تفسیر واعظانه: تفاوت میان نسخه‌ها

شیوه‌های [[تفسیری]] در یک تقسیم‌بندی کلی به دو گونه [[روایی]] و درایی قسمت می‌‌شوند که [[تفسیر]] واعظانه در گروه نخست جای می‌‌گیرد. روش، [[هدف]] و موضوعات این نوع تفسیر با دیگر [[تفاسیر]] متفاوت‌اند. [[مفسر]] در روش واعظانه همانند خطبا در پی تنوع بیشتر مطالب در هر موضوع است، از این رو در تفسیر هر [[آیه]] می‌‌کوشد به هر مناسبتی بر تنوع اطلاعات بیفزاید و از هر جا نکته و گفته ای نقل کند، گرچه بسیاری از آنها به [[تفسیر آیه]] کمکی نکنند و حتی پیوند چندانی نیز با موضوع آیه نداشته باشند.

از نخستین کسانی که از آنها به عنوان قاصّ یاد شده، [[تمیم داری]] و [[کعب الاحبار]] هستند. <ref> نک: تاریخ المدینه، ج ۱، ص۸ - ۱۲.</ref> در سال‌های بعد در سده نخست از افرادی چون [[محمد بن کعب قُرظی]]، ابوحَرْزَه [[یعقوب بن مجاهد]]، [[محمد بن عیسی]]، [[سعید بن حَسّان]] و [[عمر بن ذَرّ مِرْهَبی]] در شمار قصاصان یاد شده است. <ref>نک: الانساب، ج ۴، ص۴۲۸.</ref> قُصّاص تأثیر فراوانی در جریان تدوین دانش‌های [[اسلامی]] به ویژه [[تفسیر]] و [[حدیث]] داشته‌اند <ref>برای آگاهی بیشتر و مشاهده نمونه‌هایی از این تأثیر نک: کتاب القصاص والمذکرین. </ref>.<ref>[[علی معموری|معموری، علی]]، [[تفسیر واعظانه (مقاله)|مقاله «تفسیر واعظانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref>

در نگاهی کلی به [[تفاسیر]] واعظانه می‌‌توان ویژگی‌های زیر را برای آنها برشمرد: این تفاسیر توجه فراوانی به داستان‌ها و رخدادهای [[تاریخی]] داشته، به تفصیل به ذکر آنها می‌‌پردازند. [[هدف]] اصلی این تفاسیر که جا به جا آن را دنبال می‌‌کنند، [[وعظ]] و [[اندرز]] مخاطبان است. این تفاسیر به ذکر اسناد توجه چندانی نداشته، معمولاً [[روایات]] را بی‌سند و بدون [[بررسی سندی]] و رجالی نقل می‌‌کنند و حتی گاه مضامین روایات را بدون تصریح به [[روایت]] بودن آنها نقل می‌‌کنند. [[زبان]] این تفاسیر [[ساده]]، روان و قابل [[فهم]] برای عموم مردم است. تنوع موضوعی فراوانی در آنها دیده می‌‌شود و به هر مناسبتی به ذکر مطالب استطرادی می‌‌پردازند، در عین حال [[نظم]] و نَسَق جامعی همه مباحث را به هم دوخته و به هم پیوند می‌‌دهد. نویسندگان این تفاسیر معمولا تفاسیر خود را به زبان مخاطبان نگاشته‌اند و از این رو بیشتر آنها به اقتضای محیط [[زندگی]] نویسندگانش به [[زبان فارسی]] نوشته شده‌اند. ناگفته نماند که تفاسیر واعظانه بیشتر به صورت گفتاری و شفاهی عرضه می‌‌شوند تا نوشتاری.<ref>[[علی معموری|معموری، علی]]، [[تفسیر واعظانه (مقاله)|مقاله «تفسیر واعظانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref>

تفاسیر متعددی از قُصّاص و واعظان بر جای مانده است. گرچه [[تفسیر]] واعظانه به صورت شفاهی ریشه در سده نخست [[هجری]] دارد، نخستین نمونه‌های آثار مکتوب این [[گرایش]] [[تفسیری]] از اوائل [[قرن چهارم]] قابل [[مشاهده]] و پیگیری‌اند. این تفاسیر بیشتر در [[خراسان]] و [[بغداد]] پدید آمده‌اند که از مراکز مهم حضور [[اصحاب]] [[حدیث]] بوده است. شاید علت این امر آن باشد که [[نگارش]] چنین تفاسیری به اطلاعات فراوان [[حدیثی]] و [[نقلی]] نیاز دارد و نیز واعظان خود به نوعی به جریان اصحاب حدیث وابسته و بازمانده آنان هستند.