تفسیر ابن وهب (كتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

| موضوع =  

| شابک =

این [[تفسیر]] به‌عنوان تألیف [[ابو محمد عبدالله بن محمد بن وهب دینوری]] متوفای ۳۰۸ ه‍‌. ق<ref> تفسیر ابن وهب المسمی الواضح فی تفسیر القرآن الکریم، ج۱، ص۷ و ۸ (مقدمه محقق).</ref> با تحقیق [[احمد فرید]] در سال ۱۴۲۴ ه‍‌. ق در بیروت در دار الکتب العلمیه، چاپ و منتشر شده است. این تفسیر دو جلد (جلد اول ۴۹۵ صفحه و جلد دوم ۵۳۳ صفحه) است و برای تمام [[سوره‌ها]] و [[آیات قرآن]] [[تفسیری]] مختصر در حد ترجمه به صورت مزجی، غیر روایی، [[اجتهادی]] [[ساده]] و بیان معنا بدون مستند دربر دارد. برحسب گزارش محقق آن، مخلوط‍ این تفسیر از محفوظات کتابخانۀ اصفیه در [[حیدرآباد]] [[هند]] است و خط‍ آن به [[قرن پنجم هجری]] باز می‌گردد <ref>ر. ک: تفسیر ابن وهب المسمی الواضح فی تفسیر القرآن الکریم، ج۱، ص۹.</ref>.

مؤلف این تفسیر از [[اهل تسنن]] بوده و معنای [[آیات]] را طبق دیدگاه [[مفسران]] اهل تسنن بیان کرده است؛ برای مثال، {{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا}} در [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}}<ref>«سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.</ref> را برخلاف [[روایات]] [[اسباب نزول]] و بدون هیچ [[شاهد]] و دلیلی به [[ابو بکر]] و اصحابش تفسیر کرده است<ref>ر. ک: تفسیر ابن وهب المسمی الواضح فی تفسیر القرآن الکریم، ج۱، ص۲۰۱.</ref>، و در آیۀ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ}}<ref>«ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref>، {{متن قرآن|مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ}} را بدون توجه به [[زمان]] و مکان [[نزول آیه]] به [[سبّ]] بتان و [[عیب]] [[دین]] [[مشرکان]] و [[قتال]] با آنان و [[دعوت به اسلام]] معنا کرده است<ref>تفسیر ابن وهب المسمی الواضح فی تفسیر القرآن الکریم، ج۱، ص۲۰۴.</ref>.

# این تفسیر با [[سند معتبر]] و واسطه‌های [[موثق]] از مؤلف به ما نرسیده است<ref>محقق تفسیر گفته است: شکی در نسبت این تفسیر به ابن وهب نیست (تفسیر ابن وهب المسمی الواضح فی تفسیر القرآن الکریم، ج۱، ص۹)، ولی این ادعایی بیش نیست؛ این مدعا یا باید از طریق تواتر یا دست‌کم اشتهار اطمینان‌آور و یا از طریق سند معتبر و واسطه‌های موثق اثبات شود، و هیچ‌کدام در مورد این تفسیر تحقق ندارد.</ref> و ثانیاً: ابن وهب نزد رجال‌شناسان [[شیعه]] توثیقی ندارد و رجال‌شناسان [[اهل تسنن]] نیز او را به [[دروغ]] و ساختن [[حدیث]] متهم کرده و «[[متروک الحدیث]]» توصیف کرده‌اند<ref>ر. ک: ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۴۰۰ و ۴۰۱، رقم ۲۱۸.</ref>

# نه‌تنها [[وثاقت]] همه [[راویان]] سندی که در آغاز سوره‌های حمد و بقره ذکر شده، [[ثابت]] نیست، بلکه نسبت به برخی از آنها [[گواهی]] بر [[کذب]] وجود دارد. [[سیوطی]] و [[حاج خلیفه]] گفته‌اند: سست‌ترین طریق‌ها به [[تفسیر ابن عباس]]، طریق [[کلبی]] از [[ابی‌صالح]] از ابن عباس است و اگر [[محمد بن مروان سدی صغیر]] به این طریق ضمیمه شود، آن طریق زنجیرۀ دروغ است<ref>عبارت سیوطی: «{{عربی|و اوهی طرقه (تفسیر ابن عباس) طریق الکلبی عن ابی صالح عن ابن عباس فان انضم الی ذلک روایة محمد بن مروان السدّی الصغیر فهی سلسلة الکذب}}؛ (الاتقان فی علوم القرآن، ج۲، ص۱۲۳۲، نوع هشتادم، داوودی، طبقات المفسرین) حاج خلیفه نیز با عبارتی نزدیک به عبارت سیوطی این مطلب را بیان کرده است (ر. ک: کشف الظنون، ج۱، ص۴۲۹).</ref> و سندی که در این [[تفسیر]] در آغاز [[سوره‌ حمد]] و [[سوره بقره]] آمده است، به [[محمد بن مروان]] از کلبی از ابی‌صالح منتهی می‌شود.

این تفسیر شباهت بسیار زیادی به [[تنویر المقباس من تفسیر ابن عباس]]<ref>برای آگاهی از خصوصیات این تفسیر ر. ک: بابایی، مکاتب تفسیری، ج۱، ص۱۴۷-۱۵۰؛ همین کتاب، ص۲۸۴-۲۸۷.</ref> دارد، به‌گونه‌ای که از مقایسه محتوای این دو تفسیر به خوبی استفاده می‌شود که یا یکی از این دو تفسیر از دیگری گرفته است و یا مؤلفان این دو تفسیر، هردو این تفسیر را از یک شخص یا یک منبع فراگرفته‌اند و در هرصورت، نکاتی که درباره آن تفسیر در [[مکاتب تفسیری]] و در مبحث تفسیرهای موجود در [[عصر حضور]] بیان کرده‌ام<ref>ر. ک: بابایی، مکاتب تفسیری، ج۱، ص۱۴۷-۱۵۰؛ همین کتاب، ص۲۸۴-۲۸۷.</ref>، درباره این تفسیر نیز جاری است.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۵۰۰-۵۰۲.</ref>