نَفْر: تفاوت میان نسخه‌ها

==مقدمه==

فعل [[نفر]] در ساخت‌های مختلف، هفت بار در پنج [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَا لَكُمْ إِذَا قِيلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَرَضِيتُمْ بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا مِنَ الْآخِرَةِ فَمَا مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ}}<ref>«ای مؤمنان! چگونه‌اید که چون به شما گفته شود در راه خداوند رهسپار (جنگ) گردید، گرانخیزی می‌ورزید ؟ آیا به جای جهان واپسین به زندگانی این جهان خرسند شده‌اید؟ در حالی که کالای زندگی این جهان در برابر جهان واپسین جز اندکی نیست» سوره توبه، آیه ۳۸.</ref>، {{متن قرآن|إِلَّا تَنْفِرُوا يُعَذِّبْكُمْ عَذَابًا أَلِيمًا وَيَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَيْرَكُمْ وَلَا تَضُرُّوهُ شَيْئًا وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«اگر رهسپار نگردید (خداوند) شما را به عذابی دردناک دچار می‌کند و قومی دیگر را به جای شما می‌آورد و شما هیچ زیانی به او نمی‌توانید رساند و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره توبه، آیه ۳۹.</ref>، {{متن قرآن|انْفِرُوا خِفَافًا وَثِقَالًا وَجَاهِدُوا بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ}}<ref>«سبکبار و گرانبار رهسپار شوید و با مال و جانتان در راه خداوند جهاد کنید؛ این، اگر بدانید برای شما بهتر است» سوره توبه، آیه ۴۱.</ref>، {{متن قرآن|فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلَافَ رَسُولِ اللَّهِ وَكَرِهُوا أَنْ يُجَاهِدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَقَالُوا لَا تَنْفِرُوا فِي الْحَرِّ قُلْ نَارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرًّا لَوْ كَانُوا يَفْقَهُونَ}}<ref>«بازماندگان (از جهاد در جنگ تبوک)، از خانه‌نشینی خویش در مخالفت با پیامبر شادمانی کردند و خوش نداشتند که با جان و مالشان در راه خداوند جهاد کنند و گفتند: در این گرما رهسپار نشوید؛ بگو: آتش دوزخ گرم‌تر است اگر در می‌یافتند» سوره توبه، آیه ۸۱.</ref>، {{متن قرآن|وَمَا كَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ}}<ref>«و مؤمنان نباید همگی رهسپار (جهاد یا آموختن دانش) شوند؛ اما چرا از هر گروه ایشان دسته‌ای رهسپار نمی‌گردند تا دین آگاه شوند و چون نزد قوم خود باز آمدند آنها را بیم دهند باشد که بپرهیزند» سوره توبه، آیه ۱۲۲.</ref> و دو بار در آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَكُمْ فَانْفِرُوا ثُبَاتٍ أَوِ انْفِرُوا جَمِيعًا}}<ref>«ای مؤمنان! آمادگی‌تان را حفظ کنید و دسته دسته یا همگان با هم (برای جهاد) به راه افتید» سوره نساء، آیه ۷۱.</ref> به کار رفته که در شش مورد آنها افاده معنی [[جهاد]] می‌کند، اما در آیه {{متن قرآن|وَمَا كَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ}}<ref>«و مؤمنان نباید همگی رهسپار (جهاد یا آموختن دانش) شوند؛ اما چرا از هر گروه ایشان دسته‌ای رهسپار نمی‌گردند تا دین آگاه شوند و چون نزد قوم خود باز آمدند آنها را بیم دهند باشد که بپرهیزند» سوره توبه، آیه ۱۲۲.</ref>، علاوه بر معنی جهاد، بر [[تشویق]] [[مسلمانان]] به [[یادگیری]] مسائل [[دینی]] نیز دلالت دارد. لذا این آیه را "[[آیه نفر]]" نام نهاده‌اند.

#از قول [[ابن‌عباس]] گزارش کرده‌اند<ref>اسباب النزول، ص۱۵۰.</ref> که هنگام رفتن [[پیامبر]]{{صل}} به سوی میدان جهاد، همه مسلمانان به استثنای [[منافقان]] و کسانی که عذر داشتند در خدمتش حرکت می‌کردند؛ اما پس از آنکه آیاتی در [[مذمت]] و اعلام [[عیوب]] منافقان و [[سرپیچی]] و [[تخلف]] آنها از جهاد نازل شد به‌ویژه پس از [[نزول]] آیاتی در مذمت متخلفان از جهاد در [[تبوک]] [[مؤمنان]] بیش از پیش به شرکت در میدان جهاد [[تصمیم]] گرفتند. حتی در [[سریه‌ها]] که خود [[پیامبر]]{{صل}} شرکت نمی‌کرد، همگی به میدان می‌رفتند و ایشان را در [[مدینه]] تنها می‌گذاشتند. [[آیه]] فوق نازل شد و اعلام کرد در غیر مورد [[ضرورت]]، [[شایسته]] نیست همه [[مسلمانان]] به میدان [[جنگ]] بروند، بلکه از هر [[قبیله]]، گروهی نزد پیامبر{{صل}} بیایند و [[معارف]] و [[احکام اسلام]] را از آن [[حضرت]] بیاموزند و پس از بازگشت به افراد قبیله خود [[تعلیم]] دهند.

#در گزارش دیگر آمده است که برخی [[یاران رسول خدا]]{{صل}} به سوی [[بادیه‌نشینان]] رفتند و با استقبال ایشان مواجه شدند. آنان هر کسی را می‌یافتند به [[هدایت]] [[دعوت]] می‌نمودند. گروهی از آن [[مردم]] به ایشان گفتند: می‌بینیم که شما همگی [[یار]] خود (پیامبر) را رها کرده و به سوی ما آمده‌اید! این سخن بر ایشان گران آمد و از درون، خویش را [[سرزنش]] کرده و همگی نزد [[رسول خدا]]{{صل}} بازگشتند در این هنگام این آیه نازل گشت<ref>مجمع البیان، ج۵، ص۸۳.</ref>.

چنان که ملاحظه می‌شود در آیه شریفه دو فقره (نَفر) به کار رفته که از دیدگاه [[مفسران]] دو معنی متفاوت دارند. برخی از ایشان گفته‌اند: معنی آیه این است که لازم نیست همه [[مؤمنان]] رهسپار [[جهاد]] شوند، بلکه باید از هر قبیله‌ای گروهی برای جهاد کوچ نمایند و بقیه ایشان نزد [[پیامبر]]{{صل}} درنگ نمایند تا از آیاتی که بر آن [[حضرت]] نازل می‌شود و نیز از گفتار و [[رفتار]] وی بهره [[علمی]] و عملی برده، هنگامی که [[مجاهدان]] از [[جنگ]] بازگشتند، ایشان را با بازگو کردن آن [[آیات]] و [[روایات]] [[انذار]] نمایند<ref>تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر، ج۲، ص۴۰۱.</ref>. برخی هم تفسیرشان این است که "نَفر" در هر دو فقره به معنی کوچ کردن برای جهاد است. یعنی آن عده از مؤمنانی که همراه [[رسول خدا]]{{صل}} رهسپار جهاد شده‌اند، تمامی آنچه را که از [[حقیقت علم]] [[اسلام]] در طول مدت جهاد به همراه پیامبر فهمیده و عیناً [[مشاهده]] نموده‌اند، پس از مراجعت از جهاد، آنها را به [[مؤمنان]] [[اهل]] عذر باقی مانده در [[شهر]] [[تعلیم]] داده و ایشان را [[آگاه]] نمایند<ref>جامع البیان، ج۱۱، ص۷۰.</ref>.

[[علامه طباطبایی]] می‌گوید: [[سیاق آیه]] دلالت می‌کند بر اینکه منظور از جمله {{متن قرآن|لِيَنْفِرُوا كَافَّةً}} بیرون شدن همگی برای جهاد است و [[ضمیر]] در {{متن قرآن|فِرْقَةٍ مِنْهُمْ}} به [[مؤمنین]] برمی‌گردد که نباید همگی‌شان بیرون روند و لازمه آن این است که مقصود از ([[نفر]]) کوچ کردن به سوی رسول خدا{{صل}} باشد. بنابراین، [[آیه شریفه]] در این [[مقام]] است که مؤمنین سایر [[شهرها]] را [[نهی]] می‌کند از اینکه همگی آنان به جهاد بروند، بلکه باید عده‌ای از آنان به [[مدینه]] آمده، [[احکام]] را از پیامبر{{صل}} بیاموزند و عده دیگری به جهاد بروند <ref>المیزان، ج۹، ص۴۲۷-۴۲۸.</ref>.<ref>[[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه نفر (مقاله)|مقاله «آیه نفر»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]</ref>