←مصادیق ذوی‌القربی کیانند؟
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
* [[فخر رازی]] می‌نویسد: "بی‌تردید، [[پیامبر اکرم]] {{صل}}، [[فاطمه]] {{س}} را [[دوست]] می‌داشت و در [[حق]] ایشان فرموده‌اند: [[فاطمه]] پاره‌ای از وجود من است. هر که او را بیازارد مرا آزرده است. همچنین به [[روایت]] [[متواتر]] از [[پیامبر خدا]] {{صل}} ثابت شده است که آن بزرگوار، [[علی]]، [[حسن]] و [[حسین]] {{ع}} را [[دوست]] می‌داشت. هنگامی که [[دوستی پیامبر]] به ایشان ثابت شود، این [[دوستی]] و [[محبّت]] بر همه [[امت اسلامی]] نیز لازم می‌آید؛ چرا که [[خداوند متعال]] می‌فرماید: و او را [[پیروی]] نمایید، بسا که از [[هدایت]] شدگان باشید. در [[آیه]] دیگر می‌فرماید: همانا در فرستاده [[خداوند]]، برای شما [[الگو]] و نمونه خوب و کاملی است"<ref>{{عربی|لا شک أن النبی کان یحب فاطمة {{س}}، قال:}} {{متن حدیث|فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّي يُؤْذِينِي مَا يُؤْذِيهَا}} {{عربی|و ثبت بالنقل المتواتر عن رسول الله أنه کان یحب علیا و الحسن و الحسین و إذا ثبت ذلک وجب علی أمره الأمة مثله لقوله:}} {{متن قرآن|وَاتَّبِعُوهُ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ}} {{عربی|و لقوله تعالی:}} {{متن قرآن|فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ}} {{عربی|و لقوله:}} {{متن قرآن|قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ}} {{عربی|و لقوله سبحانه:}} {{متن قرآن|لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ}}؛ مفاتیح الغیب، ج۲۷، ص۵۹۵.</ref><ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص:۱۰۳-۱۰۴.</ref>. | * [[فخر رازی]] می‌نویسد: "بی‌تردید، [[پیامبر اکرم]] {{صل}}، [[فاطمه]] {{س}} را [[دوست]] می‌داشت و در [[حق]] ایشان فرموده‌اند: [[فاطمه]] پاره‌ای از وجود من است. هر که او را بیازارد مرا آزرده است. همچنین به [[روایت]] [[متواتر]] از [[پیامبر خدا]] {{صل}} ثابت شده است که آن بزرگوار، [[علی]]، [[حسن]] و [[حسین]] {{ع}} را [[دوست]] می‌داشت. هنگامی که [[دوستی پیامبر]] به ایشان ثابت شود، این [[دوستی]] و [[محبّت]] بر همه [[امت اسلامی]] نیز لازم می‌آید؛ چرا که [[خداوند متعال]] می‌فرماید: و او را [[پیروی]] نمایید، بسا که از [[هدایت]] شدگان باشید. در [[آیه]] دیگر می‌فرماید: همانا در فرستاده [[خداوند]]، برای شما [[الگو]] و نمونه خوب و کاملی است"<ref>{{عربی|لا شک أن النبی کان یحب فاطمة {{س}}، قال:}} {{متن حدیث|فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّي يُؤْذِينِي مَا يُؤْذِيهَا}} {{عربی|و ثبت بالنقل المتواتر عن رسول الله أنه کان یحب علیا و الحسن و الحسین و إذا ثبت ذلک وجب علی أمره الأمة مثله لقوله:}} {{متن قرآن|وَاتَّبِعُوهُ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ}} {{عربی|و لقوله تعالی:}} {{متن قرآن|فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ}} {{عربی|و لقوله:}} {{متن قرآن|قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ}} {{عربی|و لقوله سبحانه:}} {{متن قرآن|لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ}}؛ مفاتیح الغیب، ج۲۷، ص۵۹۵.</ref><ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص:۱۰۳-۱۰۴.</ref>. | ||
== مصادیق | == مصادیق ذوی‌القربی کیانند؟ == | ||
{{اصلی|مصداق‌شناسی ذوی‌القربی}} | |||
[[پیروان]] [[مکتب]] [[اهل‌بیت]] {{عم}} در مصداق‌شناسی [[قربی]]، [[اختلاف]] ندارند و بر پایه [[روایات]] رسیده از [[پیامبر]] {{صل}} و [[اهل‌بیت]] {{عم}} مصادیق [[قربی]] در [[آیه]] را [[اهل‌بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]] {{عم}} می‌دانند، ولی [[پیروان]] [[مکتب خلافت]] در تشخیص مصادیق [[قربی]]، [[اختلاف]] دیدگاه داشته و به [[خطا]] رفته‌اند<ref>ر. ک: مودت به اهل‌بیت {{عم}} از دیدگاه قرآن و سنّت، سید علی میلانی: معنای (القربی) نزدیکی و خویشاوندی بین پیامبر اکرم {{صل}} و قریش است که موجب قرابت می‌شود. ابن تیمیه فقط همین نظر را یادآور شده و دیگر نظریات را نقل نکرده است. ابن‌حجر آن را برگزیده و شوکانی آن را بر بقیه نظریات برتری داده است. منظور از «قربی» نزدیکی و ارتباط با خداوند است. پس در واقع معنای آیه این گونه می‌شود، مگر این که با کارهای شایسته به خداوند مهرورزی نمایید. این نظریه از حسن بصری نقل شده است: تفسیر رازی، ج۲۷، ص۱۶۵؛ فتح الباری، ج۸، ص۴۵۸.</ref>. | |||
=== [[ادله]] [[شیعه]] === | === [[ادله]] [[شیعه]] === | ||
در [[شأن نزول]] [[آیه مودّت]] آمده است: "هنگامی که [[پیامبر]] وارد [[مدینه]] شد و پایه‌های [[اسلام]] محکم گردید، [[انصار]] گفتند: ما [[خدمت]] [[رسول خدا]] {{صل}} می‌رسیم و عرض می‌کنیم: اگر [[مشکلات]] [[مالی]] پیدا شد، این [[اموال]] ما بی هیچ قید و شرط در [[اختیار]] تو قرار دارد. هنگامی که این سخن را خدمتش عرض کردند، این [[آیه]] نازل شد {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}. سپس [[پیامبر]] [[آیه]] را برای آنها خواند و فرمود: به [[نزدیکان]] من [[مودت]] داشته باشید. [[انصار]] از محضرش بیرون آمدند، ولی [[منافقان]] گفتند: این سخنی است که او بر [[خدا]] [[افترا]] بسته و هدفش این است که ما را پس از خود، در برابر خویشاوندانش [[خوار]] کند. سپس [[آیه]] ۲۴ [[سوره شوری]] نازل شد: {{متن قرآن|أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا فَإِنْ يَشَإِ اللَّهُ يَخْتِمْ عَلَى قَلْبِكَ وَيَمْحُ اللَّهُ الْبَاطِلَ وَيُحِقُّ الْحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ}}"<ref>{{متن حدیث|عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ {{صل}} حِينَ قَدِمَ الْمَدِينَةَ وَ اسْتَحْكَمَ الْإِسْلَامَ قَالَتِ الْأَنْصَارُ فِيمَا بَيْنَهُمْ يَأْتِي رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} فَنَقُولُ لَهُ تَعْرُوكَ أُمُورٌ فَهَذِهِ أَمْوَالُنَا فَاحْكُمْ فِيهَا غَيْرَ حَرِجٍ وَ لَا مَحْظُورٍ عَلَيْكَ فَأَتَوْهُ فِي ذَلِكَ فَنَزَلَ {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} فَقَرَأَهَا عَلَيْهِمْ فَقَالَ تَوَدُّونَ قَرَابَتِي مِنْ بَعْدِي فَخَرَجُوا مِنْ عِنْدِهِ مُسَلِّمِينَ لِقَوْلِهِ فَقَالَ الْمُنَافِقُونَ إِنَّ هَذَا لَشَيْءٌ افْتَرَاهُ فِي مَجْلِسِهِ أَرَادَ بِذَلِكَ أَنْ يُذَلِّلَنَا لِقَرَابَتِهِ مِنْ بَعْدِهِ فَنَزَلَتْ {{متن قرآن|أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا}} فَأَرْسَلَ إِلَيْهِمْ فَتَلَاهَا عَلَيْهِمْ فَبَكَوْا وَ اشْتَدَّ عَلَيْهِمْ فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ {{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ}} الْآيَةَ فَأَرْسَلَ فِي أَثَرِهِمْ فَبَشَّرَهُمْ قَالَ {{متن قرآن|وَيَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا}} وَ هُمُ الَّذِينَ سَلَّمُوا لِقَوْلِهِ...}}؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۴۴. الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ج۱۵، ص۵۰۵؛ الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ص۶۴۷.</ref>. | |||
مطابق [[شأن نزول]] یاد شده، [[آیات]] محل بحث در [[مدینه]] نازل شده و مقصود از [[قربی]]، [[خویشاوندان پیامبر]] {{صل}} نیاز است. | |||
[[ابن‌عباس]] [[روایت]] می‌کند: "هنگامی که [[آیه]] {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ}} نازل شد، گفتند: یا [[رسول الله]] [[خویشاوندان]] شما که [[محبت]] آنها بر ما [[واجب]] شد، کیانند؟ فرمود: [[علی]] و [[فاطمه]] و دو فرزندشان. و سه بار این سخن را تکرار کرد"<ref>{{متن حدیث|لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} قُلْتُ [قَالُوا] يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ قَرَابَتُكَ الَّذِينَ افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَيْنَا مَوَدَّتَهُمْ قَالَ عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ وُلْدُهُمَا [وَ وُلْدُهَا] ثَلَاثَ مَرَّاتٍ يَقُولُهَا}}؛ابوالقاسم فرات بن ابراهیم بن فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ص۳۸۹.</ref>. | |||
از [[امام باقر]] {{ع}} درباره [[آیه]] {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} پرسیده شد. [[حضرت]] فرمودند: {{متن حدیث|هُمُ الْأَئِمَّةُ}}<ref>محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۱۳.</ref>. | |||
در جایی دیگر از [[حضرت]] درباره این [[آیه]] از [[حضرت]] سؤال شد، [[حضرت]] فرمودند [[مودت]] به [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} واجبی از سوی [[خدا]] بر [[بندگان]] است<ref>نعمان بن محمد تمیمی، دعائم الإسلام، ج۱، ص۶۸. {{متن حدیث|هِيَ فَرِيضَةٌ مِنَ اللَّهِ عَلَى الْعِبَادِ لِمُحَمَّدٍ {{صل}} فِي أَهْلِ بَيْتِهِ}}.</ref>. | |||
[[حضرت رضا]] {{ع}} در ضمن روایتی در مجلس [[مأمون]] و در حضور [[دانشمندان]] ویژگی‌های [[پیامبر]] و [[اهل بیت]] {{عم}} را بیان کردند و در ششمین خصوصیت با منحصر دانستن طلب [[مودت]] [[پیامبر]] {{صل}} برای [[اهل بیت]] {{عم}} فرمودند: "گفته خدای عزّوجلّ است: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} این ویژگی ویژه [[پیامبر]] {{صل}} است، نه دیگر [[پیامبران]] {{عم}}. پس ویژگی [[خانواده]] اوست، نه دیگر [[مردم]]؛ زیرا [[خداوند]] از [[پیامبران]]، ضمن یاد آوری از [[نوح]] {{ع}} حکایت کرده است: {{متن قرآن|وَيَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مَالًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ وَمَا أَنَا بِطَارِدِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّهُمْ مُلَاقُو رَبِّهِمْ وَلَكِنِّي أَرَاكُمْ قَوْمًا تَجْهَلُونَ}} و از [[هود]] {{ع}} حکایت کرد و گفت:... {{متن قرآن|يَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى الَّذِي فَطَرَنِي أَفَلَا تَعْقِلُونَ}} (امّا) به [[پیامبر]] خود ([[محمد]] {{صل}}) که فرمود: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} و [[خداوند]] [[دوستی]] ایشان را [[واجب]] نکرد مگر از آن رو که می‌دانست ایشان هرگز از [[دین]] سر نمی‌پیچند و هرگز به [[گمراهی]] باز نمی‌گردند"<ref>{{متن حدیث|وَ أَمَّا السَّادِسَةُ فَقَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} فَهَذِهِ خُصُوصِيَةٌ لِلنَّبِيِّ {{صل}} دُونَ الْأَنْبِيَاءِ وَ خُصُوصِيَّةٌ لِلْآلِ دُونَ غَيْرِهِمْ وَ ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ حَكَى عَنِ الْأَنْبِيَاءِ فِي ذِكْرِ نُوحٍ {{ع}} {{متن قرآن|وَيَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مَالًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ وَمَا أَنَا بِطَارِدِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّهُمْ مُلَاقُو رَبِّهِمْ وَلَكِنِّي أَرَاكُمْ قَوْمًا تَجْهَلُونَ}} وَ حَكَى عَنْ هُودٍ {{ع}} قَالَ {{متن قرآن|يَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى الَّذِي فَطَرَنِي أَفَلَا تَعْقِلُونَ}} وَ قَالَ لِنَبِيِّهِ {{صل}} {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}}}؛ ابومحمد حسن حرانی یا حلبی، تحف العقول، النص، ص۴۳۱.</ref>. | |||
علاوه بر [[روایات شیعه]]، [[روایات]] متعدد دیگری در کتاب‌های معتبر [[اهل سنت]] آمده است، که [[اعتقاد]] و [[باور]] [[شیعه]] را [[اثبات]] می‌کند برخی از مهمترین آنها عبارت‌اند از: | |||
[[بخاری]]، [[مسلم]]، [[ترمذی]] و [[آلوسی]] در زیر [[آیه مودّت]] چنین می‌نویسند: "از [[ابن عباس]] درباره این [[آیه]] پرسیدند. [[سعید بن جبیر]] با [[عجله]] گفت: منظور از [[قربی]]، [[آل محمد]] {{صل}} هستند"<ref>{{متن حدیث|عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى {{متن قرآن|إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} قَالَ سَعِيدُ بْنُ جُبَيْرٍ قُرْبَى آلُ مُحَمَّدٍ {{صل}} }}؛ صحیح بخاری، ج۳، ص۵۰۲، کتاب تفسیر؛ مسند احمد، ج۱، ص۲۲۹؛ صحیح ترمذی، ج۵، ص۳۵۱، کتاب تفسیر؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، ج۱۳، ص۳۱.</ref>. | |||
[[احمد بن حنبل]]، [[محبّ طبری]]، [[سخاوی]] و [[هیثمی]] به [[نقل]] از [[ابن عباس]] چنین آورده‌اند: "هنگامی که [[آیه مودّت]] نازل شد گفتند: ای [[رسول خدا]]! [[خویشاوندان]] تو که [[مودّت]] آنان [[واجب]] است چه کسانی هستند؟ [[پیامبر خدا]] {{صل}} فرمود: [[علی]]، [[فاطمه]] و دو [[فرزند فاطمه]] {{س}}"<ref>{{متن حدیث|قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ قَرَابَتُكَ الَّذِينَ افْتَرَضَ اللَّهُ مَوَدَّتَهُمْ قَالَ عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ ابْنَاهُمَا}}؛ مناقب علی بن ابی طالب {{ع}}، ح۲۶۳؛ محبّ طبری ذخائر العقبی، ۲۵ و سخاوی استجلاب ارتقاء الغرف، ۳۶؛ المعجم الکبیر، ج۳، ص۴۷، ح۲۶۴۱ و ج۱۱، ص۳۵۱، ح۱۲۲۵۹؛ هیثمی، مجمع الزوائد، ج۷، ص۱۰۳؛ البحر المحیط فی التفسیر، ج۹، ص۳۳۵؛ الجامع لأحکام القرآن، ج۱۶، ص۲۱؛ شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۲، ص۱۹۶.</ref>. | |||
[[ابن جریر طبری]] آورده است: "هنگامی که [[علی بن الحسین]] {{ع}} به [[اسارت]] وارد [[دمشق]] شد، در ورودی [[شهر]] مردی از [[شامیان]] برخاست و گفت: [[سپاس]] خدایی را که شما را کشت، ریشه شما را بر کند و دو شاخ [[فتنه]] را برید! [[امام علی بن الحسین]] {{ع}} به او فرمود: آیا [[قرآن]] خوانده‌ای؟ پاسخ داد: آری! فرمود: آیا "[[آل]] حم»" را خوانده‌ای؟ عرضه داشت: خوانده‌ام؛ ولی "[[آل]] حم" را نخوانده‌ام. [[حضرت]] فرمود: آیا این [[آیه]] را نخوانده‌ای که می‌فرماید: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ}} بگو: من هیچ گونه [[اجر]] و پاداشی از شما بر این [[دعوت]] درخواست نمی‌کنم جز [[دوست داشتن]] نزدیکانم. گفت: به [[راستی]] شما همان "[[قربی]]" هستید؟! [[حضرت]] فرمود: آری!"<ref>{{متن حدیث|لَمَّا جِيءَ بِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ رضی الله تعالی عنهما أَسِيراً فَأُقِيمَ عَلَى دَرَجِ دِمَشْقَ قَامَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي قَتَلَكُمْ وَ اسْتَأْصَلَكُمْ فقال له علی رضی الله تعالی أَ قَرَأْتَ الْقُرْآنَ قَالَ نَعَمْ قَالَ قَرَأْتَ آلَ حم قَالَ نَعَمْ قَالَ: ما قَرَأْتَ {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} قَالَ فإنکم لأنْتُمْ هُمْ قَالَ نَعَمْ}}؛ تفسیر طبری، ج۲۵، ص۱۶ و ۱۷. </ref>. | |||
[[زمخشری]] در [[تفسیر]] خود آورده است: "منظور از [[اهل]] [[قربی]]، در روایتی آمده است: آن گاه که این [[آیه]] نازل شد، گفته شد: ای [[رسول خدا]]! [[خویشان]] شما که [[مودت]] آنها بر ما لازم است چه کسانی هستند؟ [[حضرت]] فرمود: [[علی]]، [[فاطمه]]، و [[فرزندان]] آنها {{عم}}. روایتی که از [[علی]] [[نقل]] شده بیان‌گر همین معناست. آنجا که گوید: روزی به [[پیامبر]] شکوه کردم، که ای [[رسول خدا]]! [[مردم]] به من [[حسادت]] می‌کنند، [[پیامبر]] فرمود: آیا [[راضی]] و [[خشنود]] نیستی که چهارمین نفر از این چهار نفر باشی؟ نخستین کسی که وارد [[بهشت]] می‌شود، من، تو، [[حسن]]، [[حسین]] {{عم}}، [[همسران]] ما سمت راست و چپ ما هستند و [[فرزندان]] و [[ذریه]] ما پشت سر [[همسران]] ما وارد [[بهشت]] می‌شوند"<ref>{{عربی|و المراد في اهل القربى: رُوِيَ أَنَّهَا لَمَّا أُنْزِلَتْ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ قَرَابَتُكَ هَؤُلَاءِ الَّذِينَ وَجَبَتْ عَلَيْنَا مَوَدَّتُهُمْ قَالَ عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ ابْنَاهُمَا وَ يَدُلُّ عَلَيْهِ مَا رُوِيَ عَنْ عَلِيٍّ {{ع}} شَكَوْتُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} حَسَدَ النَّاسِ لِي فَقَالَ أَ مَا تَرْضَى أَنْ تَكُونَ رَابِعَ أَرْبَعَةِ أَوَّلِ مَنْ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ أَنَا وَ أَنْتَ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ أَزْوَاجُنَا عَنْ أَيْمَانِنَا وَ شَمَائِلِنَا وَ ذُرِّيَّاتُنَا خَلْفَ أَزْوَاجِنَا وَ عَنِ النَّبِيِّ {{صل}} حَرُمَتِ الْجَنَّةُ عَلَى مَنْ ظَلَمَ أَهْلَ بَيْتِي وَ آذَانِي فِي عَشِيرَتِي}}؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۲۱۹: </ref>. | |||
[[فخر رازی]] در [[تفسیر]] خود آورده است: "من می‌گویم: [[خاندان]] [[محمّد]] {{صل}}، همان کسانی‌اند که همه کارهایشان با [[محمّد]] {{صل}} در [[ارتباط]] است. پس هر کس ارتباطش با آن [[حضرت]] کامل‌تر و بیشتر باشد، [[خاندان]] او به شمار می‌آید و بی‌تردید [[فاطمه]]، [[علی]]، [[حسن]] و [[حسین]] بیشترین و شدیدترین [[ارتباط]] را داشتند که بر همگان به صورت [[تواتر]] روشن است. پس آنها به طور مسلّم همان [[خاندان]] هستند. در ادامه می‌نویسد: [[مردم]] در معنای کلمه "[[آل]] = [[خاندان]]" [[اختلاف]] نظر دارند و گفته شده: منظور [[نزدیکان]] [[پیامبر]] هستند و برخی دیگر گفته‌اند: [[امّت]] [[پیامبر]] هستند. در صورتی که "[[آل]]" را بر [[نزدیکان]] معنا کنیم، آنان [[خاندان پیامبر]] {{صل}} خواهند بود و اگر به معنای [[امّت]] او بگیریم که [[دعوت]] او را پذیرفتند، باز هم آنان [[خاندان پیامبر]] {{صل}} خواهند بود. پس ثابت شد که در همه حالات، آنان [[خاندان پیامبر]] {{صل}} به شمار می‌آیند. اما آیا غیر آنان از [[خاندان]]، کسی دیگر نیز شامل کلمه "[[آل]]" می‌شود، در این باره [[اختلاف]] نظر وجود دارد. [[زمخشری]] [[نقل]] کرده است: هنگامی که این [[آیه]] بر [[پیامبر اکرم]] {{صل}} نازل شد، پرسیدند: [[نزدیکان]] شما که [[مودّت]] آنان بر ما لازم شد، چه کسانی‌اند؟ فرمودند: [[علی]]، [[فاطمه]]، و دو [[فرزند]] آنها {{عم}}. پس روشن می‌شود که این چهار نفر [[نزدیکان]] پیامبراند و هر گاه این مطلب ثابت شد، آنها به این [[احترام]] و [[بزرگداشت]]، اختصاص پیدا می‌کنند. به [[راستی]] که [[دعا]] برای [[خاندان]]، [[مقام]] و مرتبه بزرگی را ثابت می‌نماید و به همین منظور این ادعا در انتهای تشهد [[نماز]] قرار گرفته که: خداوندا! بر [[محمّد]] و بر [[خاندان]] او [[درود]] بفرست و بر [[محمد]] و [[خاندان]] او [[رحمت]] قرار بده. این [[بزرگداشت]] درباره شخص دیگری جز [[خاندان پیامبر]] {{صل}} وارد نشده است"<ref>{{عربی|و أنا أقول: آل محمد هم الذین یؤول أمرهم إلیه فکل من کان أمرهم إلیه أشد و أکمل کانوا هم الآل، و لا شک أن فاطمة و علیا و الحسن و الحسین کان التعلق بینهم و بین رسول الله أشد التعلقات و هذا کالمعلوم بالنقل المتواتر فوجب أن یکونوا هم الآل، و أیضا اختلف الناس فی الآل فقیل هم الأقارب و قیل هم أمته، فإن حملناه علی القرابة فهم الآل، و إن حملناه علی الأمة الذین قبلوا دعوته فهم أیضا آل فثبت أن علی جمیع التقدیرات هم الآل،... و ادامه میدهد: و أما غیرهم فهل یدخلون تحت لفظ الآل؟ فمختلف فیه. و روی صاحب "الکشاف": أنه لما نزلت هذه الآیة قیل یا رسول الله من قرابتک هؤلاء الذین وجبت علینا مودتهم؟ فقال علی و فاطمة و ابناهما، فثبت أن هؤلاء الأربعة أقارب النبی و إذا ثبت هذا وجب أن یکونوا مخصوصین بمزید التعظیم. أن الدعاء للآل منصب عظیم و لذلک جعل هذا الدعاء خاتمة التشهد فی الصلاة و هو قوله اللّهم صل علی محمد و علی آل محمد و ارحم محمدا و آل محمد، و هذا التعظیم لم یوجد فی حق غیر الآل، فکل ذلک یدل علی أن حب آل محمد واجب}}؛ مفاتیح الغیب، ج۲۷ ص۵۹۵:.</ref>. | |||
[[حاکم نیشابوری]] درباره اینکه مقصود از واژه [[قربی]]، [[آل محمد]] {{صل}} است، ادعای [[اجماع]] در [[اهل سنت]] را مطرح نموده و می‌نویسد: {{عربی| إنّما اتّفقا في تفسير هذه الآية على حديث عبدالملك بن ميسرة الزراد عن طاووس عن ابن عبّاس رضی الله عنهما- أنه في قربى آل محمد}}<ref>المستدرک علی الصحیحین، ج۲، ص۴۸۲، ح. ۳۶۵۹.</ref>. | |||
[[جارالله زمخشری]] ضمن [[تأیید]] اینکه [[قربی]] به معنای [[آل محمد]] است، [[حدیثی]] از [[پیامبر خدا]] {{صل}} [[نقل]] می‌کند که فرمود: "[[بهشت]] بر کسی که به [[اهل بیت]] و [[خاندان]] من [[ستم]] روا بدارد و من را درباره خاندانم بیازارد، [[حرام]] شده است و هر گاه شخصی احسانی به یکی از [[فرزندان عبدالمطلب]] نماید و کسی پاداشی به او ندهد، پس خودم در [[روز قیامت]] آن هنگام که من را [[ملاقات]] نماید، [[پاداش]] خواهم داد"<ref>{{متن حدیث|حَرُمَتِ الْجَنَّةُ عَلَى مَنْ ظَلَمَ أَهْلَ بَيْتِي وَ آذَانِي فِي عَشِيرَتِي وَ مَنِ اصْطَنَعَ صَنِيعَةً إِلَى أَحَدٍ مِنْ وُلْدِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ لَمْ يُجَازِهِ عَلَيْهَا فَأَنَا أُجَازِيهِ عَلَيْهَا غَداً إِذَا لَقِيَنِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ}}؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۲۲۱:.</ref>. سپس [[روایت]] دیگری از [[پیامبر خدا]] {{صل}} [[نقل]] می‌کند که فرمود: "هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] از رود، [[شهید]] از [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، بخشوده شده [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، بر [[توبه کامل]] از [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، مؤمنی با [[ایمان کامل]] از [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، [[فرشته]] [[مرگ]] او را به [[بهشت]] نوید دهد، سپس دو [[فرشته]] [[مأمور]] سؤال [[برزخ]] به او نوید [[بهشت]] دهند. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، او را با [[احترام]] و [[شادی]] به سوی [[بهشت]] برند، آن سان که عروس به [[خانه]] داماد برده می‌شود. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، [[قبر]] او را [[زیارتگاه]] [[فرشتگان]] [[رحمت]] خود قرار میدهد. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، بر [[سنّت پیامبر]] و همه [[مسلمانان]] از [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دشمنی]] و [[کینه]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، هیچ گاه بوی [[بهشت]] به مشام او نخواهد رسید"<ref>{{متن حدیث|مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ شَهِيداً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ مَغْفُوراً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ تَائِباً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ مُؤْمِناً مُسْتَكْمِلَ الْإِيمَانِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ بَشَّرَهُ مَلَكُ الْمَوْتِ بِالْجَنَّةِ ثُمَّ مُنْكَرٌ وَ نَكِيرٌ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ فُتِحَ لَهُ فِي قَبْرِهِ بَابَانِ إِلَى الْجَنَّةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ جَعَلَ اللَّهُ قَبْرَهُ مَزَارَ مَلَائِكَةِ الرَّحْمَةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ عَلَى السُّنَّةِ وَ الْجَمَاعَةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَكْتُوبٌ بَيْنَ عَيْنَيْهِ آيِسٌ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ كَافِراً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ لَمْ يَشَمَّ رَائِحَةَ الْجَنَّةِ}}؛ رک: الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج۸، ص۳۱۴؛ الجامع لأحکام القرآن، ج۱۶، ص۲۳؛ التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، ج۲۵، ص۶۵: </ref><ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص:۱۰۵-۱۱۳.</ref>. | |||
== دلالت [[آیه]] == | == دلالت [[آیه]] == | ||