امام است.

روزگار [[امامت امام صادق]] {{ع}} را [[عصر]] شکوفایی [[تشیع]] دانسته‌اند به‌گونه‌ای که [[امام]] تعالیم راستین [[دینی]] را به [[مردم]] نشان دادند و بیش از چهار هزار نفر به دست امام {{ع}} [[تربیت]] یافتند.

امام صادق {{ع}} به دستور منصور دوانیقی مسموم و در روز ۲۵ شوّال سال ۱۴۸ هجری در شصت و پنج سالگی به [[شهادت]] رسید و پیکر مقدس او در مدینه میان [[قبرستان بقیع]] به خاک سپرده شد.

== مقدمه ==

نام مبارکش [[جعفر]] و هشتمین تن از [[چهارده معصوم]] {{ع}} است. به سال ۸۳ ه. در [[مدینه]] [[تولد]] یافت. [[پدر]] والامقامش، [[امام محمد باقر]] {{ع}} و [[مادر]] ارجمندش ام فَرْوَه دختر [[قاسم بن محمد بن ابی بکر]] است. لقب‌ مشهور او، [[صادق]] و [[کنیه]] گرامی‌اش [[ابوعبدالله]] است<ref>مصنفات الشیخ المفید، ۱۱/ ۱۷۹ و ۱۸۰.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۰۹-۱۱۰.</ref>.

== [[فضائل]] و [[مناقب]] ==

[[امام صادق]] {{ع}} بر بلندترین قله‌های [[صدق]] و [[اخلاص]] جای داشت و همگان، او را به صفات [[نیک]] و والا ستوده‌اند. برخی از صفات آن [[امام همام]] {{ع}} عبارت‌اند از:

# '''[[عبادت]]:''' از [[مالک بن انس]] [[روایت]] است "[[جعفر بن محمد]] پیوسته یا به [[روزه]] بود و یا به [[نماز]] و در ذکر [[خدا]]"<ref>علل الشرایع‌، ۲۳۵.</ref>.

# '''[[تسلیم]] و [[رضا]]:''' [[نقل]] کرده‌اند که چون فرزندش از [[دنیا]] رفت، فرمود "ما [[اهل بیت]]، چون مصیبتی رقم می‌خورد، پیش از آن نگران می‌شویم؛ ولی چون [[قضای الهی]] پیش می‌آید، بدان [[رضا]] می‌دهیم و [[تسلیم]] امر [[خدا]] می‌شویم"<ref>بحارالانوار، ۴۷/ ۴۹.</ref>.

# '''[[دانش]]:''' [[امام صادق]] {{ع}} همانند [[پدر]] گرامی‌اش، سرآمد [[دانشمندان]] روزگار بود. از او [[نقل]] است: "هر چه می‌خواهید از من بپرسید پیش از آنکه از دستم دهید"<ref>اعیان الشیعه‌، ۹/ ۱/ ۶۶۱.</ref>.

# '''[[یاری]] [[مستمندان]]:''' از [[هشام بن سالم]] [[روایت]] است که آن [[امام همام]] {{ع}} شبانگاهان سراغ [[مستمندان]] می‌رفت و آنان را [[اطعام]] می‌کرد و نیازهای مالی‌شان را بر می‌آورد<ref>الفروع من الکافی‌، ۴/ ۸.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۱۰.</ref>.

== [[امامت]] ==

پیامبراسلام {{صل}} در [[حدیث]] مشهور [[جابر انصاری]]، [[امام صادق]] {{ع}} را ششمین [[وصی]] و [[خلیفه]] خویش خوانده و مصداق [[آیه اولی الامر]] دانسته است<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ۱/ ۴۷۵.</ref>. از [[امام سجاد]] {{ع}} نیز [[نقل]] کرده‌اند که [[امام]] پس از خویش را [[حضرت باقر]] {{ع}} و سپس [[حضرت صادق]] {{ع}} معرفی کرده است. در این [[روایت]] یکی از [[اصحاب]] می‌پرسد: "چرا او را [[صادق]] گویند؟ مگر نه این است که شما [[اهل‌بیت]] همگی اهل [[راستی]] و صدق‌اید؟" [[امام سجاد]] {{ع}} پاسخ می‌دهد: "آری؛ ولی یکی از [[نوادگان]] فرزندم نیز [[جعفر]] نام دارد که به [[دروغ]] مدعی [[امامت]] می‌شود. بدین روی [[جعفر بن محمد]] را [[صادق]] [[لقب]] می‌دهند تا از مدعی [[کذاب]] بازشناخته گردد"<ref>بحارالانوار، ۴۷/ ۹.</ref>. نیز در روایتی از [[امام باقر]] {{ع}} خطاب به [[محمد بن مسلم]] آمده است: "پس از من، [[امام]] تو [[جعفر بن محمد]] است. از [[دین]] او [[پیروی]] کن و از [[دانش]] او بهره برگیر"<ref>بحارالانوار، ۴۷/ ۱۵.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۱۰.</ref>.

== روزگار [[امامت]] ==

[[آغاز امامت]] [[حضرت صادق]] {{ع}} سال ۱۱۴ ه. است که سی و چهار سال طول کشید. این دوره را عصر [[شکوفایی]] [[تشیع]] دانسته‌اند. [[حکومت اموی]] در روزگار [[امامت حضرت صادق]] {{ع}} روی به [[ضعف]] نهاده بود و [[عباسیان]] اندک اندک [[قدرت]] می‌یافتند و در این میان، مجالی دست یافت تا [[امام صادق]] {{ع}} [[تعالیم]] [[راستین]] [[دینی]] را به [[مردم]] نشان دهد و آنان را از [[دانش]] خویش بهره‌مند سازد. بدین‌سان، حوزه [[علمی]] گسترده‌ای پدید آمد و بیش از چهار هزار نفر به دست [[امام]] {{ع}} [[تربیت]] یافتند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۱۰.</ref>.

[[امام صادق]] {{ع}} با [[هشام بن عبدالملک]]، [[ولید بن یزید بن عبدالملک]]، [[یزید بن ولید بن عبدالملک]]، [[ابراهیم بن ولید بن عبدالملک]] و [[مروان بن محمد]] معاصر بود. دو تن از [[عباسیان]] نیز در روزگار [[امام صادق]] {{ع}} به [[حکومت]] دست یافتند: یکی [[عبدالله بن محمد]] مشهور به "[[سفاح]]" و دیگر، [[منصور دوانیقی]]<ref>اعلام الوری‌، ۲۶۶.</ref>. کشمکش‌های [[سیاسی]] و مذهبی، ویژگی بارز روزگار [[امام صادق]] {{ع}} است<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۱۱.</ref>.

[[امام صادق]] {{ع}} با دو گونه [[انحراف]] رو به رو بود: یکی [[دینی]] و دیگری [[سیاسی]] هر چند هر دو از اساس و بنیان یکسان بودند. [[انحراف]] [[سیاسی]] از سال‌ها پیش آغاز گشته بود؛ آن گاه که [[حکومت]] [[مسلمانان]] به دست نا اهلان افتاد و [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} از [[سیاست]] کنار نهاده شدند. اینک، هر چند [[حکومت]] از [[خاندان]] [[بنی امیه]] بیرون می‌رفت، اما همچنان بر [[زور]] و زر و [[ستم]] [[استوار]] بود<ref>ر. ک: ناسخ التواریخ‌، جلد ۷ و ۸.</ref>.

[[انحراف]] [[دینی]]، از [[انحراف]] [[سیاسی]] خطرسازتر بود. در روزگار [[امام صادق]] {{ع}} فرقه‌ها و نحله‌های [[فقهی]] و [[کلامی]] جدیدی سر بر آوردند و در قلمرو [[اندیشه]] [[جامعه اسلامی]] جولان دادند و [[بدعت‌ها]] نهادند و کژی‌ها آفریدند<ref>فرهتگ فرق اسلامی‌، پانزده و سی و هشت.</ref>. [[امام صادق]] {{ع}} با این دو گونه [[انحراف]] به [[مبارزه]] برخاست. [[امام]] {{ع}} در مواجهه با [[حکومت]] و تغییر و تحول آن نه راه تأیید در پیش گرفت و نه مقابله مستقیم. در روایتی از آن [[امام همام]] {{ع}} آمده است: "هر کس نام خویش را در دفتر [[فرزندان]] سابع [عباسیان‌] بنویسد، [[خداوند]] به [[روز قیامت]]، او را به صورت خوک بر می‌انگیزد"<ref>وسائل الشیعة، ۱۲/ ۱۳۰.</ref>. [[امام صادق]] {{ع}} راه [[مبارزه]] مستقیم را نیز برنگزید؛ زیرا [[مسلمانان]] آماده قبول [[ولایت]] [[امامان]] {{عم}} و [[دفاع]] از آنان نبودند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۱۱.</ref>.

روایاتی در دست‌اند که [[گواهی]] می‌دهند شمار [[شیعیان راستین]] و [[جان]] بر کف بسی‌ اندک بوده و [[امام]] {{ع}} به هیچ روی از نیروی [[نظامی]] لازم برای [[قیام]] برخوردار نبوده است<ref>ر. ک: اصول کافی‌، ۲/ ۲۴۳.</ref>.[[راهبرد]] [[امام صادق]] {{ع}} برای مواجهه با چنین وضعیتی، راه‌اندازی [[نهضت]] [[فکری]] و [[علمی]] بود. این [[نهضت]] در روزگار [[امام باقر]] {{ع}} آغاز گشت و به دست [[امام صادق]] {{ع}} به اوج رسید. [[امام صادق]] {{ع}} میان توده‌های [[مردم]] نفوذ کرد و پایگاه‌هایی برای نشر آموزه‌های بنیادی [[اسلام]] آفرید و بدین‌سان، هزاران [[اندیشمند]] [[شیعی]] [[تربیت]] یافتند و هریک سفیری گشتند برای [[تبلیغ]] [[تعالیم]] [[شیعی]]؛ کسانی همانند [[هشام بن حکم]]، [[مؤمن طاق]]، [[محمد بن مسلم]]، [[زرارة بن اعین]] و [[جابر بن حیان]]<ref>الصواعق المحرقة، ۱۲۰.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۱۲.</ref>.

تأثیر کوشش‌های [[امام صادق]] {{ع}} در [[نشر تعالیم]] [[شیعی]] چنان است که [[فقه]] [[شیعی]] را "[[جعفری]]" نامیده‌اند. [[امام]] {{ع}} افزون بر اینکه شاگردانی برای پاسخ به شبهه‌های گروه‌هایی همانند [[غلات]]، زندیقان و [[اهل رأی]] پرورانید، خود نیز با [[مناظره]] و مباحثه رو در رو، کژی‌ها و گمراهی‌های آنها را آشکار می‌ساخت<ref>پیشوایان ما، ۱۹۱.</ref>.

== [[شهادت]] ==

شیوه [[امام صادق]] {{ع}} در مواجهه با [[حکومت جور]]، روشنگری و [[هدایت]] [[جامعه]] بود و هیچ گاه [[امام]] {{ع}} به دستگاه [[حاکم]] نپیوست و مهر تأیید بر [[مشروعیت]] آنها ننهاد. در [[روایت]] است که چون [[خلیفه عباسی]] از [[امام]] {{ع}} می‌خواهد که به دربار رَوَد و او را [[نصیحت]] کند، می‌فرماید: "آن که [[دنیاطلب]] است، تو را [[نصیحت]] نمی‌کند و آن که در پی [[آخرت]] است، نزد تو نمی‌آید"<ref>کشف الغمة، ۲/ ۴۲۰.</ref>. این شیوه، بر [[عباسیان]] گران آمد و سرانجام تصمیم بر [[قتل]] [[امام]] بستند. بنابر [[روایات]]، [[امام صادق]] {{ع}} به [[دستور]] [[منصور دوانیقی]] [[مسموم]] گشت و به [[تاریخ]] ۱۴۸ ه. در شصت و پنج سالگی به [[شهادت]] رسید و پیکر [[مقدس]] او در [[مدینه]] میان [[قبرستان بقیع]] به [[خاک]] سپرده شد<ref>مناقب آل ابی‌طالب‌، ۴/ ۳۰۲.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۱۲.</ref>.