هجرت در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

}}

هر چند از نظر عموم مورّخان این هجرت به [[سال پنجم بعثت]] بوده است، امّا [[حاکم نیشابوری]] [[معتقد]] است که مسلمانان پس از [[رحلت ابوطالب]] به حبشه هجرت کردند<ref>مستدرک حاکم، ج۲، ص۶۲۲.</ref>. می‌دانیم که [[ابوطالب]] در [[سال دهم بعثت]] درگذشت. شاید [[حاکم]] از هجرت جدیدی سخن می‌گوید که برخی از مسلمانان در این [[زمان]] داشته‌اند.

احتمال می‌رود همان بازگشت مهاجران باشد که چون شنیدند در [[مکّه]] [[صلح]] برقرار شده، بازگشتند، امّا وقتی متوجه شدند [[دروغ]] بوده است، به حبشه برگشتند. با این حال شواهدی در دست نداریم که [[تأیید]] کند که این واقعه دقیقا در همان سال بوده است.

همانا پسر عمویم، جعفر پسر ابوطالب را به سوی شما گسیل داشتم.

شماری از مسلمانان همراه اویند. [[انتظار]] دارم که چون به [[سرزمین]] شما رسیدند، جای مناسبی در اختیارشان قرار دهی<ref>اعلام الوری، ص۴۵؛ بحار الانوار، ج۱۸، ص۴۱۸.</ref>.

این نکته از [[روایت]] [[ابو موسی اشعری]] نیز به دست می‌آید؛

لازم می‌دانیم درباره هجرت [[مسلمانان]] به [[سرزمین حبشه]] نکاتی را به شرح ذیل مورد توجّه قرار دهیم:

می‌گویند: هنگامی که [[مهاجران]] برای [[هجرت]] آماده می‌شدند، عمر که آنان را در این حال دید، دلش سوخت. این حادثه او را [[دل]] تنگ و محزون ساخت<ref>مجمع الزوائد، ج۶، ص۲۴؛ مستدرک حاکم، ج۴، ص۵۸؛ سیره حلبی، ج۱، ص۳۲۳- ۳۲۴.</ref>.

این سخن نادرست است؛ زیرا خروج مهاجران سرّی و مخفیانه بود، عده‌ای سواره و شماری پیاده خود را به ساحل دریا رساندند و در آنجا سوار یک کشتی شدند. [[قریش]] در پی آنان به جستجو بیرون آمدند تا به دریا رسیدند، امّا احدی از مهاجران را پیدا نکردند<ref>سیره حلبی، ج۱، ص۳۲۴؛ تاریخ الخمیس، ج۱، ص۲۸۸- ۲۸۹؛ اعلام الوری، ص۴۳؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۹؛ تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۹؛ البداء و التاریخ، ج۴، ص۱۴۹؛ زاد المعاد، ج۲، ص۴۴.</ref>. از سوی دیگر نقل شده که عمر، قبل و بعد از [[هجرت به حبشه]]، نسبت به [[مسلمانان]] [[سنگ‌دلی]] و [[خشونت]] تمام داشت و اگر به کسی از آنان دست می‌یافت، او را [[شکنجه]] می‌کرد.<ref>[[سید جعفر مرتضی عاملی|عاملی، سید جعفر مرتضی]]، [[سیرت جاودانه ج۱ (کتاب)|سیرت جاودانه ج۱]]، ص ۳۳۱.</ref>.

می‌گویند: هنگامی که [[شکنجه]] باقی‌ماندگان [[مسلمان]] در [[مکّه]] شدت گرفت، اقامت در مکّه برای [[ابو بکر]] سخت شد و [[آزار]] و اذیّت می‌دید. از این‌رو هنگامی که [[بنی هاشم]] در [[شعب ابوطالب]] در محاصره بودند، به سوی [[حبشه]] حرکت کرد. چون به برک الغماد، جایی در پنج منزلی مکّه، رسید، ابن دغنه بزرگ [[قبیله]] قارّه که از [[هم‌پیمانان]] [[بنی زهره]] [[قریش]] بود، او را دید. پرسید: ابو بکر کجا می‌روی؟ گفت: [[خویشان]] مرا بیرون کردند. می‌خواهم در [[زمین]] بگردم و خدایم را [[پرستش]] کنم. ابن دغنه گفت: مردی چون تو، [[تبعید]] نمی‌شود. تو از بینوایان [[دستگیری]] می‌کنی... بازگرد. من به تو [[پناه]] می‌دهم. ابو بکر با ابن دغنه بازگشت. شب هنگام به میان [[قبایل]] قریش رفت و به آنان اعلام نمود که من به‌ ابو بکر پناه داده‌ام. قریش پذیرفت مشروط به این که فقط در خانه‌اش [[عبادت]] و پرستش کند و کار خود را آشکار نسازد. ابو بکر پس از مدتی، در کنار خانه‌اش در محله [[بنی جمح]]، مسجدی ساخت و در آن به [[نماز]] و [[قرائت قرآن]] پرداخت.

[[مشرکان]] در این باره به [[ابن دغنه]] مراجعه کردند. او نزد ابو بکر آمد و از او خواست تا از این کار دست بردارد، امّا ابو بکر [[پناهندگی]] او را رد کرد<ref>بنگرید: سیره دحلان، ج۱، ص۱۲۷؛ سیره ابن هشام، ج۲، ص۱۲- ۱۳؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۲۶۷؛ المصنّف، ج۵، ص۳۸۵- ۳۸۶؛ تاریخ الخمیس، ص۳۱۹- ۳۲۰؛ حیاة الصحابة، ج۱، ص۲۷۶- ۲۷۷.</ref>.

بنا به آنچه در پی می‌آید، ما، در این قضیه تردید داریم:

# [[اسکافی]] در ردّ [[جاحظ]] که مدّعی این قضیه است، گفت: چگونه ممکن است [[بنی جمح]] [[عثمان بن مظعون]] را که نزد آنان [[عزیز]] و ارجمند بود، مورد ضرب و شتم، و [[آزار]] و اذیّت قرار دهند، امّا به [[ابو بکر]] اجازه دهد که در محله آنان [[مسجد]] بسازد و در آنجا [[عبادت]] کند و [[قرآن]] بخواند؟ مگر خود شما روایت نمی‌کنید که [[ابن مسعود]] گفت: هرگز آشکارا [[نماز]] نخواندیم تا این که عمر بن خطّاب [[مسلمان]] شد. در حالی که آنچه در باب مسجد ابو بکر می‌گویید، پیش از [[مسلمانی]] عمر بوده است؟ آنچه درباره صوت خوش و سیمای زیبای ابو بکر گفته‌اید، چگونه درست است، در حالی که واقدی و دیگران روایت کرده‌اند که [[عایشه]] مردی را دید با صورتی کم مو، گونه‌های لاغر، چشمان فرو رفته، گوژپشت با شلواری رها؛ گفت: مردی از او شبیه‌تر به ابو بکر ندیدم. من در این توصیف چیزی نمی‌بینم که بر [[زیبائی]] دلالت کند<ref>شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۲۶۸.</ref>. مقدسی نیز توصیفی دقیق از سیمای [[ابو بکر]] دارد که دیدگاه [[اسکافی]] را [[تأیید]] می‌کند<ref>البداء و التاریخ، ج۵، ص۷۶؛ تاریخ الخمیس، ج۲، ص۱۹۹؛ تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۱۵.</ref>.

== منابع ==