رواق در معارف و سیره رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها

رواق در معارف و سیره رضوی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۰۰:۱۸

۶۸ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۵ اوت ۲۰۲۲

جز

وظیفهٔ شمارهٔ ۵، قسمت دوم

دیداریویکی‌متن

HeydariBot

۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش

@@ خط ۶: / خط ۶: @@
 }}
-==رواق‌های [[حرم مطهر رضوی]]==
+== رواق‌های [[حرم مطهر رضوی]] ==
-[[حرم مطهر امام رضا]]{{ع}} دارای رواق‌ها و شبستان‌های باشکوهی می‌باشد که در طی ادوار مختلف، ساخته و بر شکوه و جلال هر چه بیشتر استان متبرک [[رضوی]] افزوده‌اند. این رواق‌ها عبارتند از:
+[[حرم مطهر امام رضا]] {{ع}} دارای رواق‌ها و شبستان‌های باشکوهی می‌باشد که در طی ادوار مختلف، ساخته و بر شکوه و جلال هر چه بیشتر استان متبرک [[رضوی]] افزوده‌اند. این رواق‌ها عبارتند از:
-===رواق گنبد حاتم خانی===
+=== رواق گنبد حاتم خانی ===
 این رواق، در [[شرق]] [[حرم مطهر]] و پایین پای [[مبارک]] واقع شده است که با گنبدی به همین نام، توسط «حاتم بیگ اردوبادی» - یکی از وزرای عصر [[صفویه]] - در [[سال ۱۰۱۰ هجری]] قمری بنا گردید. کف رواق با سنگ مرمر خلج فرش شده و ازاره آن به ارتفاع ۱/۵۰ متر از سنگ‌های منبّت استفاده شده است. کاشی‌های بکار رفته در این رواق، همگی از نوع کاشی معرق و منقوش می‌باشد که منتهای ظرافت، [[لطافت]] و [[زیبایی]] در آنها به کار رفته است. بر اثر گذشت [[زمان]] و سرایت رطوبت، بعضی از نقاط این رواق دچار فرسودگی گردید که در [[سال ۱۲۶۹ هجری]] قمری، به وسیله «محمّدعلی بیک افشار» مرمت گردید. در این رواق، آیاتی از [[سوره]] [[مبارکه]] [[انسان]] به خط ثلث و همچنین در کتیبه‌ای بالای ازاره قصیده‌ای از «بابا فغانی»<ref>به تیتر واژه بابا فغانی مراجعه کنید.</ref> به خط نستعلیق دیده می‌شود<ref>سفرنامه سدید الدوله، ص۲۲۳-۲۲۶؛ تاریخ آستان قدس مؤتمن، ص۹۵-۹۶؛ راهنمای حریم رضوی، ص۲۷-۲۸؛ شمس‌الشموس، ص۱۴۲-۱۴۵؛ گزارش آماری سازمان عمران اماکن متبرکه رضوی.</ref>.
-===رواق دارالسّیاده===
+=== رواق دارالسّیاده ===
-این رواق که از قدیمی‌ترین رواق‌های [[روضه]] منوره می‌باشد، در جنوب غربی حرم مطهر و شمال [[مسجد جامع]] گوهرشاد، جنب رواق دار الحفّاظ قرار دارد و [[بانی]] آن بانو گوهرشاد می‌باشد. نام‌گذاری آن به دارالسّیاده از آن جهت است که از قدیم محل تجمع و [[تدریس]] [[علما]]، [[سادات]] و منسوبین به [[خاندان]] [[امیر المؤمنین]]{{ع}} بوده است. این رواق در [[زلزله]] [[سال ۱۰۸۴ هجری]] قمری، دچار خرابی‌هایی گردید که توسط شاه [[سلیمان]] صفوی تعمیر گردید. در [[سال ۱۳۰۰ هجری]] قمری، این رواق توسط امین‌الدّوله آئینه‌کاری شد که بعد از بمباران قوای روس، اندکی آسیب دید که در همان سال (۱۳۳۰ [[هجری قمری]])، باری دیگر این رواق آینه‌کاری و ترمیم شد. [[قبور]] محمّدمهدی خالصی اصفهانی، میرزا [[احمد]] مدرس [[یزدی]] و [[محمّد]] کوهستانی و... در این رواق واقع شده است<ref>تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۱۵۴-۱۶۵.</ref>.
+این رواق که از قدیمی‌ترین رواق‌های [[روضه]] منوره می‌باشد، در جنوب غربی حرم مطهر و شمال [[مسجد جامع]] گوهرشاد، جنب رواق دار الحفّاظ قرار دارد و [[بانی]] آن بانو گوهرشاد می‌باشد. نام‌گذاری آن به دارالسّیاده از آن جهت است که از قدیم محل تجمع و [[تدریس]] [[علما]]، [[سادات]] و منسوبین به [[خاندان]] [[امیر المؤمنین]] {{ع}} بوده است. این رواق در [[زلزله]] [[سال ۱۰۸۴ هجری]] قمری، دچار خرابی‌هایی گردید که توسط شاه [[سلیمان]] صفوی تعمیر گردید. در [[سال ۱۳۰۰ هجری]] قمری، این رواق توسط امین‌الدّوله آئینه‌کاری شد که بعد از بمباران قوای روس، اندکی آسیب دید که در همان سال (۱۳۳۰ [[هجری قمری]])، باری دیگر این رواق آینه‌کاری و ترمیم شد. [[قبور]] محمّدمهدی خالصی اصفهانی، میرزا [[احمد]] مدرس [[یزدی]] و [[محمّد]] کوهستانی و... در این رواق واقع شده است<ref>تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۱۵۴-۱۶۵.</ref>.
-===رواق دار الحفّاظ===
+=== رواق دار الحفّاظ ===
 این رواق، در جنوب [[حرم مطهر]] و شمال [[مسجد]] گوهرشاد، به [[دستور]] بانو گوهر شاد، در [[سال ۸۴۱ هجری]] قمری، هم‌زمان با ساخت مسجد گوهرشاد، بنا شده، و از قدیم محل تجمّع [[حافظان قرآن]] و انجام [[مراسم]] خاصّ [[تلاوت]] کلام‌اللّه و [[خطبه]] مخصوص حفّاظ آستان [[قدس]] بوده و در حال حاضر همه [[روزه]] [[صبح و شام]] برای انجام مراسم صفّه، به [[قرائت قرآن]] و دوازده‌بند [[خواجه نصیر]] می‌پردازند؛ از این‌رو به دار الحفّاظ [[شهرت]] یافته است. این رواق هفت صفّه دارد که سه صفه به طرف رواق دارالسّیاده و سه صفّه به طرف رواق دارالسّلام و یک صفه به طرف مسجد گوهرشاد باز شده است. کف و ازاره این رواق از سنگ مرمر پوشیده شده و بر کتیبه بالای ازاره، قصیده‌ای از «قاآنی» در ۴۸ [[بیت]] مکتوب است. دیوارها و سقف این رواق نیز آئینه‌کاری شده‌اند.
 [[عبد]] الجواد ادیب [[نیشابوری]] و ملّا [[هاشم]] [[خراسانی]] در این مکان مدفون می‌باشند<ref>مطلع الشمس، ج۲، ص۳۷۹-۳۸۴؛ مشهد طوس، ص۴۳۷؛ راهنمای حریم رضوی، ص۲۶-۲۷.</ref>.
-===رواق دارالسّلام===
+=== رواق دارالسّلام ===
 این رواق، در جنوب شرقی [[روضه]] منوره و [[شرق]] رواق دارالحفّاظ و [[غرب]] رواق‌های دارالعزّه و دارالسّرور قرار دارد و از جمله بناهایی است که اساس آن در [[زمان]] بانو گوهرشاد و به دستور او پی‌ریزی شد. این رواق در گذشته دو طبقه بود. طبقه زیرین آن به صورت [[انبار]] فرش در آمده بود و طبقه دوم در [[اختیار]] فرّاشان قرار داشت و به آن تحویل [[خانه]] می‌گفتند. در سال‌های ۱۳۳۴ تا ۱۳۳۸ [[هجری شمسی]]، با [[همّت]] دکتر [[سید]] [[فخر]] الدّین شادمان - [[نایب]] تولیه وقت - پس از انتقال آسایشگاه فرّاشان به جای دیگر و برداشتن سقف میانی، و تعمیر و [[تزئین]] و وسعت دادن به این مکان، رواق دارالسّلام ساخته شد که در [[سال ۱۳۴۶ هجری]] شمسی، تغییرات اساسی نوسازی در این رواق صورت گرفت و به شکل کنونی در آمد. این رواق از سمت جنوب دری به سمت [[مسجد]] گوهرشاد و از سمت [[غرب]]، در کوچکی به رواق دارالحفّاظ دارد. [[قبور]] علمایی چون شیخ غلامحسین تبریزی، [[سید]] [[حسین]] خآدمی اصفهانی، میرزا حبیب‌اللّه گلپایگانی و [[شهید]] هاشمی‌نژاد در این رواق می‌باشد<ref>تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۱۷۲-۱۷۳.</ref>.
-===رواق گنبد اللّه‌وردی‌خان===
+=== رواق گنبد اللّه‌وردی‌خان ===
-این رواق با گنبدی مسی به صورت هشت ضلعی، در شمال شرقی [[حرم مطهر]] و سمت شرقی رواق توحیدخانه، در [[سال ۱۰۲۰ هجری]] قمری، به [[دستور]] «اللّه‌وردی‌خان»، از [[رجال]] [[عهد]] [[صفویه]] و توسط معماران اصفهانی بنا شد. کف و ازاره این رواق از سنگ مرمر می‌باشد و از بالای ازاره تا زیر گنبد از کاشی‌های معرق و رنگارنگ [[نصب]] شده است. وجود ۸ صفه غرفه مانند در پایین و ۸ صفه کوچک در بالا و همچنین کتیبه‌ای نصب شده که به خط ثلث، [[تاریخ]] ولادت و [[شهادت]] [[امامان معصوم]]{{عم}} شبیه به همراه اسماءاللّه و بعضی از [[احادیث معتبر]] بر آن بر [[زیبایی]] و [[معنویت]] این رواق افزوده است. در وسط ازاره یکی از صفه‌های ضلع جنوبی سنگ [[مقبره]] اللّه‌وردی‌خان دیده می‌شود<ref>مطلع‌الشمس، ج۲، ص۳۹۲-۳۹۴؛ شمس‌الشموس، ص۱۴۹-۱۵۲؛ راهنمای حریم رضوی، ص۳۸-۳۹؛ گزارش آماری سازمان عمران اماکن متبرکه رضوی.</ref>.
+این رواق با گنبدی مسی به صورت هشت ضلعی، در شمال شرقی [[حرم مطهر]] و سمت شرقی رواق توحیدخانه، در [[سال ۱۰۲۰ هجری]] قمری، به [[دستور]] «اللّه‌وردی‌خان»، از [[رجال]] [[عهد]] [[صفویه]] و توسط معماران اصفهانی بنا شد. کف و ازاره این رواق از سنگ مرمر می‌باشد و از بالای ازاره تا زیر گنبد از کاشی‌های معرق و رنگارنگ [[نصب]] شده است. وجود ۸ صفه غرفه مانند در پایین و ۸ صفه کوچک در بالا و همچنین کتیبه‌ای نصب شده که به خط ثلث، [[تاریخ]] ولادت و [[شهادت]] [[امامان معصوم]] {{عم}} شبیه به همراه اسماءاللّه و بعضی از [[احادیث معتبر]] بر آن بر [[زیبایی]] و [[معنویت]] این رواق افزوده است. در وسط ازاره یکی از صفه‌های ضلع جنوبی سنگ [[مقبره]] اللّه‌وردی‌خان دیده می‌شود<ref>مطلع‌الشمس، ج۲، ص۳۹۲-۳۹۴؛ شمس‌الشموس، ص۱۴۹-۱۵۲؛ راهنمای حریم رضوی، ص۳۸-۳۹؛ گزارش آماری سازمان عمران اماکن متبرکه رضوی.</ref>.
-===رواق دارالسّعاده===
+=== رواق دارالسّعاده ===
 چون بعد از ایجاد [[صحن]] نو بین ایوان طلا و رواق گنبد حاتم خانی فاصله و فضای خالی باقی بود، این رواق، در [[سال ۱۲۵۹ هجری]] قمری، به دستور اللهیار خان آصف‌الدوله ساخته شد. در این رواق، ۲ صفّه [[ایران]] مانند در شمال و جنوب واقع است صفّه شمالی با دو ممر کوچک به رواق الله‌وردی‌خان و دارالضّیافه و صفه جنوبی با دری از طلا به رواق دارالسّرور مرتبط است. کف و ازاره آن به ارتفاع ۱/۴۰ سانتیمتر با سنگ مرمر [[پوشش]] یافته که در بالای ازاره، قصیده‌ای از [[صبوری]] ملک‌الشعرای آستان [[قدس]] در ۶۶ [[بیت]] در کتیبه‌ای دیده می‌شود. همچنین کتیبه‌هایی از [[احادیث]] شریفه بر روی پایه‌های طرفین طاق در وسط رواق که به خط ثلث می‌باشند و [[تاریخ]] ۱۲۹۰ [[هجری قمری]] را نشان می‌دهند، زینت‌بخش این رواق شده‌اند. از بالای ازاره تا سقف این رواق آئینه‌کاری است. اشخاصی چون [[علی‌اصغر]] خان امین‌السلطان، [[ابراهیم]] خان امین‌السلطان<ref>آئینه‌کاری این رواق توسط ابراهیم خان امین‌السلطان و پسرش علی اصغر خان امین‌السلطان، در سال ۱۳۰۰ هجری قمری، صورت گرفته است.</ref>، [[سید]] [[یونس]] اردبیلی، میرزا علی‌اکبر نوقانی و شیخ علی‌اکبر نهاوندی، در این رواق مدفون هستند<ref>تاریخ آستان قدس مؤتمن، ص۹۷-۹۸؛ راهنمای حریم رضوی، ص۲۸-۲۹؛ گزارش آماری سازمان عمران اماکن متبرکه رضوی.</ref>.
-===رواق دارالضّیافه===
+=== رواق دارالضّیافه ===
 این رواق که هم‌اکنون محل [[تشرّف]] [[بانوان]] به [[حرم مطهر]] می‌باشد، در [[سال ۱۳۰۱ هجری]] قمری، توسط «مرحوم میرزا [[شفیع]] قزوینی»، به هزینه یک تاجر قزوینی [[احداث]] شد. این رواق از [[شرق]] به [[صحن]] [[آزادی]]، از شمال به صحن [[انقلاب]] و از جنوب به رواق دارالسّعاده و از [[غرب]] به گنبد وردی‌خان محدود می‌شود. این رواق دارای ۴ صفّه می‌باشد که کف و ازاره آن به ارتفاع ۱/۵۰ سانتیمتر، از سنگ مرمر پوشیده است. در بالای ازاره، کتیبه‌ای که بر آن [[آیات قرآن]] به خط ثلث نوشته شده، دیده می‌شود. [[روشنایی]] این رواق مقرنس و معرّق‌کاری شده، از طریق یک نورگیر ۸ ضلعی تعبیه شده در وسط سقف رواق و ۱۴ نورافکن [[قوی]] که در محفظه کاشی‌کاری شده جاسازی شده، تأمین می‌گردد. میرزا [[مهدی غروی اصفهانی]] و ملّاهاشم قزوینی در این رواق مدفون هستند<ref>راهنمای حریم رضوی، ص۳۹-۴۰؛ تاریخ آستان قدس مؤتمن، ص۱۰۴-۱۰۶؛ شمس الشموس، ص۱۵۸؛ گزارش آماری سازمان عمران اماکن متبرکه رضوی.</ref>.
-===رواق توحیدخانه===
+=== رواق توحیدخانه ===
-این رواق، توسط ملّا [[محسن فیض کاشانی]] در [[سال ۱۰۷۲ هجری]] قمری بنا گردید و ایشان در این رواق [[تدریس]] می‌کردند. این رواق، در شمال حرم مطهر و بین رواق دارالفیض و صحن انقلاب واقع است و در ضلع شمالی آن، پنجره فولاد [[نصب]] گردیده که از [[صحن]] [[انقلاب]]، از درون مشبّک‌های این پنجره فولاد [[ضریح]] [[مطهر]] نمایان است. این رواق از [[شرق]]، از طریق یک گذرگاه به رواق اللّه‌وردی‌خان و از سمت [[غرب]] به ایوان طلای صحن انقلاب متّصل است. کف این رواق از سنگ مرمر کوه‌های خلج فرش شده و ازاره آن به ارتفاع ۱/۶۰ ساتیمتر، از سنگ منبّت‌کاری است که بر کتیبه بالای آن، اسم ۱۲ [[امام]]{{عم}} مکتوب است. در حال حاضر، این رواق مختصّ [[عبادت]] [[بانوان]] است و بزرگانی چون [[میرزا مهدی اصفهانی]]، [[سید جواد خامنه‌ای]] ([[پدر]] [[مقام معظم رهبری]]) و [[سید]] عبداللّه شیرازی در این رواق مدفون می‌باشند<ref>سفرنامه سدید الدوله، ص۲۳۹؛ مشهد طوس، ص۴۵۰؛ تاریخ آستان قدس مؤتمن، ص۸۹-۹۰؛ منتخب التواریخ، ص۵۸۴؛ مطلع الشمس، ج۲، ص۳۹۲؛ راهنمای حریم رضوی، ص۳۲-۳۳؛ گزارش آماری سازمان عمران اماکن متبرکه رضوی.</ref>.
+این رواق، توسط ملّا [[محسن فیض کاشانی]] در [[سال ۱۰۷۲ هجری]] قمری بنا گردید و ایشان در این رواق [[تدریس]] می‌کردند. این رواق، در شمال حرم مطهر و بین رواق دارالفیض و صحن انقلاب واقع است و در ضلع شمالی آن، پنجره فولاد [[نصب]] گردیده که از [[صحن]] [[انقلاب]]، از درون مشبّک‌های این پنجره فولاد [[ضریح]] [[مطهر]] نمایان است. این رواق از [[شرق]]، از طریق یک گذرگاه به رواق اللّه‌وردی‌خان و از سمت [[غرب]] به ایوان طلای صحن انقلاب متّصل است. کف این رواق از سنگ مرمر کوه‌های خلج فرش شده و ازاره آن به ارتفاع ۱/۶۰ ساتیمتر، از سنگ منبّت‌کاری است که بر کتیبه بالای آن، اسم ۱۲ [[امام]] {{عم}} مکتوب است. در حال حاضر، این رواق مختصّ [[عبادت]] [[بانوان]] است و بزرگانی چون [[میرزا مهدی اصفهانی]]، [[سید جواد خامنه‌ای]] ([[پدر]] [[مقام معظم رهبری]]) و [[سید]] عبداللّه شیرازی در این رواق مدفون می‌باشند<ref>سفرنامه سدید الدوله، ص۲۳۹؛ مشهد طوس، ص۴۵۰؛ تاریخ آستان قدس مؤتمن، ص۸۹-۹۰؛ منتخب التواریخ، ص۵۸۴؛ مطلع الشمس، ج۲، ص۳۹۲؛ راهنمای حریم رضوی، ص۳۲-۳۳؛ گزارش آماری سازمان عمران اماکن متبرکه رضوی.</ref>.
-===رواق دارالفیض===
+=== رواق دارالفیض ===
 این رواق، در شرق رواق دارالشّکر و در پشت سر [[مبارک]] [[حضرت]] واقع شده و به [[روضه]] منوره متّصل است. به علت اتصال این رواق از طریق صفه شمالی به رواق توحیدخانه و از صفّه شمال شرقی به رواق اللّه‌وردی‌خان، برخی مورّخان بر این عقیده‌اند که ممکن است این بنا را مرحوم [[فیض کاشانی]] در [[عهد]] [[صفویه]] همزمان با رواق توحیدخانه ساخته باشد. لازم به ذکر است این رواق در [[حقیقت]] همان [[مسجد]] ریاض و قسمتی از مسجد زنانه و صفّه شاه طهماسب است که با توسعه آن، در [[سال ۱۳۴۷ هجری]] شمسی، به نام رواق دارالفیض نامیده شد. کف رواق از سنگ مرمر سبز رنگ مفروش و دیوارهای این رواق از بالای ازاره تا سقف مقرنس می‌باشد که علاوه بر کاشی‌کاری‌های الوان و چهارده کتیبه مشتمل بر [[آیات قرآنی]] و ۹۸ شمسه کوچک و ظریف مزیّن به اسماءاللّه، طرحی به صورت یک [[محراب]] در دیوار شرقی زینت‌بخش این رواق است<ref>تاریخ آستان قدس مؤتمن، ص۹۲-۹۴؛ راهنمای حریم رضوی، ص۳۰-۳۱؛ گزارش آماری سازمان عمران اماکن متبرکه رضوی.</ref>.
-===رواق دارالشکر===
+=== رواق دارالشکر ===
 به منظور تسهیل در رفت و آمد و [[آسایش]] [[زائران]]، در سال ۱۳۴۲ در طی عملیاتی، با در نظر گرفتن بنای قرآن‌خانه (قرائت‌خانه) سابق که مربوط به [[عهد]] تیموریان بوده و قسمتی از [[مسجد]] [[بالاسر]] به انضمام قسمتی از راهرویی که از مسجد بالاسر به رواق توحیدخانه می‌رفت، رواقی جدید به نام رواق دارالشّکر بنا گردید. بنابراین این رواق سمت شمال غربی [[حرم]] و شمال مسجد بالاسر واقع است که از طریق گذرگاه کوچکی به رواق دارالفیض متصل است. کف و ازاره این رواق که در [[سال ۱۳۴۴ هجری]] شمسی به بهره‌بردای رسید، از سنگ مرمر پوشیده، و از بالای ازاره تا زیر سقف آئینه‌کاری، [[تهذیب]]، مقرنس‌کاری و رسمی‌بندی شده است. بر کتیبه بالای ازاره، قصیده‌ای از قاآنی به چشم می‌خورد<ref>تاریخ آستان قدس مؤتمن، ص۱۱۷؛ راهنمای حریم رضوی، ص۳۱-۳۲؛ گزارش آماری سازمان عمران اماکن متبرکه رضوی</ref>.
-===رواق دارالاخلاص===
+=== رواق دارالاخلاص ===
 این رواق، در سمت غربی [[روضه]] منوره، و مقابل مسجد بالاسر و بین سه رواق دارالسّیاده، دارالشّرف و دارالولایه قرار دارد که در توسعه [[سال ۱۳۷۳ هجری]] شمسی، این بنا تقریباً جزء شمال رواق دارالتیاده و مسجد بالاسر قرار گرفته است و به جای پنجره موجود در آنجا، در کشویی قرار داده شده است. برخی معتقدند این قسمت در گذشته به عنوان مسجد بالاسر برای [[خواهران]] (مسجد زنانه) قابل استفاده بوده و محرابی که هم‌اکنون در سمت [[قبله]] وجود دارد، حاکی از این ادعاست. در حال حاضر در ضلع غربی رواق، پنجره‌ای رو به [[ضریح]] [[مطهر]] [[نصب]] می‌باشد. کف و ازاره این رواق از سنگ مرمر [[پوشش]] یافته و از بالای ازاره تا سقف آئینه‌کاری شده است. بر کتیبه بالای ازاره، آیاتی از [[قرآن]] به خط ثلث مرحوم [[رضوان]]، مرقوم شده است<ref>تاریخ آستان قدس مؤتمن، ص۱۱۹؛ راهنمای حریم رضوی، ۱۵۲؛ شمس الشموس، ص۱۶۶؛ گزارش آماری سازمان عمران اماکن متبرکه رضوی.</ref>.
-===رواق دارالشّرف===
+=== رواق دارالشّرف ===
 این رواق، در شمال غربی روضه منوّره و [[شرق]] رواق دارالولایه جای دارد، در گذشته این رواق به صفّه شمّاعی معروف بوده که در [[سال ۱۳۴۳ هجری]] شمسی، پس از تغییراتی به صورت رواقی مستقل در آمده است. کف و ازاره این رواق با سنگ مرمر پوشش‌یافته که بر بالای ازاره، کتیبه‌ای به صورت کمربند از کاشی‌های ممتاز دیده می‌شود که بر آن [[آیات]] کریمه [[سوره]] مدّثر مکتوب است. دیوارها تا سقف رواق آئینه‌کاری شده‌اند<ref>راهنمای حریم رضوی، ص۴۰-۴۱؛ گزارش آماری سازمان عمران اماکن متبرکه رضوی.</ref>.
-===رواق دارالعزّه===
+=== رواق دارالعزّه ===
 این رواق، در جنوب شرقی [[روضه]] منوره، با سه درگاه به رواق دارالسّلام از [[غرب]]، و سه درگاه به رواق دارالذّکر از [[شرق]]، و از شمال به رواق دارالسّیاده مرتبط می‌باشد که در گذشته کشیک [[خانه]] خدّام بود و در سال ۱۳۴۳ هجری شمسی، به اهتمام تولیت وقت ([[امیر]] عزیزی)، تعمیرات و تغییراتی در آن داده شد و به شکل رواق، در سطحی به ارتفاع ۹۵ سانتیمتر از کف رواق دارالسّلام ساخته شد. این رواق از سمت جنوب به شبستان گرم [[مسجد]] گوهرشاد محدود می‌شود. کف و ازاره آن با سنگ مرمر پوشیده شده و از بالای ازاره تا سقف آئینه‌کاری شده است. تنها نوشته در این رواق مربوط به سنگ [[قبر]] ادیب بجنوردی است که قطعه [[شعر]] و [[تاریخ]] فوت مرحوم می‌باشد<ref>راهنمای حریم رضوی، ص۳۴؛ تاریخ آستان قدس مؤتمن، ص۱۱۱؛ شمس الشموس، ص۱۹۵-۱۹۸؛ گزارش آماری سازمان عمران اماکن متبرکه رضوی.</ref>.
 ۱۴- رواق دارالسّرور این رواق در جنوب شرقی [[حرم مطهر]]، با دری بزرگ و زیرین به رواق دارالسّعاده از شمال، و در ضلع جنوب با ۳ درگاه به رواق دارالذّکر، و با یک درگاه به رواق دارالعزّه، و از غرب به رواقی دارالسّلام و از شرق به [[صحن]] [[آزادی]] محدود می‌شود. در گذشته این بنا به صورت چند اتاق به عنوان آبدارخانه و آسایشگاه عدّه‌ای از خدّام و محل دفتر امور داخلی [[حرم]] استفاده می‌شد. در سال ۱۱۳۴۳ [[هجری شمسی]]، به صورت رواق در آمد. کف و ازاره آن از سنگ مرمر سفید پوشیده شده است و از بالای ازاره تا سقف آئینه‌کاری است. دفاتر نذورات و امانات در این رواق دیده می‌شود. همچنین [[مقبره]] بزرگانی چون آیت‌اللّه، [[فلسفی]]، آیت‌اللّه مروارید، آیت‌اللّه، فهری زنجانی و [[سید]] [[ابو الحسن]] حافظیان، در این رواق می‌باشد<ref>شمس الشموس، ص۱۴۰؛ راهنمای حریم رضوی، ص۳۴-۳۵؛ گزارش آماری سازمان عمران اماکن متبرکه، رضوی.</ref>.
-===رواق دارالذّکر===
+=== رواق دارالذّکر ===
 این رواق، در جنوب شرقی [[حرم مطهر]] از بناهای نسبتاً جدید الاحداث است که در حاشیه جنوب غربی [[صحن]] [[آزادی]] قرار دارد و از شمال به رواق دارالسّرور، از جنوب به رواق دارالزّهد محدود است. این مکان در گذشته [[مدرسه علمیه]] علی‌نقی میرزا بود که در [[سال ۱۳۴۳ هجری]] شمسی، باز‌سازی شده و [[تغییر]] کاربری یافت و با [[پوشش]] جدید سقف، به صورت رواقی جدید در آمد. کف این رواق از سنگ مرمر سبز رنگ و فروش است و از بالای ازاره تا زیر سقف با کاشی‌های معرّق [[تزئین]] و سقف آن گچ‌بری و آئینه‌کاری شده است. در این رواق، اتاق‌های [[ریاست]] اداره خدمه و [[سرپرستی]] نذورات و [[نگهبانی]] داخل [[حرم]]، وجود دارد<ref>راهنمای حریم رضوی، ص۳۵-۳۶؛ شمس الشموس، ص۱۹۸-۲۰۰؛ گزارش آماری سازمان عمران اماکن متبرکه رضوی.</ref>.
-===رواق دارالزّهد===
+=== رواق دارالزّهد ===
 این رواق، در جنوب شرقی حرم مطهر، در بین سال‌های ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۲ [[هجری شمسی]] ایجاد شد. این رواق که در زیر تالار تشریفات آستان [[قدس]] واقع شده، از طریق یک راهرو به رواق دارالذّکر راه می‌یابد و به وسیله چهار درگاه از سمت [[غرب]] به تالار تشریفات و از [[شرق]] به وسیله سه درگاه به مقبره [[شیخ بهایی]] محدود می‌گردد. کف و ازاره این رواق با سنگ مرمر مرغوب پوشیده، و سطح تمام دیوارها و سقف، به طرز با شکوهی به آینه آراسته شده است. مقبره [[مرحوم علامه]] محمّدتقی [[جعفری]]، شیخ [[ابوالحسن]] شیرازی و تعدادی از بزرگان [[علم]] و [[فرهنگ]] در این رواق قرار دارد<ref>راهنمای حریم رضوی، ص۳۶؛ تاریخ آستان قدس مؤتمن، ص۱۵۰؛ گزارش آماری سازمان عمران اماکن متبرکه رضوی.</ref>.
-===رواق [[شیخ بهایی]]===
+=== رواق [[شیخ بهایی]] ===
 این رواق، در جنوب شرقی [[حرم مطهر]] واقع شده و به دلیل قرار داشتن [[مدفن]] شیخ بهایی در آن، به رواق شیخ بهایی مشهور و نامگذاری شده است. اما به [[روایت]] [[تاریخ]]، این رواق [[منزل]] و محل [[تدریس]] جناب شیخ بوده که در سال‌های ۱۳۶۴ [[هجری قمری]]، به طرز باشکوهی [[تجدید]] بنا گردید. همچنین مدّتی محمّدتقی ادیب [[نیشابوری]] در این رواق کلاس درس برگزار می‌کرده است. در سه طرف رواق، زیر سقف، کتیبه‌ای به طول ۸/۳۰ متر و عرض ۴۰ سانتی‌متر قرار دارد که به معرفی شیخ و آثار و تألیفات او به خط ثلث پرداخته است. [[مقبره]] شیخ بهایی در این رواق، در گذشته دارای ضریحی چوبی مشبّک بوده که امروزه به صورت سکویی سنگی به طول ۲/۲۰ و عرض ۱/۲۰ متر و ارتفاع ۵۵ سانتی‌متر، باز‌سازی شده و بر روی مقبره، مشخصات مرحوم به خط نستعلیق مرقوم و زیر یک حفّاظ شیشه‌ای نگهداری می‌شود. این رواق از جنوب به رواق [[امام خمینی]]، و از شمال به [[صحن]] [[آزادی]] و از [[شرق]] به رواق دارالعباده و از [[غرب]] به رواق دارالزّهد، محدود است<ref>راهنمای حریم رضوی، ص۳۶-۳۷؛ شمس الشموس، ص۳۱۲-۳۱۵؛ معطلع الشمس، ج۲، ص۴۵۵-۴۴۷؛ مشهد در آغاز قرن چهارده خورشیدی، ص۱۴۴.</ref>.
-===رواق دارالعباده===
+=== رواق دارالعباده ===
 این رواق در [[سال ۱۳۵۳ هجری]] شمسی، در دو طبقه ساخته شد که طبقه فوقانی آن تالار اماکن متبرکه [[آستان قدس رضوی]] است. دارالعباد، از شمال به صحن آزادی و از [[مشرق]] و جنوب با ۵ درگاه به رواق امام خمینی و مرتبط است. کف و ازاره آن با سنگ مر مر پوشیده و دیوارها و سقف آن آئینه‌کاری است<ref>راهنمای حریم رضوی، ص۳۷-۳۸؛ گزارش آماری سازمان عمران اماکن متبرکه رضوی.</ref>.
-===رواق دارالولایه===
+=== رواق دارالولایه ===
 این رواق، در غرب حرم مطهر حدّ فاصل بین صحن [[انقلاب]] و صحن [[جمهوری اسلامی]]، پس از [[پیروزی]] [[انقلاب اسلامی]]، در [[سال ۱۳۶۸ هجری]] شمسی، به بهره‌برداری رسید. این بنا در سه طبقه (طبقه اول [[سرداب]]، دوم رواق، سوم آسایشگاه خدام)، با [[تخریب]] مدرسه [[بالاسر]]، [[بازار]] قدیم، بازار کفّاش‌ها و سرای [[وزیر]] [[نظام]] [[احداث]] شد که از نظر وسعت هفتمین رواق اماکن متبرکه محسوب می‌شود. طراحی ساخت آن بر عهده مهندس دیشیدی بود. این رواق، علاوه بر مزیت وسعت و بزرگی، [[ارتباط]] مناسبی با بخش‌های مختلف [[حرم]] دارد. به طوری که از شمال به [[صحن]] [[انقلاب]] و قسمتی از بست [[شیخ طوسی]]، از [[مشرق]] به رواق‌های دارالسّیاده و دارالشرف و دارالاخلاص، از جنوب به مدرسه دو درب و پریزاد، و از [[غرب]] با صحن [[جمهوری]] پیوند دارد و به وسیله دو راه پله به رواق دار الاجابه که در قسمت تحتانی این رواق قرار دارد مرتبط است. تزئینات رواق به صورت آینه کاری، ترکیب گچبری، رنگ آمیزی و معرق سنگی است<ref>تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۱۵۳-۱۵۴.</ref>.
-===رواق دارالهدایه===
+=== رواق دارالهدایه ===
 این رواق، در جنوب‌غربی حرم [[مطهّر]] و در شمال رواق دارالرّحمه، و بین مدرسه دو در و صحن جمهوری قرار دارد. احداث این رواق از [[سال ۱۳۶۹ هجری]] شمسی، با کاربری [[عبادی]]، مذهبی و [[فرهنگی]] آغاز و در نخستین [[روز]] [[سال ۱۳۷۱ هجری]] شمسی، به بهره‌برداری رسید. کف و ازاره آن از سنگ مرمر چینی پوشیده شده و دیوارها و سقف، با گچ‌بری و آئینه‌کاری [[زینت]] یافته است<ref>راهنمای حریم رضوی، ص۴۲-۴۳.</ref>.
-===رواق دارالرّحمه===
+=== رواق دارالرّحمه ===
 این رواق، در جنوب غربی [[حرم مطهر]] و رواق دارالهدایه، با یک هشتی از [[شرق]] به بست [[شیخ بهایی]] و از غرب به‌وسیله یک سالن، به صحن جمهوری مرتبط می‌شود. این رواق با معماری [[تقلیدی]] از شبستان‌های [[مساجد]] قدیمی با ستون‌های میانی به شکل مربع ساخته شده است. کف و ازاره آن با سنگ‌چینی مزیّن شده و دیوارها از بالای ازاره، با نقاشی‌های جالب در رنگ‌های متنوّع زینت‌یافته است. سقف رواق رسمی‌بندی و آئینه‌کاری است. ساخت این رواق در سال ۱۳۶۹ شمسی آغاز و در سال ۱۳۷۱ پایان یافت و در حال حاضر علاوه بر این که محلی برای [[تدریس]] و برگزاری مسابقات [[قرآنی]] و [[مراسم]] [[فرهنگی]] در نظر گرفته شده، محل توزیع دعوت‌نامه مهمان‌سرا به زائرین غیر [[ایرانی]] می‌باشد<ref>راهنمای حریم رضوی، ص۴۴-۴۵؛ روضه رضوان، ص۷۲.</ref>.
-===رواق دارالاجابه===
+=== رواق دارالاجابه ===
-این رواق، در زیر رواق دارالولایه است، زمانی به عنوان [[سرداب]] از آن بهره‌برداری می‌شد. این رواق در حدود ۱۵ متری [[غرب]] سرداب [[مطهر]] ([[بالاسر]] [[مبارک]] [[حضرت]]) واقع شده است که از جنوب به مدرسه‌های پریزاد و دو درب، و از شمال به رواق دارالحجه و [[صحن]] [[انقلاب]]، و از [[شرق]] به سرداب مطهر محدود می‌شود. [[احداث]] این رواق، در [[سال ۱۳۷۶ هجری]] شمسی آغاز و به سال ۱۳۷۹ پایان یافت و هم‌زمان با تعویض [[ضریح]] پنجم، افتتاح گردید. در زاویه شرقی رواق، یک هشتی با پنجره‌ای نقره با ۵ دهنه که حدود ۲۰ متر با [[مرقد]] [[امام]]{{ع}} فاصله دارد، و سقفی به صورت نیم‌گنبدی که راه ورود به سرداب مطهر امام{{ع}} است، دیده می‌شود. رواق دارالاجابه، مثل سایر رواق‌ها از نظر [[هنر]] معماری دارای ویژگی‌های کم‌نظیری می‌باشد. در ساخت نمای ظاهری رواق، از هنر مقرنس، رسمی بندی، گره، گره [[تجاری]]، آیینه کاری و لایه چینی استفاده شده است. کف و ازاره آن از سنگ‌های مرمر به رنگ سبز لیمویی پوشیده شده است<ref>راهنمای حریم رضوی، ص۴۲-۴۳؛ گزارش آماری سازمان عمران اماکن متبرکه رضوی.</ref>.
+این رواق، در زیر رواق دارالولایه است، زمانی به عنوان [[سرداب]] از آن بهره‌برداری می‌شد. این رواق در حدود ۱۵ متری [[غرب]] سرداب [[مطهر]] ([[بالاسر]] [[مبارک]] [[حضرت]]) واقع شده است که از جنوب به مدرسه‌های پریزاد و دو درب، و از شمال به رواق دارالحجه و [[صحن]] [[انقلاب]]، و از [[شرق]] به سرداب مطهر محدود می‌شود. [[احداث]] این رواق، در [[سال ۱۳۷۶ هجری]] شمسی آغاز و به سال ۱۳۷۹ پایان یافت و هم‌زمان با تعویض [[ضریح]] پنجم، افتتاح گردید. در زاویه شرقی رواق، یک هشتی با پنجره‌ای نقره با ۵ دهنه که حدود ۲۰ متر با [[مرقد]] [[امام]] {{ع}} فاصله دارد، و سقفی به صورت نیم‌گنبدی که راه ورود به سرداب مطهر امام {{ع}} است، دیده می‌شود. رواق دارالاجابه، مثل سایر رواق‌ها از نظر [[هنر]] معماری دارای ویژگی‌های کم‌نظیری می‌باشد. در ساخت نمای ظاهری رواق، از هنر مقرنس، رسمی بندی، گره، گره [[تجاری]]، آیینه کاری و لایه چینی استفاده شده است. کف و ازاره آن از سنگ‌های مرمر به رنگ سبز لیمویی پوشیده شده است<ref>راهنمای حریم رضوی، ص۴۲-۴۳؛ گزارش آماری سازمان عمران اماکن متبرکه رضوی.</ref>.
-===رواق دارالحکمه===
+=== رواق دارالحکمه ===
 این رواق، در دو طبقه در زاویه شمال غربی صحن [[آزادی]] واقع شده است. کار احداث این بنا در [[سال ۱۳۷۷ هجری]] شمسی شروع، و در سال ۱۳۸۲ پایان پذیرفت. کاربری این بنا در طبقه همکف به عنوان رواق و در طبقه اول به عنوان سالن تفکیک نذورات می‌باشد. از طریق صحن انقلاب، صحن آزادی و رواق دارالضیافه می‌توان به این رواق دسترسی پیدا کرد<ref>روضه رضوان، ص۲۶.</ref>.
-===رواق دارالحجّه===
+=== رواق دارالحجّه ===
 این رواق، زیر صحن انقلاب، واقع است و از طریق بست [[شیخ طوسی]] و شیخ [[حر عاملی]]، صحن انقلاب و گنبد اللّه‌وردی‌خان قابل دسترسی است. این رواق که برای توسعه فضاهای سرپوشیده [[احداث]] شده، دارای کاربری [[عبادی]] می‌باشد. ضلع شمالی رواق در سه طبقه و ضلع جنوبی آن در دو طبقه سرداب‌سازی شده و پنجره‌ای فولادی نیز در ضلع جنوبی تعبیه گردیده است. احداث این رواق در [[سال ۱۳۷۸ هجری]] شمسی آغاز و در تابستان ۱۳۸۷ به پایان رسید. بدلیل وجود [[قبر]] شیخ [[مجتبی]] قزوینی در این رواق، به رواق شیخ مجتبی قزوینی هم مشهور می‌باشد<ref>روضه رضوان، ص۲۶.</ref>.
-===رواق [[امام خمینی]]===
+=== رواق [[امام خمینی]] ===
 این رواق که در [[حقیقت]] همان [[صحن]] امام خمینی می‌باشد، در دو طبقه با سازه بتونی - فلزی احداث گردیده و به عنوان بزرگ‌ترین رواق، در جنوب [[روضه]] منوره است<ref>روضه رضوان، ص۲۶.</ref>.
-===رواق دارالکرامه===
+=== رواق دارالکرامه ===
 این رواق دو طبقه، در زاویه شمال شرقی صحن [[انقلاب]] بنا شده و از طریق صحن انقلاب و رواق دارالحجّه قابل دسترسی است. ساخت این رواق در آذر ماه [[سال ۱۳۸۵ هجری]] شمسی، پایان یافت<ref>روضه رضوان، ص۲۶.</ref>.
-===رواق [[شیخ طوسی]]===
+=== رواق [[شیخ طوسی]] ===
-این رواق، در طبقه زیرین بست شیخ طوسی احداث و در حال حاضر زوج‌های [[جوانی]] که مایلند برای تیمّن و تبرّک، پیوند [[زناشویی]] ایشان در [[حرم امام رضا]]{{ع}} منعقد گردد، به این مکان [[مقدس]] می‌آیند<ref>روضه رضوان، ص۲۷.</ref>.
+این رواق، در طبقه زیرین بست شیخ طوسی احداث و در حال حاضر زوج‌های [[جوانی]] که مایلند برای تیمّن و تبرّک، پیوند [[زناشویی]] ایشان در [[حرم امام رضا]] {{ع}} منعقد گردد، به این مکان [[مقدس]] می‌آیند<ref>روضه رضوان، ص۲۷.</ref>.
-===رواق شیخ [[حر عاملی]]===
+=== رواق شیخ [[حر عاملی]] ===
 این رواق، در تابستان سال ۱۳۸۸ شمسی، به منظور افزایش فضای عبادی در طبقه زیرین بست شیخ حرّ عاملی ساخته و افتتاح گردید<ref>روضه رضوان، ص۲۷.</ref>.
-===رواق [[غدیر]]===
+=== رواق [[غدیر]] ===
-این رواق، در شمال غربی صحن غدیر واقع شده است. هر [[روز]] صبح، گل‌های بالای [[ضریح امام رضا]]{{ع}} یک [[ساعت]] بعد از [[اذان]] صبح، در این رواق توزیع می‌گردد<ref>روضه رضوان، ص۲۷.</ref>.
+این رواق، در شمال غربی صحن غدیر واقع شده است. هر [[روز]] صبح، گل‌های بالای [[ضریح امام رضا]] {{ع}} یک [[ساعت]] بعد از [[اذان]] صبح، در این رواق توزیع می‌گردد<ref>روضه رضوان، ص۲۷.</ref>.
-===رواق [[کوثر]]===
+=== رواق [[کوثر]] ===
 این رواق در شمال شرقی صحن جامع [[رضوی]] و جنوب صحن کوثر واقع است<ref>روضه رضوان، ص۱۸-۲۷؛ تاریخ آستان قدس رضوی، ج۲، ص۱۴۶-۱۹۹.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۳۳۷-۳۴۶.</ref>