جاهلیت: تفاوت میان نسخه‌ها

== مفهوم جاهلیت ==

جاهلیت همچون [[انسانیت]] و حیوانیت، مصدر جعلی از ریشۀ [[جهل]] است و [[جهل]] در [[فرهنگ دینی]] مقابل [[عقل]] است نه مقابل [[علم]]، چنانکه بعضی پنداشته‌اند، لذا [[امام علی]] {{ع}} فرمودند: «چه بسا عالمی را که جهلش از پای درآورد و حال آنکه، علمش با او بود و سودش نکرد»<ref>{{متن حدیث|وَ قَالَ {{ع}}: «رُبَّ عَالِمٍ قَدْ قَتَلَهُ جَهْلُهُ، وَ عِلْمُهُ مَعَهُ [لَمْ یَنْفَعْهُ] لَا یَنْفَعُهُ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۱۰۷.</ref>؛ در نتیجه [[جهل]] با [[علم]] قابل جمع است و فرد می‌‌تواند در عین عالم بودن [[جاهل]] باشد<ref>ر. ک: دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۲۳۸ـ ۲۳۹.</ref> و همچنین [[آیات]] فراوانی، برای بیان مفهوم [[نادانی]]، ندانستن و بی‌اطلاعی استفاده شده است؛ مانند: {{متن قرآن|بِغَيْرِ عِلْمٍ}}<ref>سوره انعام، آیه ۱۰۰.</ref>، {{متن قرآن|لَا عِلْمَ لَنَا}}<ref>سوره بقره، آیه ۳۲.</ref>، {{متن قرآن|مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ}}<ref>سوره هود، آیه ۴۶.</ref> و...<ref>المعجم المفهرس، «علم».</ref>، از این رو ضرورتی برای کاربرد [[جهل]] به معنای [[نادانی]] وجود نخواهد داشت، مگر آنکه معنایی متفاوت را برساند<ref>ر. ک: نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۲۰۱ـ۲۰۳.</ref>.

جاهلیت در حوزۀ [[ادب]] و [[فرهنگ]] [[عربی]] به دوران قبل از [[اسلام]] اطلاق می‎‌شود و برای اینکه حال [[مردم]] [[عصر جاهلیت]] با همه جنبه‌‎های شرک‎‌آمیز و [[اخلاق]] مبتنی بر [[عصبیت]] و انتقام‎‌جویی و خون‎‌خواری و تبه‎ کاری<ref>ر. ک: دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۲۳۹.</ref> با حال [[مردم]] بعد از [[بعثت پیامبر]] {{صل}} جدا شود این اصطلاح رایج شد<ref>ر. ک: میرزایی، عباس، سلطانی مقدم، سعیده، عصر جاهلیت، فرهنگ‎نامۀ تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص۸۶.</ref>.

در بعضی از موارد جاهلیت به [[زمان فترت]] (عصر بین دو [[پیامبر]])، دوران [[کفر]]، زمان پیش از [[فتح مکه]] و عصر بین ولادت و [[بعثت]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}} نیز اطلاق می‎‌شود<ref>ر. ک: دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۱، ص ۲۳۸.</ref> و این تسمیه از این باب است که در همه این دوران‌ها [[مردم]] به علت دوری از تعلیمات [[انبیاء]] بر اساس [[هوی و هوس]] خویش [[زندگی]] می‌‌کردند نه بر مدار [[حق]]. در نتیجه جاهلیت در همه جا به یک معنا بیشتر نیست و آن هم داشتن [[خلق و خوی]] [[جاهلی]] است و [[خلق و خوی]] [[جاهلی]]، نتیجه عدم کاربست صحیح [[عقل]] در امور [[زندگی]] است که [[خیره]] سری و [[تعصب]] [[تفاخر]]، [[شرارت]] و... از مصادیق آن هستند<ref>ر. ک: دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۱، ص۲۳۸.</ref>.  

در وجه تسمیه جاهلیت آمده است: «مقصود از جاهلیت، [[نادانی]] نیست؛ بلکه بر اساس شواهد "[[جهالت]]" در برابر "[[حلم]]" است.... مقصود از جاهلیت در [[قرآن]] عصری است که با تمام [[موازین]] و [[ارزش‌های اخلاقی]] و [[دینی]] و [[فرهنگی]] کاملاً در مقابل [[اسلام]] بوده است»<ref>بهاءالدین خرمشاهی، "جاهلیت"، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۱، ص ۸۳۱ ـ۸۳۳.</ref>.<ref>ر. ک: نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۲۰۱ـ۲۰۳.</ref>

== جاهلیت در [[قرآن]] ==

# جاهلیت در [[رفتار]]: {{متن قرآن|وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى}}<ref>«و در خانه‌هایتان آرام گیرید و چون خویش‌آرایی دوره جاهلیت نخستین خویش‌آرایی مکنید» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>.

البته مشتقات جاهلیت در برخی از [[آیات]] دیگر<ref>مانند: سوره اعراف، آیه ۱۹۹؛ سوره فرقان، آیه ۶۳؛ سوره بقره، آیه ۲۷۳ و سوره نساء، آیه ۱۷. </ref> نیز به کار رفته است<ref>ر. ک: اسماعیلی، مهران، مقاله «جاهلیت»، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۹، ص؟ ؟؟</ref>.

== خصوصیات [[عصر جاهلیت]] ==

=== بعد اول: [[فرهنگ جاهلی]] ===

=== بعد دوم: [[خانواده جاهلی]] ===

=== بعد سوم: [[سیاست جاهلی]] ===

=== بعد چهارم: [[اقتصاد جاهلی]] ===

== [[مرگ جاهلی]] ==

در روایتی [[رسول خدا]] {{صل}} فرمودند: «هر‎کس بمیرد در حالی که [[امام]] خودش را نمی‌‏شناسد به [[مرگ جاهلی]] مرده است»<ref>{{متن حدیث|مَنْ‏ مَاتَ‏ لَا یَعْرِفُ‏ إِمَامَهُ‏ مَاتَ‏ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً}}؛ نعمانی، الغیبة، ص ۱۲۹؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۴۰۹، ح ۹.</ref>. [[مرگ جاهلی]]، یعنی مردن بدون [[شناخت خدا]] و [[رسول]] و کسی که [[امام زمان]] خود را نشناسد در واقع از [[گمراهی]] زمان جاهلیت که [[خدا]] و [[پیغمبر]] {{صل}} را نمی‌‏شناختند، خارج نشده است.  

شخصی از [[امام صادق]] {{ع}} پرسید: «منظور از جاهلیت، [[جهل]] مطلق و دربارۀ همه چیز است یا نشناختن [[امام]]؟ [[حضرت]] فرمودند: «جاهلیت، [[کفر]] و [[نفاق]] و [[گمراهی]] است»<ref>{{متن حدیث|جَاهِلِیَّةَ کُفْرٍ و نِفَاقٍ‏ و ضَلَال}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۳۷۷.</ref>. پس نتیجه عدم [[شناخت امام زمان]] {{ع}}، نیز [[کفر]] و [[نفاق]] و [[گمراهی]] است و نشناختن [[امام]]، اگر در اثر عدم معرفی [[امام]] از سوی [[خدا]] "بدون کوتاهی خود شخص" باشد، این حالت ضلال نامیده می‏‌شود و مرادف با [[استضعاف]] است و در این حالت، شخص مقصر نیست؛ ولی به هرحال از [[هدایت الهی]] و دین‎‏داری [[محروم]] شده است و حالت [[کفر]] و [[نفاق]]، مربوط به شخصی است که معرفی [[الهی]] برایش صورت گرفته است؛ ولی او در [[پذیرفتن]] آن کوتاهی کرده است. این، دو حالت دارد: یا [[انکار]] و عدم [[تسلیم]] خود را به صراحت ابراز می‏دارد که [[کفر]] نامیده می‏‌شود یا آن را مخفی می‏‌کند که [[نفاق]] است. در هر سه صورت، شخص، از مسیر [[عبودیت]] [[خداوند سبحانه و تعالی]] دور افتاده و سرانجام [[نیک]] نخواهد داشت؛ پس [[شناخت]] و [[پیروی از امامان]] {{ع}}، نه از باب تعبّد بلکه به [[حکم عقل]] است؛ زیرا [[انسان]] [[خداشناس]] راهی به سوی [[خدا]] ندارد، مگر از طریقی که خود [[خداوند]] قرار داده است و جز از این [[راه]]، نمی‏‌تواند از [[رضا]] و [[خشم]] [[الهی]] [[آگاه]] شود و مراجعۀ [[مردم]] به [[ائمه اطهار]] {{ع}} از باب مراجعۀ [[نادان]] به داناست و این [[حکم عقلی]] است؛ زیرا همچنان ‏که [[عاقل]] در [[امور مادی]] و [[دنیایی]] خود به [[دانا]] و متخصص آن مراجعه می‏‌کند، در [[امور معنوی]] و غیر مادی نیز [[عقل]] همین‏‎گونه [[حکم]] می‎‌کند<ref>بنی هاشمی، سید محمد، معرفت امام عصر {{ع}}، ص ۱۱۱.</ref>.<ref>ر. ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‎نامۀ مهدویت، ص ۳۹۱ ـ ۳۹۳.</ref>

  | کپی‌کاری = <!--از چند منبع، از تک منبع، ندارد-->