جرم در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

* جرم از دیدگاه [[شریعت]]، انجام یا ترک فعلی است که [[شریعت]] آن را [[تحریم]] کرده و برایش [[کیفر]] مقرر نموده و گاهی از آن تعبیر به [[اثم]] کرده است: {{متن قرآن|وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِيهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُهِينٌ}}<ref>«و هر کس با خداوند و فرستاده او نافرمانی ورزد و از حدود او فراتر رود (خداوند) او را در آتشی در می‌آورد (که) جاودانه در آن است و او را عذابی خوارساز (در پیش) خواهد بود» سوره نساء، آیه ۱۴.</ref>البته جرم در [[قرآن کریم]] تعریف نشده؛ بلکه مصادیقی از [[اعمال]] مجرمانه ذکر گردیده که با گسترش [[جوامع انسانی]]، به [[قوانین بشری]] راه پیدا کرده و بر اساس [[قوانین]] جزا، جرم شناخته شده‌اند. جرم‌انگاری فرایندی است که به موجب آن، قانونگذار با در نظر گرفتن [[هنجارها]] و ارزش‌های اساسی [[جامعه]] و با تکیه بر مبانی مورد قبول خود، رفتارهایی را [[ممنوع]] نموده و برای آن ضمانت اجرایی کیفری تعیین می‌کند. تفکیک [[قرآن]] میان جرم و [[گناه]] به معنای لغوی و انعطاف‌پذیری در [[تطبیق]] مصادیق، مهم‌ترین رکن [[سازگاری]] با اصول [[عقلانی]] بوده است<ref>حقوقدانان در تعریف جرم گفته‌اند: جرم، امور ممنوعِ شرعی است که خداوند به وسیلة اجرای کیفر حد یا تعزیر، مردم را از ارتکاب آن باز می‌دارد. (فیض، علیرضا، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، ص ۷۴)</ref>. لذا در این مدخل منظور آن دسته از کارهایی است که با آن در [[قرآن]] [[مبارزه]] شده و برای آن کیفری تعیین کرده است. این در حالی است که [[قرآن]] برای اموری ارزش‌گذاری کرده و حرکت [[نبوی]] در راستای [[حمایت]] از ارزش‌های [[انسانی]] و [[مصالح]] اساسی [[جامعه]]، برای کاهش جرم با روش خاص خود بوده است. نکته دیگر در [[قرآن کریم]]، اصل بر جرم‌انگاری نیست؛ بلکه بر [[تربیت]] [[انسان]] با نگاهی خیرخواهانه و در فرایندی [[تربیتی]] و هدایتی و در نهایت به عنوان راه آخر مجازات تأکید می‌شود. با این توضیح که روش [[قرآن]] به دگرگونی در ارزش‌هایی از قبیل: [[کرامت انسانی]]، [[عدالت]]، [[حفظ جان]] و عرض افراد و مصالحی همچون: [[امنیت اجتماعی]]، [[اخلاقی]] و [[سلامت]] گردش [[اموال]]، بوجود آورده است. از سوی دیگر جرم‌انگاری [[قرآن]] هرچند در راستای تأمین [[سعادت اخروی]] به عنوان اصل و بر پایۀ [[رضایت]] خداوندی [[استوار]] بوده است، اما به [[آسایش]] [[مردم]] و ایجاد زمینه خاطر برای کسب [[معنویت]] و [[رشد]] در این [[دنیا]] را تمهید کرده است. بخشی از آیاتی که کلمه [[مجرم]] آمده، به معنای لغوی آن است و شامل [[گناهان]] بزرگ [[دینی]] است، اما نکته [[انتخاب]] آنها توجه به شکل ارائه نگرشی به تخلفات از [[فرامین الهی]] و [[انحراف]] است، لذا اعم از معنای جرم تعریف شده، می‌باشد.

#{{متن قرآن|فَلَوْلَا كَانَ مِنَ الْقُرُونِ مِن قَبْلِكُمْ أُوْلُواْ بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسَادِ فِي الأَرْضِ إِلاَّ قَلِيلاً مِّمَّنْ أَنجَيْنَا مِنْهُمْ وَاتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ مَا أُتْرِفُواْ فِيهِ وَكَانُواْ مُجْرِمِينَ }}<ref>«پس چرا در میان مردم دوره‌هایی که پیش از شما می‌زیسته‌اند خیراندیشانی نبودند که (مردم را) از تباهی در زمین باز دارند- جز گروهی اندک از آنان که ما رهانیده بودیم- و ستمگران در پی ناز و نعمتی افتادند که در آن به سر می‌بردند و گناهکار بودند» سوره هود، آیه ۱۱۶.</ref>  

#{{متن قرآن|وَلَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ وَتُدْلُوا بِهَا إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُوا فَرِيقًا مِنْ أَمْوَالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ}}<ref>«و دارایی‌های همدیگر را میان خود به نادرستی مخورید و آنها را (با رشوه) به سوی داوران سرازیر نکنید تا بخشی از دارایی‌های مردم را آگاهانه به حرام بخورید» سوره بقره، آیه ۱۸۸.</ref>

#{{متن قرآن|وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ ابْنَيْ آدَمَ بِالْحَقِّ}}<ref>«و برای آنان داستان دو پسر آدم (هابیل و قابیل) را به درستی بخوان! که قربانی‌یی پیش آوردند اما از یکی از آن دو پذیرفته شد و از دیگری پذیرفته نشد، (قابیل) گفت:» سوره مائده، آیه ۲۷.</ref>... {{متن قرآن|لَئِنْ بَسَطْتَ إِلَيَّ يَدَكَ لِتَقْتُلَنِي}}<ref>«اگر به سوی من دست دراز کنی تا مرا بکشی، من به سوی تو دست دراز نمی‌کنم تا تو را بکشم؛ که من از خداوند، پروردگار جهانیان می‌هراسم» سوره مائده، آیه ۲۸.</ref>... {{متن قرآن|إِنِّي أُرِيدُ أَنْ تَبُوءَ بِإِثْمِي وَإِثْمِكَ فَتَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ النَّارِ وَذَلِكَ جَزَاءُ الظَّالِمِينَ}}<ref>«من می‌خواهم که تو با گناه من و گناه خود (نزد خداوند) بازگردی تا از دمسازان آتش باشی و این کیفر ستمگران است» سوره مائده، آیه ۲۹.</ref>. {{متن قرآن|فَطَوَّعَتْ لَهُ نَفْسُهُ قَتْلَ أَخِيهِ فَقَتَلَهُ}}<ref>«نفس (امّاره) او کشتن برادرش را بر وی آسان گردانید پس او را کشت و از زیانکاران شد» سوره مائده، آیه ۳۰.</ref>... {{متن قرآن|مِنْ أَجْلِ ذَلِكَ كَتَبْنَا عَلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الْأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا}}<ref>«به همین روی بر بنی اسرائیل مقرر داشتیم که هرکس تنی را- جز به قصاص یا به کیفر تبهکاری در روی زمین- بکشد چنان است که تمام مردم را کشته است و هر که آن را زنده بدارد چنان است که همه مردم را زنده داشته است؛ و بی‌گمان پیامبران ما برای آنان برهان‌ها (ی روشن)» سوره مائده، آیه ۳۲.</ref>

== نکات ==

# این [[آیات]] می‌رساند کسی که [[خدا]] او را نیامرزد [[مجرم]] است و وارد [[دوزخ]] می‌شود. {{متن قرآن|إِنَّهُ مَنْ يَأْتِ رَبَّهُ مُجْرِمًا فَإِنَّ لَهُ جَهَنَّمَ}}<ref>«چنین است که هر کس نزد پروردگارش گناهکار بیاید بی‌گمان دوزخ او راست که در آن نه می‌میرد و نه زندگی می‌کند» سوره طه، آیه ۷۴.</ref>. از طرفی مقابلۀ این دو [[آیه]] بیانگر آن است که صرفِ [[ایمان به خدا]] برای دخول در [[بهشت]] برین [[کفایت]] نمی‌کند، بلکه انجام [[اعمال صالح]] ضروری است تا در کنار [[ایمان]]، فرد [[مؤمن]] را به سر منزل مقصود برساند. {{متن قرآن|وَمَنْ يَأْتِهِ مُؤْمِنًا قَدْ عَمِلَ الصَّالِحَاتِ فَأُولَئِكَ لَهُمُ الدَّرَجَاتُ الْعُلَى}}<ref>«و آنانکه نزد او با ایمان بیایند در حالی که کارهای شایسته کرده باشند، دارای پایه‌های والایند» سوره طه، آیه ۷۵.</ref>

# در این [[آیه]] مفتری و [[دروغ]] زننده به [[خدا]] به عنوان [[مجرم]] شناخته شده است. {{متن قرآن|فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الْمُجْرِمُونَ}}<ref>«و ستمگرتر از آن کس که بر خداوند دروغی بندد یا آیات او را دروغ شمارد کیست؟» سوره یونس، آیه ۱۷.</ref>.

# [[قرآن کریم]] ظالمانی را که در پی [[خوشگذرانی]] و لذات [[دنیوی]] هستند در زمرۀ مجرمین قرار می‌دهد؛ زیرا [[خوشگذرانی]] بیش از حد [[آدمی]] را به سوی [[راحت‌طلبی]] سوق می‌دهد و موجب [[بی‌تفاوتی]] به مسئولیت‌های [[دینی]] و [[اجتماعی]] می‌شود. {{متن قرآن|وَاتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا مَا أُتْرِفُوا فِيهِ وَكَانُوا مُجْرِمِينَ}}<ref>«پس چرا در میان مردم دوره‌هایی که پیش از شما می‌زیسته‌اند خیراندیشانی نبودند که (مردم را) از تباهی در زمین باز دارند- جز گروهی اندک از آنان که ما رهانیده بودیم- و ستمگران در پی ناز و نعمتی افتادند که در آن به سر می‌بردند و گناهکار بودند» سوره هود، آیه ۱۱۶.</ref>

# خوردن [[اموال]] [[مردم]] و [[قتل]] عمد به عنوان [[اثم]] مرادف با جرم شناخته شدهاست البته برای هرکدام مجازاتی مناسب دارد اما برای [[قتل]] که هم مجازات [[دنیوی]] و هم [[کیفر]] [[اخروی]] دارد تعبیر به [[اثم]] شده و مجازاتی سخت تعیین شده با آنکه از جرایمی است که در [[قرآن کریم]] تنها مطرح نشده و قدمتی به [[عمر]] [[بشریت]] دارد. {{متن قرآن|وَلَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ وَتُدْلُوا بِهَا إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُوا فَرِيقًا مِنْ أَمْوَالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ}}<ref>«و دارایی‌های همدیگر را میان خود به نادرستی مخورید و آنها را (با رشوه) به سوی داوران سرازیر نکنید تا بخشی از دارایی‌های مردم را آگاهانه به حرام بخورید» سوره بقره، آیه ۱۸۸.</ref>... {{متن قرآن|لَئِنْ بَسَطْتَ إِلَيَّ يَدَكَ لِتَقْتُلَنِي}}<ref>«اگر به سوی من دست دراز کنی تا مرا بکشی، من به سوی تو دست دراز نمی‌کنم تا تو را بکشم؛ که من از خداوند، پروردگار جهانیان می‌هراسم» سوره مائده، آیه ۲۸.</ref>... {{متن قرآن|إِنِّي أُرِيدُ أَنْ تَبُوءَ بِإِثْمِي وَإِثْمِكَ فَتَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ النَّارِ}}<ref>«من می‌خواهم که تو با گناه من و گناه خود (نزد خداوند) بازگردی تا از دمسازان آتش باشی و این کیفر ستمگران است» سوره مائده، آیه ۲۹.</ref><ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۴۱۵.</ref>.