توحید در ربوبیت: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان مدخل  = [[توحید در ربوبیت]]

| مداخل مرتبط = [[توحید در ربوبیت در قرآن]] - [[توحید در ربوبیت در حدیث]] - [[توحید در ربوبیت در کلام اسلامی]] - [[توحید در ربوبیت در عرفان اسلامی]]

| پرسش مرتبط  = توحید در ربوبیت (پرسش)

== مقدمه ==

* با توجه به معنای لغوی واژه "[[رب]]"، [[توحید]] در [[ربوبیت]]‏ یعنی: "[[اعتقاد]] به اینکه تنها [[خدای متعال]] است که می‌‏تواند استقلالا و بدون [[نیاز]] به هیچگونه [[اذن]] و اجازه‏‌ای، در تمام [[شؤون]] مخلوقات و کل [[جهان]] [[تصرف]] کرده، آنها را [[تدبیر]] و اداره کند" <ref>مصباح یزدی، محمد تقی، معارف قرآن (۳ - ۱)، انتشارات مؤسسه در راه حق، ص‏۲۳.</ref>

* طبق این تعریف، [[انسان]] بعد از [[آفرینش]]، تدبیرش به خود او [[تفویض]] نشده بلکه با [[تدبیر الهی]] زیست می‌‏کند. البته این بدان معنا نیست که هیچ عاملی در طول فاعلیت‏ [[خدا]]، از چیز دیگر تأثیر نپذیرد بلکه [[خداوند]] چیزهای دیگر را واسطه سبب قرار می‌‏دهد و از راه آنها تأثیراتی در عالم تحقق پیدا می‏‌کند که تأثیرات [[حقیقی]] است.  

* یکی از محققان در این باره می‌‏نویسد: "مراد از [[رب]] در اصطلاح [[اسلامی]]، مربی کامل است؛ یعنی بنیان‌گذار [[نظام]] [[زندگی]] در طی مراحل پرورش تا رسیدن به [[درجه]] کمال" <ref>عسکری، سید مرتضی، عقاید اسلام در قرآن (۳ - ۱)، ترجمه محمد جواد کرمی، مجتمع علمی اسلامی، چاپ اول، ص‏۱۵۰.</ref><ref>[[غفار شاهدی|شاهدی، غفار]]، [[توحید و حکومت دینی (مقاله)|توحید و حکومت دینی]]، [[حکومت اسلامی (نشریه)|فصلنامه حکومت اسلامی]]، ص۳۲۹ تا ۳۶۹.</ref>

*"[[خداوند]] برای تحقق معنای [[رب]] العالمین بودن خود، ابتدا فرشتگاه را آفرید؛ زیرا آنان [[سپاه]] [[خلق]] در [[خلق]] و حاملان [[عرش]] ربوبی هستند. پس از آن، به [[آفرینش]] زمان و مکان و [[آسمان]] و [[زمین]] پرداخت و هر چه مورد [[نیاز]] جانداران آن بود؛ از [[آب]] و گیاه و سایر ما یحتاج، در اختیارشان قرار داد. سپس [[جن]] و حیوان را آفرید و [[انسان]] را پس از [[خلق]] همه نیازمندی‌‏هایش به [[دنیا]] آورد"<ref>عسکری، سید مرتضی، عقاید اسلام در قرآن (۳ - ۱)، ترجمه محمد جواد کرمی، مجتمع علمی اسلامی، چاپ اول، ص‏۱۶۶.</ref><ref>[[غفار شاهدی|شاهدی، غفار]]، [[توحید و حکومت دینی (مقاله)|توحید و حکومت دینی]]، [[حکومت اسلامی (نشریه)|فصلنامه حکومت اسلامی]]، ص۳۲۹ تا ۳۶۹.</ref>.

* بر اساس [[توحید]] در [[ربوبیت]]، هر امری که در [[جهان]] محقق شده و سهمی از هستی داشته باشد، به [[خدا]] اسناد پیدا می‏‌کند و علت آن [[خدا]] است؛ خواه آن امر، از امور [[حقیقی]] <ref>حقیقی شامل موجوداتی می‏‌شود که عمل اختیاری انسان در بود و نبود آن‏ها دخیل نباشد.</ref> باشد یا اعتباری <ref>اعتباری شامل اشیا و اموری می‏گردد که در حوزه حیات انسانی یافت می‌‏شوند؛ به گونه‏ای که اگر انسان نباشد آن امور اصلا مطرح نمی‌‏گردند؛ نظیر مالکیت، ریاست زوجیت، عضویت و مانند تمامی اموری که در مسایل اخلاقی و فقهی مطرح می‌‏شوند؛ ر. ک. به: جوادی آملی، عبدالله، ولایت در قرآن، ص‏۲۱۲.</ref><ref>[[غفار شاهدی|شاهدی، غفار]]، [[توحید و حکومت دینی (مقاله)|توحید و حکومت دینی]]، [[حکومت اسلامی (نشریه)|فصلنامه حکومت اسلامی]]، ص۳۲۹ تا ۳۶۹.</ref>

* به عبارت دیگر، اگر علت که خداست کار [[حقیقی]] انجام دهد؛ مثلاً درخت‏ی [[انسان]] را بیافریند، [[ربوبیت]] او [[تکوینی]] است و اگر کار اعتباری انجام دهد؛ مثلا [[قانون]] [[مالکیت]] را وضع کند [[ربوبیت]] او [[تشریعی]] خواهد بود.  

* بنابراین، [[ربوبیت]] ‏خداوند عام است و شامل تمام امور [[حقیقی]] و اعتباری می‏گردد<ref>[[غفار شاهدی|شاهدی، غفار]]، [[توحید و حکومت دینی (مقاله)|توحید و حکومت دینی]]، [[حکومت اسلامی (نشریه)|فصلنامه حکومت اسلامی]]، ص۳۲۹ تا ۳۶۹.</ref>

* [[توحید]] در [[ربوبیت‏]] یکی از اقسام [[توحید افعالی]] است که خود دارای [[شؤون]] و مراتب گوناگون بود و ما از میان [[شؤون]] مختلف آن، تنها به سه مرتبه، که در [[ارتباط]] با تحقیق حاضر، دارای اهمیت‏ بیشتری هستند، می‌‏پردازیم که عبارتند از:  

* آیا [[یکتاپرستی]]، به عنوان یک مفهوم و برداشت نظری، می‏ تواند در زندگی [[انسان]] و به ویژه در خط دادن به [[حاکمیت ‏سیاسی]] در دنیای [[آدمیان]] مؤثر باشد؟ پاسخ به این پرسش مستلزم ارائه تصویری روشن از حضور [[خداوند]] در عالم انسانی و دنیای بشری است و اینکه آیا حضور خداوند حضور جنبی و بدون کارایی است‏ یا اینکه اساسی و پویا و تأثیرگذار می‏‌باشد؟ حقیقت این است که [[اسلام]] در صدد آن نبوده است تا مسأله [[توحید]] را بعد تجریدی بدهد تا هیچ ارتباطی با زندگی [[آدمی]] و مسایل روزمره او نداشته باشد بلکه به عکس، سعی کرده تا [[جامعه اسلامی]] را از مسیرهای [[توحید]]، به خصوص [[توحید افعالی]]، به پیش ببرد.  

* اما اینکه چگونه می‏ تواند [[جامعه اسلامی]] را از مسیرهای [[توحید افعالی]] به پیش ببرد پاسخ آن، از مباحث مربوط به [[توحید افعالی]] روشن می ‏شود؛ زیرا از [[شؤون ربوبیت‏ خداوند]]، [[توحید در تشریع]]، [[ولایت تشریعی]] ([[توحید در حاکمیت]]) و [[توحید در اطاعت]] است؛ یعنی مبنای [[جهان بینی توحیدی]]<ref>[[غفار شاهدی|شاهدی، غفار]]، [[توحید و حکومت دینی (مقاله)|توحید و حکومت دینی]]، [[حکومت اسلامی (نشریه)|فصلنامه حکومت اسلامی]]، ص۳۲۹ تا ۳۶۹.</ref>:  

# اداره امور [[انسانها]] و [[تصرف در نفوس]] و [[تصرف در اموال|اموال]] و [[تصرف در افعال|افعال]] آنان از کانال اعمال [[قوانین خداوند]] بر طبق [[توحید در حاکمیت]] اولا و بالذات در انحصار اوست<ref>[[غفار شاهدی|شاهدی، غفار]]، [[توحید و حکومت دینی (مقاله)|توحید و حکومت دینی]]، [[حکومت اسلامی (نشریه)|فصلنامه حکومت اسلامی]]، ص۳۲۹ تا ۳۶۹.</ref>.  

# [[اطاعت از خداوند]] و تن دادن به [[ولایت تشریعی]] او، بر اساس [[توحید در اطاعت]]، مخصوص [[خداوند]] است. بنابراین، دخالت در تمام امور [[انسانها]] از اختیارات ویژه مدبر و [[ولی حقیقی بشر]] است که این دخالت تنها در شکل [[حکومت دینی]] امکان‏پذیر است؛ زیرا [[حکومت دینی]] یعنی [[حکومت|حکومتی]] که [[قوانین]] آن از طرف [[خداوند]] بوده و مجریان آن منصوب از طرف او باشند و [[مردم]] نیز از دستورات [[حاکمان منصوب الهی]] که بر اساس [[قانون خداوند]] صادر می ‏شود [[اطاعت]] نمایند.  

* البته تحقق عینی [[ولایت]] و [[حاکمیت تشریعی]] [[خداوند]]، که با [[انسانها]] سر و کار دارد، با دو شرط امکان‏پذیر است<ref>[[غفار شاهدی|شاهدی، غفار]]، [[توحید و حکومت دینی (مقاله)|توحید و حکومت دینی]]، [[حکومت اسلامی (نشریه)|فصلنامه حکومت اسلامی]]، ص۳۲۹ تا ۳۶۹.</ref>:  

# [[اجرای تشریع الهی]] یعنی: [[تشریع الهی]] بعد از آگاهی [[مردم]] از آن، در زندگی فردی و اجتماعی آنان اجرا و پیاده شود<ref>[[غفار شاهدی|شاهدی، غفار]]، [[توحید و حکومت دینی (مقاله)|توحید و حکومت دینی]]، [[حکومت اسلامی (نشریه)|فصلنامه حکومت اسلامی]]، ص۳۲۹ تا ۳۶۹.</ref>.  

* با توجه به اینکه انجام و اعمال این دو شرط که مستلزم [[تصرف در امور مردم]] به طور مستقیم است از طرف [[خداوند]] معقول نیست. بنابراین، باید به صورت غیر مستقیم توسط [[منصوبین خاص]] یا [[منصوبین عام|عام]] او صورت گیرد.  

* برای تحقق عینی ولایت و حاکمیت تشریعی خداوند دو شرط لازم است که عبارتند از:  

# [[اجرای تشریع الهی]].

* [[پرونده:11424.jpg|22px]] [[غفار شاهدی|شاهدی، غفار]]، [[توحید و حکومت دینی (مقاله)|'''توحید و حکومت دینی''']]، [[حکومت اسلامی (نشریه)|فصلنامه حکومت اسلامی]]