انحراف: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۵ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۴ اوت ۲۰۲۲
جز
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[انحراف در قرآن]] - [[انحراف در حدیث]] - [[انحراف در اخلاق اسلامی]] - [[انحراف در تاریخ اسلامی]] - [[انحراف در معارف و سیره سجادی]] - [[انحراف در معارف و سیره رضوی]]| پرسش مرتبط  = }}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[انحراف در قرآن]] - [[انحراف در حدیث]] - [[انحراف در اخلاق اسلامی]] - [[انحراف در تاریخ اسلامی]] - [[انحراف در معارف و سیره سجادی]] - [[انحراف در معارف و سیره رضوی]]| پرسش مرتبط  = }}


==مقدمه==
== مقدمه ==
[[کجی]] و انحراف وقتی بروز می‌نماید که [[انسان]] نسبت به [[راه مستقیم]] زاویه پیدا کند و از آن به [[راه]] دیگر مایل شود. واژه‌هایی همچون زَیغ و میل معادل این مفهوم در [[فرهنگ اسلامی]] است. [[قرآن]] در مورد کسانی که با سوءنیّت و بدون [[شایستگی]] سراغ [[آیات]] [[متشابه]] قرآن می‌روند می‌گوید: {{متن قرآن|فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ...}}<ref>«اما آنهایی که در دل کژی دارند، از سر آشوب و تأویل جویی، از آیات متشابه آن، پیروی می‌کنند» سوره آل عمران، آیه ۷.</ref>.
[[کجی]] و انحراف وقتی بروز می‌نماید که [[انسان]] نسبت به [[راه مستقیم]] زاویه پیدا کند و از آن به [[راه]] دیگر مایل شود. واژه‌هایی همچون زَیغ و میل معادل این مفهوم در [[فرهنگ اسلامی]] است. [[قرآن]] در مورد کسانی که با سوءنیّت و بدون [[شایستگی]] سراغ [[آیات]] [[متشابه]] قرآن می‌روند می‌گوید: {{متن قرآن|فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ...}}<ref>«اما آنهایی که در دل کژی دارند، از سر آشوب و تأویل جویی، از آیات متشابه آن، پیروی می‌کنند» سوره آل عمران، آیه ۷.</ref>.


هم‌چنین در مورد پیروی‌کننده از [[شهوات]] می‌گوید: {{متن قرآن|وَاللَّهُ يُرِيدُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيْكُمْ وَيُرِيدُ الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الشَّهَوَاتِ أَنْ تَمِيلُوا مَيْلًا عَظِيمًا}}<ref>«و خداوند می‌خواهد توبه شما را بپذیرد و آنان که از شهوت‌ها پیروی دارند می‌خواهند که شما به کجروی سترگی بیفتید» سوره نساء، آیه ۲۷.</ref>.
هم‌چنین در مورد پیروی‌کننده از [[شهوات]] می‌گوید: {{متن قرآن|وَاللَّهُ يُرِيدُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيْكُمْ وَيُرِيدُ الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الشَّهَوَاتِ أَنْ تَمِيلُوا مَيْلًا عَظِيمًا}}<ref>«و خداوند می‌خواهد توبه شما را بپذیرد و آنان که از شهوت‌ها پیروی دارند می‌خواهند که شما به کجروی سترگی بیفتید» سوره نساء، آیه ۲۷.</ref>.


[[امام سجاد]]{{ع}} در موارد متعددی [[استقامت]] در [[مسیر حق]] و [[مصونیت]] از انحراف را از [[پروردگار]] [[عزیز]] [[طلب]] می‌نماید: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ مَتِّعْنِي... وَ طَرِيقَةِ حَقٍّ‏ لَا أَزِيغُ‏ عَنْهَا}}<ref>دعای ۲۰.</ref>؛ «بار خدایا، [[درود]] بفرست بر [[محمد و خاندانش]]... و مرا به راه [[شایسته]] [[هدایت]] راه بنمای و چنان کن که راه دیگرگون نکنم، و طریقة [[حق]] پیش پای من بگشای و چنان کن که به راه [[باطل]] نگرایم».
[[امام سجاد]] {{ع}} در موارد متعددی [[استقامت]] در [[مسیر حق]] و [[مصونیت]] از انحراف را از [[پروردگار]] [[عزیز]] [[طلب]] می‌نماید: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ مَتِّعْنِي... وَ طَرِيقَةِ حَقٍّ‏ لَا أَزِيغُ‏ عَنْهَا}}<ref>دعای ۲۰.</ref>؛ «بار خدایا، [[درود]] بفرست بر [[محمد و خاندانش]]... و مرا به راه [[شایسته]] [[هدایت]] راه بنمای و چنان کن که راه دیگرگون نکنم، و طریقة [[حق]] پیش پای من بگشای و چنان کن که به راه [[باطل]] نگرایم».


و در دعای [[ختم قرآن]] می‌فرماید: "بار خدایا،... و ما را در زمره کسانی قرار ده که از سر [[صدق]] معترفند قرآن از نزد تو نازل شد،... و چون قدم به [[راه راست]] قرآن نهادیم هیچ چیز ما را در راه نلغزاند"<ref>نیایش چهل‌و‌دوم.</ref>. در دعای خویش به هنگام فرا رسیدن [[ماه رمضان]] درخواست می‌کند: "بار خدایا، بر [[محمد]] و [[خاندان]] او درود بفرست. اگر در این ماه به راه کج رفته‌ایم، به راه راستمان آور و اگر از حق [[عدول]] کرده‌ایم، به حقمان بازگردان"<ref>نیایش چهل‌و‌چهارم.</ref><ref>صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۹۴، چاپ نهم؛ قرآن مجید، ترجمه محمد مهدی فولادوند.</ref><ref>[[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «انحراف»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۷۳.</ref>
و در دعای [[ختم قرآن]] می‌فرماید: "بار خدایا،... و ما را در زمره کسانی قرار ده که از سر [[صدق]] معترفند قرآن از نزد تو نازل شد،... و چون قدم به [[راه راست]] قرآن نهادیم هیچ چیز ما را در راه نلغزاند"<ref>نیایش چهل‌و‌دوم.</ref>. در دعای خویش به هنگام فرا رسیدن [[ماه رمضان]] درخواست می‌کند: "بار خدایا، بر [[محمد]] و [[خاندان]] او درود بفرست. اگر در این ماه به راه کج رفته‌ایم، به راه راستمان آور و اگر از حق [[عدول]] کرده‌ایم، به حقمان بازگردان"<ref>نیایش چهل‌و‌چهارم.</ref><ref>صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۹۴، چاپ نهم؛ قرآن مجید، ترجمه محمد مهدی فولادوند.</ref><ref>[[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «انحراف»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۷۳.</ref>


==[[جلوگیری از انحراف]]==
== [[جلوگیری از انحراف]] ==
===جلوگیری از انحراف امت===
=== جلوگیری از انحراف امت ===
{{اصلی|جلوگیری از انحراف امت}}
{{اصلی|جلوگیری از انحراف امت}}
یکی از [[وظایف]] [[ائمه]] {{ع}} جلوگیری از انحراف در [[امت اسلامی]] است. [[قرآن کریم]] شاهدی بر این مدعاست که حتی در [[دوران حضور]] [[پیشوایان]] [[دین]]، انحرافاتی میان [[پیروان]] آنها رخ داده است. [[شیعیان]] نیز از این پدیده مستثنا نبوده و نیستند؛ به ویژه آنکه [[مقامات]] والای [[علمی]] و [[معنوی]] ائمه اطهار{{عم}} و بروز و نمود [[کرامات]] و آگاهی‌های [[غیبی]] ایشان برای برخی شیعیان سنگین بود و هرگونه انحراف از مسیر [[حق]] را محتمل می‌ساخت. نتیجه این مقدمات، بروز اندیشه‌های [[انحرافی]] برای برخی شیعیان در [[مسائل اعتقادی]] بود که واکنش جدی پیشوایان [[تشیع]] را به دنبال داشت.
یکی از [[وظایف]] [[ائمه]] {{ع}} جلوگیری از انحراف در [[امت اسلامی]] است. [[قرآن کریم]] شاهدی بر این مدعاست که حتی در [[دوران حضور]] [[پیشوایان]] [[دین]]، انحرافاتی میان [[پیروان]] آنها رخ داده است. [[شیعیان]] نیز از این پدیده مستثنا نبوده و نیستند؛ به ویژه آنکه [[مقامات]] والای [[علمی]] و [[معنوی]] ائمه اطهار {{عم}} و بروز و نمود [[کرامات]] و آگاهی‌های [[غیبی]] ایشان برای برخی شیعیان سنگین بود و هرگونه انحراف از مسیر [[حق]] را محتمل می‌ساخت. نتیجه این مقدمات، بروز اندیشه‌های [[انحرافی]] برای برخی شیعیان در [[مسائل اعتقادی]] بود که واکنش جدی پیشوایان [[تشیع]] را به دنبال داشت.


[[سیره]] و [[سنت]] [[امامان معصوم]]{{عم}} بیانگر وجود وظیفه‌ای است که ایشان در برابر [[انحرافات]] برای خود [[احساس]] کرده و وارد میدان می‌شدند. مانند برخورد آن حضرات با اندیشه‌های [[غلو]] در مورد خودشان<ref>ر.ک: [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت]]، ص۲۹۵.</ref>.
[[سیره]] و [[سنت]] [[امامان معصوم]] {{عم}} بیانگر وجود وظیفه‌ای است که ایشان در برابر [[انحرافات]] برای خود [[احساس]] کرده و وارد میدان می‌شدند. مانند برخورد آن حضرات با اندیشه‌های [[غلو]] در مورد خودشان<ref>ر. ک: [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت]]، ص۲۹۵.</ref>.


===جلوگیری از انحراف در دین===
=== جلوگیری از انحراف در دین ===
{{اصلی|جلوگیری از انحراف در دین}}
{{اصلی|جلوگیری از انحراف در دین}}
در روایاتی تصریح شده است که یکی از وظایف [[امام]]{{ع}} [[نظارت]] بر [[دین]] مردم است تا اگر کسانی چیزی بر آن افزوده یا از آن کاستند، [[دین]] را به حالت نخست خود برگرداند. در‌این‌باره در روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} [[نقل]] شده است که فرمودند: "همانا [[زمین]] خالی نمی‌شود، مگر آنکه در آن امامی است تا هرگاه [[مؤمنان]] چیزی به [[دین]] افزودند، آن را برگرداند و اگر از آن چیزی کاستند، آن را تمام کند"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو إِلَّا وَ فِيهَا إِمَامٌ كَيْمَا إِنْ زَادَ الْمُؤْمِنُونَ شَيْئاً رَدَّهُمْ وَ إِنْ نَقَصُوا شَيْئاً أَتَمَّهُ لَهُمْ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۱۷۸.</ref>.  
در روایاتی تصریح شده است که یکی از وظایف [[امام]] {{ع}} [[نظارت]] بر [[دین]] مردم است تا اگر کسانی چیزی بر آن افزوده یا از آن کاستند، [[دین]] را به حالت نخست خود برگرداند. در‌این‌باره در روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] شده است که فرمودند: "همانا [[زمین]] خالی نمی‌شود، مگر آنکه در آن امامی است تا هرگاه [[مؤمنان]] چیزی به [[دین]] افزودند، آن را برگرداند و اگر از آن چیزی کاستند، آن را تمام کند"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو إِلَّا وَ فِيهَا إِمَامٌ كَيْمَا إِنْ زَادَ الْمُؤْمِنُونَ شَيْئاً رَدَّهُمْ وَ إِنْ نَقَصُوا شَيْئاً أَتَمَّهُ لَهُمْ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۱۷۸.</ref>.  


همچنین در برخی [[روایات]]، رفع اختلاف‌های [[مردم]] در [[تفسیر دین]] و مقابله با جریان‌های انحرافی که در جامعه پدیدار می‌شوند در همین راستا بیان شده است<ref>ر.ک: [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت]]، ص۲۲۲ تا ۲۳۵.</ref>.
همچنین در برخی [[روایات]]، رفع اختلاف‌های [[مردم]] در [[تفسیر دین]] و مقابله با جریان‌های انحرافی که در جامعه پدیدار می‌شوند در همین راستا بیان شده است<ref>ر. ک: [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت]]، ص۲۲۲ تا ۲۳۵.</ref>.


==ساحت‌های انحراف فردی و اجتماعی ==
== ساحت‌های انحراف فردی و اجتماعی ==
* [[انحراف فرهنگی]]:
* [[انحراف فرهنگی]]:
** [[انحراف تربیتی]] ([[انحراف اخلاقی]])
** [[انحراف تربیتی]] ([[انحراف اخلاقی]])
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش