توزیع ثروت در معارف و سیره رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

امام رضا {{ع}} با اشاره به [[وجوب]] [[حقوق الهی]] در نعمت‌هایی که به [[بندگان]] می‌دهد، می‌فرماید: «[[صاحب نعمت]]، به جهت حقوق الهی که در آن [[نعمت]] [[واجب]] شده، مادامی که آن نعمت را دارد همواره در معرض خطر و مورد [[آزمایش]] است.»..<ref>الکافی، ج۳، ص۵۰۲.</ref>. با پرداخت این [[حقوق]] و تخصیص آن به [[مستمندان]]، توزیع ثروت و درآمد صورت می‌گیرد. [[مفسران]] ذیل [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللَّهِ وَابْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ}}<ref>«زکات، تنها از آن تهیدستان و بیچارگان و مأموران (دریافت) آنها و دلجویی‌شدگان و در راه (آزادی) بردگان و از آن وامداران و (هزینه) در راه خداوند و از آن در راه‌ماندگان است که از سوی خداوند واجب گردیده است و خداوند دانایی فرزانه است» سوره توبه، آیه ۶۰.</ref>، تأمین قوت [[فقیران]] را علت پرداخت [[زکات]] معرفی می‌کنند. چنان که [[امام]] در [[روایت]] دیگری خطاب به یکی از [[اصحاب]]، می‌فرماید: «...کسی که [[زندگی]] دیگری در پرتو زندگی او [[نیکو]] شده و سامان یابد، [[نیکوترین]] زندگی را دارد و کسی که دیگری در سایه زندگی او نیاساید، بدترین زندگی را دارد»<ref>تحف العقول، ص۴۴۸.</ref>. نیکویی زندگی و سعادتمندی در آن را، در گرو [[انفاق]] به [[فقرا]] معرفی کرده و بر اهمیت توزیع در آمد و [[ثروت]] از طریق پرداخت [[حقوق]] فقرا تأکید فرموده است.

ایشان از [[پیامبر]] {{صل}} نقل می‌کند که فرمود: «...به من [[ایمان]] نیاورده کسی که با شکم [[سیر]] بخوابد در حالی که [[همسایه]] مؤمنش گرسنه است»<ref>وسائل الشیعة، ج۹، ص۵۲.</ref>. و همچنین علت [[تحریم]] أکل [[مال یتیم]] را، نکات مهمی از جمله، امکان ادامه [[حیات]] و [[استقلال]] افتصادی او و [[امید]] و [[اطمینان]] به [[آینده]] ذکر می‌کنند<ref>عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۲، ص۹۲.</ref>. چنان‌که، [[بخل]] ورزیدن را [[مذمت]] کرده و آن را آفت ایمان معرفی می‌فرماید: «[[بخیل]] پیش از همه به [[جهنم]] وارد می‌شود»<ref>بحار الأنوار، ج۷۲، ص۱۲۶.</ref>. همه این موارد [[انسان]] [[مؤمن]] را موظف به رعایت حقوق انسان‌های [[ضعیف]] می‌کند، و نتیجه آن ضامن تحقق توزیع عادلانه در آمد و [[مالکیت]] در [[جامعه]] است.

[[قرآن کریم]] با [[نهی]] از زراندوزی می‌فرماید: {{متن قرآن|...وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا يُنْفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ}}<ref>«(ایشان) و آنان را که زر و سیم را می‌انبارند و آن را در راه خداوند نمی‌بخشند به عذابی دردناک نوید ده!» سوره توبه، آیه ۳۴.</ref>. [[انفاق در راه خدا]] شامل پرداخت [[حقوق واجب الهی]] و غیر واجبی که خود فرد [[تعیین]] می‌کند، می‌شود که جهت بهبود توزیع [[مال]] و ثروت و [[رفع فقر]] در جامعه است. نتیجه عدم پرداخت این حقوق، تشدید [[فقر]] در جامعه و [[درماندگی]] (تهیدستی) فقرا و [[بشارت]] به [[عذاب]] الیم است. به همین دلیل است که [[امام رضا]] {{ع}} فرمود که [[صاحب نعمت]] در معرض خطر و [[آزمایش]] است<ref>اقتصاد رضوی، ص۶۶، ۶۷.</ref>. بدین جهت [[قرآن کریم]] ضمن [[تعیین]] حقی برای [[نیازمندان]] و محرومین در [[اموال]] [[مؤمنان]]<ref>{{متن قرآن|وَالَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ * لِلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ}} «و آنان که در دارایی‌هایشان حقی معین است * برای پرسنده (ی مستمند) و بی‌بهره» سوره معارج، آیه ۲۴-۲۵.</ref>، آنان را به شکل‌های مختلفی [[تشویق]] به [[انفاق]] از درآمد خود به [[مستمندان]] جهت تحقق [[عدالت]] در توزیع درآمد و [[ثروت]] و تأمین نیازهای [[زندگی]] همه افراد نموده است<ref>{{متن قرآن|آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَأَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُمْ مُسْتَخْلَفِينَ فِيهِ فَالَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَأَنْفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ كَبِيرٌ}} «به خداوند و پیامبرش ایمان آورید و از آنچه شما را در آن جانشین کرده است ببخشید؛ بنابراین از شما آن کسان که ایمان آورند و انفاق کنند پاداشی بزرگ خواهند داشت» سوره حدید، آیه ۷؛ {{متن قرآن|يَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنْفِقُونَ قُلْ مَا أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَيْرٍ فَلِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ}} «از تو می‌پرسند: چه چیزی را ببخشند؟ بگو هر دارایی که می‌بخشید (بهتر است) به پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و بینوایان و در راه مانده باشد و هر نیکی بجای آورید خداوند به آن داناست» سوره بقره، آیه ۲۱۵؛ {{متن قرآن|مَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ * الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ لَا يُتْبِعُونَ مَا أَنْفَقُوا مَنًّا وَلَا أَذًى لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ}} «داستان (بخشش) آنان که دارایی‌های خود را در راه خداوند می‌بخشند چون دانه‌ای است که هفت خوشه بر آورده باشد، در هر خوشه صد دانه و خداوند برای هر که بخواهد (آن را) چند برابر می‌گرداند و خداوند نعمت‌گستری داناست» سوره بقره، آیه ۲۶۱-۲۶۲؛ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَلَا تَيَمَّمُوا الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ وَلَسْتُمْ بِآخِذِيهِ إِلَّا أَنْ تُغْمِضُوا فِيهِ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ}} «ای مؤمنان! از دستاوردهای پاکیزه خود و آنچه ما از زمین برای شما بر می‌آوریم ببخشید و بر آن نباشید که از نامرغوب‌های آنها ببخشید در حالی که خود نیز آنها را جز با چشم‌پوشی نسبت به آنها نمی‌ستاندید؛ و بدانید که خداوند بی‌نیازی ستوده است» سوره بقره، آیه ۲۶۷؛ {{متن قرآن|لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ}} «هرگز به نیکی دست نخواهید یافت مگر از آنچه دوست دارید (به دیگران) ببخشید و هر چیزی ببخشید بی‌گمان خداوند آن را می‌داند» سوره آل عمران، آیه ۹۲؛ {{متن قرآن|الَّذِينَ يُنْفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ}} «همان کسان که در شادی و رنج می‌بخشند و فروخورندگان خشم و در گذرندگان از مردم‌اند؛ و خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد» سوره آل عمران، آیه ۱۳۴؛ {{متن قرآن|قُلْ لِعِبَادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا يُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لَا بَيْعٌ فِيهِ وَلَا خِلَالٌ}} «به آن بندگان من که ایمان آورده‌اند بگو نماز را بر پا دارند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم پنهان و آشکار ببخشند پیش از آنکه روزی در رسد که در آن نه سودایی است و نه دوستی» سوره ابراهیم، آیه ۳۱؛ {{متن قرآن|الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ * أُولَئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ دَرَجَاتٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَمَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ}} «کسانی که نماز را بر پا می‌دارند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم می‌بخشند * آنانند که به راستی مؤمنند؛ آنها نزد پروردگارشان پایه‌ها و آمرزش و روزی ارجمندی دارند» سوره انفال، آیه ۳-۴.</ref>. یعنی کسی که از [[رزق]] [[الهی]] بر خوردار است، باید به دیگران [[انفاق]] کند تا از [[ایمان واقعی]] برخوردار شود و از [[رزق]] [[کریم]] دو چندان بهره ببرد<ref>اقتصاد رضوی، ص۷۸.</ref>.

[[امام صادق]] {{ع}} محبوب‌ترین افراد نزد [[خداوند]] را کسانی می‌داند که [[مهربان‌ترین]] [[مردم]] به [[خلق]] [[خدا]] بوده و در رفع نیازهای آنان کوشاترین باشد<ref>الکافی، ج۲، ص۱۹۹.</ref>. همچنین در [[روایت]] دیگری، عدم [[پاسخ‌گویی]] مستقیم و یا با واسطه و سریع به نیاز [[برادر]] [[مؤمن]] را خروج از [[ولایت اهل بیت]] {{عم}} می‌داند<ref>بحار الأنوار، ج۷۲، ص۱۷۶، ۱۷۷.</ref>. این امر یعنی تأمین نیازهای [[فقرا]] تأثیر بسیار زیادی در [[مصرف]] و [[تولید]] در سطح [[خرد]] و کلان [[اقتصادی]] خواهد داشت.<ref>[[غلام رضا سرآبادانی|سرآبادانی]]، [[مجید رضایی|رضایی]]، [[اقتصاد - سرآبادانی (مقاله)|مقاله «اقتصاد»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۳۰۴.</ref>