بسیج: تفاوت میان نسخه‌ها

بسیج به معنای سامان دادن، آماده کردن [[نیروی نظامی]] و تمامی ساز و برگ [[جنگ]] آمده است<ref>عمید، حسن، فرهنگ فارسی، ص۲۶۹.</ref> و [[بسیج عمومی]] به آماده کردن نیروهای داوطلب مردمی به صورت [[سازمان]] یافته در جهت حضور در عرصه‌های نظامی، [[فرهنگی]]، [[اجتماعی]]، [[اقتصادی]] و [[سیاسی]] گفته می‌شود<ref>خانی، مهدی، درآمدی بر شناخت بسیج، ص۲۷.</ref>. در سخن [[امام خمینی]] بسیج عمومی در معنای [[همکاری]] و [[همیاری]] برای ساختن [[کشور]] به کار رفته است<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۶، ص۹۱–۹۲.</ref>.<ref>[[امید حسین‌خانی|حسین‌خانی، امید]]، [[بسیج عمومی (مقاله)| مقاله «بسیج عمومی»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]] ص ۶۲۷.</ref>

پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و [[سرکوب]] و تشدید فضای [[خفقان]] [[سیاسی]]، این روند تا سال ۱۳۴۲ متوقف شد؛ ولی از آن پس با سخنرانی‌ها و روشنگری‌های [[امام خمینی]] در خصوص لایحه [[کاپیتولاسیون]]، تعامل [[حکومت]] پهلوی با [[رژیم اسرائیل]]<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱، ص۳۸۶ -۳۸۷.</ref>، سیاست‌های سرکوبگرانه داخلی<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۲، ص۴۸۱ و ج۳، ص۱۰۰- ۱۰۱.</ref>، [[سیاست‌های اقتصادی]]<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۴، ص۶۵-۶۶.</ref> و [[ضد]] [[فرهنگی]] [[رژیم پهلوی]]<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۲، ص۱۴۲ و ج۴، ص۱۷- ۱۸.</ref>، توده‌های مردم حول محور [[اسلام]] و [[نقد]] عملکرد پهلوی بسیج شدند. امام خمینی در سال‌های نهضت توانست با استفاده از پشتوانه [[دینی]] مردم، بیشتر جریان‌های سیاسی و اجتماعی، از هر طبقه و [[آیین]] و [[گرایش]] را بسیج کند. با [[پیروزی انقلاب اسلامی]] ایشان دوباره با تکیه بر ابزار بسیج مردمی توانست [[جامعه انقلابی]] و متشتت را به [[ثبات]] نسبی برساند.<ref>[[امید حسین‌خانی|حسین‌خانی، امید]]، [[بسیج عمومی (مقاله)| مقاله «بسیج عمومی»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]] ص ۶۲۷.</ref>

به باورامام خمینی خاستگاه بسیج به [[رسالت]] [[پیامبران]]{{عم}} و به اصل اسلام و همچنین به [[زمان]] [[پیامبر اسلام]]{{صل}} باز می‌گردد<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۸، ص۲۹۲-۲۹۳ و ج۱۳، ص۲۸.</ref>. در روزهای [[هجرت پیامبر]]{{صل}} به [[مدینه]]، [[آیات]] برخورد متقابل [[مسلمانان]] با [[مشرکان]] بر [[پیامبر]]{{صل}} نازل شد<ref>آل عمران، ۱۲ -۱۳.</ref> و ایشان به فراخوانی و [[بسیج عمومی]] برای [[دفاع]] از [[کیان اسلامی]] در میان [[مهاجران]] پرداخت<ref>واقدی، محمدبن عمر، المغازی، ج۱، ص۴۰۳ و ج۲، ص۴۳۱، ۵۰۵.</ref>. از نگاه ایشان [[مسجد]]، ستاد بسیج مردمی در دوره [[صدر اسلام]] بود و [[پیامبر]]{{صل}} طایفه‌ها و [[مردم]] را برای کارهای مهم بسیج و [[سازماندهی]] می‌کرد<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱۲، ص۳۹۱.</ref>. از جمله آن [[حضرت]]{{صل}} توانست برای ایجاد [[عدالت اجتماعی]]، مردم [[فقیر]] را علیه [[نظام]] اشرافی و طبقاتی [[مکه]] بسیج کند<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۸، ص۲۹۳.</ref>.

[[فرهنگ]] [[بسیجی]] با ویژگی‌هایی مانند گذشت از خود در راه [[دین]] و [[وطن]]، [[بی‌اعتنایی]] به مظاهر [[دنیوی]]، [[تقویت روحیه]] ملی شناخته می‌شود<ref>اردستانی، حسین، برخی ارزش‌ها و ثمرات جنگ تحمیلی.</ref>؛ [[فرهنگی]] که در دوران [[دفاع مقدس]] عمق بیشتری یافت و به پشتوانه‌ای برای انقلاب تبدیل گردید<ref>همان.</ref>. در این فرهنگ، [[عقل و دین]] بر هم منطبق می‌گردند؛ زیرا هر دو بنیان [[واحدی]] به نام [[فطرت]] دارند<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، جمشیدی، محمد حسین، آرمان بسیج و بسیج آرمانی از منظر امام خمینی، ج۱،‌ص ۳۰۵- ۳۰۶.</ref>. در فرهنگ بسیجی بالاترین [[ارزش‌های انسانی]] [[رشد]] و [[تکامل]] می‌یابد و بستر حرکت عمومی [[جامعه]]، آرمان‌گرا، [[ظلم‌ستیز]] و متأثر از ارزش‌های انسانی واجد عناصر [[معنوی]] است<ref>حبی، محمدباقر، شاخص‌های فرهنگ و تفکر بسیجی، ص۱۵.</ref>. امام خمینی اساس فرهنگ بسیج را بر [[فداکاری]] مردم در راه [[اسلام]] و کشور [[استوار]] می‌دانست<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱۹، ص۲۲۱.</ref> و [[معتقد]] بود در فرهنگ بسیجی ویژگی [[ایثار]] و [[اخلاص]]، فداکاری، [[شهادت‌طلبی]]<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱۶، ص۱۹۸ و ج۲۱، ص۱۹۴.</ref> و [[خودسازی]] و [[تزکیه]]<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱۶، ص۷۶.</ref> چشمگیر است و در صورت [[حاکمیت]] این [[فرهنگ]]، هیچ آفتی ساقه تناور [[انقلاب اسلامی]] را [[تهدید]] نخواهد کرد و اگر در کشوری نوای دلنشین [[بسیجی]]، طنین‌انداز شد، [[چشم]] [[طمع]] [[دشمنان]] از آن دور خواهد بود<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۹۴- ۱۹۵.</ref>. ایشان با وصف بسیج به کلمات بلندی چون: [[شجره طیبه]]، [[مدرسه]] [[عشق]]، [[میقات]] پابرهنگان، [[معراج]] [[اندیشه]] [[پاک]] [[اسلامی]] و [[لشکر]] [[مخلص]] [[خدا]]، همواره به [[خلوص]] و صفای [[بسیجیان]] [[غبطه]] می‌خورد و از خدا می‌خواست تا با بسیجیان [[محشور]] شود و به بسیجی بودن خود، [[افتخار]] می‌کرد<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۹۴.</ref>.<ref>[[امید حسین‌خانی|حسین‌خانی، امید]]، [[بسیج عمومی (مقاله)| مقاله «بسیج عمومی»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]] ص ۶۲۷.</ref>

١. '''نهضت اسلامی''': یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های انقلاب اسلامی [[توانایی]] بسیج توده‌ها و [[همبستگی]] میان [[رهبران]] و مردم است<ref>گل محمدی، احمد، زمینه‌های بسیج مردمی در انقلاب ایران، ص۱۰۴.</ref>. امام خمینی که از آغاز [[نهضت]]، [[ضرورت]] حضور مردم را که یکی از مهم‌ترین ارکان [[مبارزه با طاغوت]] است [[حس]] کرده بود، [[آحاد]] مردم را برای این [[رویارویی]]، آماده و [[دعوت]] می‌کرد<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۳، ص۳۷۹.</ref>. ایشان [[آگاهی]] رسانی به مردم و همچنین [[سازماندهی]] توده‌ها را باعث جلوگیری از [[اغفال]] آنان به دست دشمنان نهضت می‌دانست<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱، ص۱۳۴ – ۱۳۵.</ref> و [[همراهی]] مردم با [[علما]] در جریان اعتراض‌ها را موجب تقویت [[اسلام]]<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱، ص۱۸۰.</ref> و حفظ [[احکام]] [[قرآن]]<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۲، ص۴۸۵.</ref> بیان می‌کرد. این در حالی بود که برخی از گروه‌های مخالف [[رژیم پهلوی]] با تشکیل [[حزب]] و گروه و انجام عملیات مسلحانه در پی [[مبارزه]] با [[رژیم]] بودند<ref>مدنی، سید جلال الدین، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ج۱، ص۱۰۵.</ref>؛ ولی [[امام خمینی]] بارها تأکید کرده بود با گروهی و حزبی کردن [[قیام]] و مشی مسلحانه مخالف است و بیشتر بر [[سازماندهی]] و قیام مردمی علیه رژیم تأکید دارد<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۳، ص۵۱۴ و ج۴، ص۳، ۲۵۰، ۲۹۴.</ref> و در پاسخ به برخی از اعضای [[سازمان]] مجاهدین [[خلق]] در [[دعوت]] به [[قیام مسلحانه]]؛ آنان را از این کار [[نهی]] کرد و آن را باعث از دست رفتن نیروی مبارزه دانست<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۸، ص۱۴۴ – ۱۴۵.</ref>. ایشان در بحرانی‌ترین شرایط [[انقلاب اسلامی]] نیز دستور [[جهاد مسلحانه]] صادر نکرد<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۵، ص۲۹۵.</ref> و تا [[سقوط]] [[حکومت]] پهلوی بر همین [[باور]] باقی ماند و در آستانه [[پیروزی انقلاب]] نیز [[پیوستگی]] و [[مقاومت]] [[مردم]]<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۴، ص۳۸۱.</ref> و [[حمایت]] آنان از [[نهضت]] را ضرورتی برای [[شکست]] [[رژیم پهلوی]] می‌دانست<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۴، ص۳۵- ۳۶.</ref> و [[همبستگی]] و پیوستگی مردم از اقشار و طبقات مختلف [[روحانی]]، دانشگاهی، بازاری و دانشجو را موجب رسیدن به [[آرمان‌ها]] و [[اهداف]] انقلاب اسلامی می‌شمرد<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۳، ص۳۱۴- ۳۱۵.</ref>؛ چنان که ایشان با کمک گرفتن از نهاد [[روحانیت]]، از آنان نیز می‌خواست تا به سازماندهی و بسیج مردمی بپردازند<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج ۳، ص۳۹۴ و ص۴۳۶-۴۳۷.</ref>.

[[فرمان]] [[امام خمینی]] موجب تشکیل واحد بسیج در [[سپاه]] [[پاسداران]] و پس از آن، تأسیس [[سازمان]] بسیج ملی که بعدها به بسیج [[مستضعفین]] [[تغییر]] نام داد، شد. ایشان بسیج مردمی در جهت [[حمایت]] از [[انقلاب]] را نه در یک نهاد [[حکومتی]] که بسیار فراتر از آن جستجو می‌کرد و این مهم را در [[همبستگی]] [[مردم]] و [[پشتیبانی]] آنان از انقلاب، در تمامی مناطق کشور می‌دید<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۶، ص۳۶۱ و ج۱۲، ص۲۳۹- ۲۴۰.</ref> و ادامه [[نهضت اسلامی]]<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱۲، ص۳۱۳ و ج۱۵، ص۱۳۶، ۳۵۳.</ref> و ساختن، [[آبادانی]] و اداره کشور پس از [[پیروزی انقلاب]]<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۶، ص۱۷۴ و ج۷، ص۵۲۰،۵۲۱.</ref> را در گرو [[اتحاد]] و بسیج تمامی اقشار مردم می‌دانست؛ بر همین اساس این خواست ایشان در حوزه [[کشاورزی]] و عمرانی در قالب [[جهاد]] [[سازندگی]]<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۸، ص۱۷۹- ۱۸۰.</ref>، در حوزه [[امنیتی]] در قالب کمیته [[انقلاب اسلامی]]<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۶، ص۱۲۸- ۱۲۹.</ref> و در کمک‌رسانی به [[مستضعفان]] در قالب کمیته [[امداد]]<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۶، ص۳۶۷.</ref> و افتتاح حساب ۱۰۰ [[امام]]<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۶، ص۵۱۸.</ref> تجلی یافت. همچنین به منظور ریشه‌کن کردن [[بی‌سوادی]]، [[نهضت]] سوادآموزی در هفتم دی ۱۳۵۸ به فرمان امام خمینی تشکیل شد<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱۱، ص۴۴۶- ۴۴۷.</ref>. نمود دیگر مشارکت بسیج مردمی به [[همت]] امام خمینی در تحولات پس از پیروزی انقلاب را می‌توان در حمایت از [[دولت]] موقت<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۶، ص۶۹.</ref>، مقابله و [[نفرت]] عمومی از عملکرد عناصر تجزیه [[طلب]]<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۸، ص۱۳۷- ۱۳۸ و ج۱۰، ص۲۹۶- ۲۹۷.</ref> و گروه‌های [[سیاسی]] معاند<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۸، ص۱۳۸.</ref> و نیز [[حمایت از انقلاب اسلامی]]<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱۴، ص۷۷- ۷۸.</ref> دید که عموماً با مشارکت [[مردم]] در راهپیمایی‌های سراسری [[حمایت]] خود را از مواضع [[امام خمینی]] و [[انقلاب]] ابراز کردند<ref>محمدی، منوچهر، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، ص۱۰۰.</ref>.

[[اعتقاد]] امام خمینی به بسیج مردم و [[افکار عمومی]] منحصر به داخل [[کشور]] نبود و ایشان برای رسیدن به آرمان‌های [[اسلام ناب محمدی]] از تمامی [[مسلمانان]] [[جهان]] می‌خواست علیه [[نظام استعماری]] و [[استبدادی]] در [[جوامع]] خود به پا خیزند و همچون [[امت واحد]] در مقابل [[ظلم]] و [[تجاوز]] بایستند<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۶، ص۵۰۳؛ ج۸، ص۳۵۸ و ج۱۰، ص۳۳۹- ۳۴۰.</ref>. در این راستا می‌توان به اعلام [[روز]] [[قدس]] اشاره کرد که همواره نمادی از [[همبستگی]] [[امت اسلامی]] و «[[بسیج عمومی]] [[اسلامی]]» ذیل [[آرمان]] [[آزادی]] قدس و [[مبارزه]] با [[اسرائیل]] بوده است<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۹، ص۲۶۷ و۲۸۰.</ref>. امام خمینی در عرصه‌ای گسترده‌تر حضور تمامی ملت‌های [[محروم]] جهان را حول خواسته‌های [[مشروع]] و احقاق [[حقوق انسانی]] خویش خواستار بود و با بیان طرح تشکیل [[حزب]] [[مستضعفان]] جهان سعی کرد تا از این منظر ملت‌های محروم جهان، راهی برای بسیج عمومی و احقاق [[حقوق اساسی]] خود بیابند<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۹، ص۲۸۰-۲۸۱ و ج۱۲، ص۱۶۰.</ref>.

٣. '''[[جنگ]] تحمیلی''': پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] با موافقت [[غرب]] و [[شرق]] با [[رژیم]] [[عراق]] برای [[حمله]] به [[خاک]] [[ایران]] و [[ضرورت]] [[دفاع از مرز]] و بوم و انقلاب نوپای اسلامی باعث شد که امام خمینی بار دیگر با بسیج مردم زمینه مقابله با [[تجاوزگران]] را فراهم کند<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱۳، ص۲۷۲.</ref>. با وجود اینکه ایشان [[دفاع]] از کشور را [[وظیفه]] [[ارتش]] و [[سپاه]] [[پاسداران]] می‌دانست، [[باور]] داشت مصداق کامل [[ایثار]] و [[خلوص]] و [[فداکاری]]، بسیجیان‌اند و بدون حضور [[مردم]] کار [[دفاع]] به سامان نمی‌رسد<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۹۴-۱۹۵.</ref>؛ بنابراین با الزامی دانستن بسیج همگانی مردم در [[جنگ]] و دفاع از [[مملکت اسلامی]]، از تمامی اقشار [[ملت]] خواست تا در مقابل [[دشمن]] به [[جبهه‌ها]] بروند<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱۳، ص۲۴۳- ۲۴۴.</ref>. ایشان دفاع از [[کشور]] و [[اسلام]] را برعهده همه مردم از [[زن]]، مرد، بزرگ و کوچک می‌دانست<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱۳، ص۴۰۹.</ref> و [[معتقد]] بود چنانچه این [[بسیج عمومی]] صورت نمی‌گرفت کشور به [[تباهی]] کشیده می‌شد<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱۵، ص۴۰۲.</ref>. ایشان ضمن اینکه جنگ تحمیلی [[عراق]] علیه [[ایران]] را عاملی می‌دانست تا مردم حول محور دفاع از [[کشور اسلامی]] بسیج شوند<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱۳، ص۳۲۹.</ref>، چگونگی بسیج عمومی مردم برای شرکت در [[جنگ‌ها]] را نیز همانند [[صدر اسلام]] خودجوش و مردمی می‌شمرد<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱۹، ص۲۲۰.</ref>.<ref>[[امید حسین‌خانی|حسین‌خانی، امید]]، [[بسیج عمومی (مقاله)| مقاله «بسیج عمومی»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]] ص ۶۲۸.</ref>

١. '''کارکرد سیاسی و فرهنگی''': از مهم‌ترین کارکردهای بسیج عمومی و مردمی پیش از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] می‌توان به ورود عموم مردم به عرصه [[سیاست]] اشاره کرد. یکی از جلوه‌های این کارکرد در نگاه امام خمینی، اعتصاب‌ها و راهپیمایی‌های گسترده مردمی<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۵، ص۴۰۳.</ref>، برای پیشبرد [[اهداف]] [[انقلاب]] بود. ایشان علاوه بر اینکه مردم را به اعتصاب علیه [[رژیم پهلوی]] فرا می‌خواند<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۴، ص۳۰۹ و ج۵، ص۱۵۴.</ref>، از آنان می‌خواست در صورت اعتصاب [[نخبگان]] و اصناف، به [[حمایت]] از آنان بپردازند؛ زیرا این‌گونه اعتصاب‌ها موجب تقویت [[اسلام]] و [[عقب‌نشینی]] [[رژیم پهلوی]]<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۲، ص۴۸۵؛ ج۴، ص۳۶۷ و ج۵، ص۲۶۰ و ۴۹۴-۴۹۵.</ref> و اعلام [[حمایت]] عمومی از [[انقلاب]] و [[جمهوری اسلامی]] می‌شد<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۵، ص۴۷۷.</ref>. ایشان پس از [[پیروزی انقلاب]] نیز حضور [[مردم]] در راهپیمایی‌ها را به دلیل اینکه می‌توانند علاقه خود به اسلام، [[قرآن]] و جمهوری اسلامی را نشان دهند و به [[استکبار]] و [[استعمار]] ثابت کنند [[انقلاب اسلامی]] از پشتوانه مردمی لازم برخوردار است، ضروری می‌دانست<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۹، ص۱۰۷.</ref>. همین بسیج [[افکار عمومی]] به [[همت]] [[امام خمینی]] در حمایت از [[نظام جمهوری اسلامی]] و احیای [[روحیه]] [[استکبارستیزی]] بود که باعث شد در [[زمان]] [[تسخیر]] لانه [[جاسوسی]]، عموم مردم از این حرکت دانشجویان حمایت کنند و نیروی تازه‌ای برای [[مقاومت]] در مقابله با [[مشکلات]] ایجاد شود<ref>هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، ص۳۷۱.</ref>.

[[امام خمینی]] یکی از عرصه‌های بسیج مردمی را رفع نابسامانی‌های کشور و [[آبادانی]] در نواحی مختلف می‌شمرد<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۸، ص۱۹- ۲۰.</ref> و [[معتقد]] بود تلاش و رسیدگی به مسائل عمرانی کشور [[وظیفه]] همه مردم است<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱۰، ص۴۹۸-۴۹۹.</ref>. ایشان ضمن تأکید بر نتیجه [[دنیوی]] آبادانی مناطق [[فقیر]] و [[مستضعف]]، [[خدمت به مردم]] این مناطق را دارای [[ارزش معنوی]] فراوان می‌دانست<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱۸، ص۳۸.</ref>. [[مبارزه با فقر]] و رسیدن به [[عدالت اجتماعی]] یکی دیگر از عرصه‌های کارکرد بسیج مردمی است؛ به طوری که امام خمینی [[عقیده]] داشت برای بهره‌مندی مردم [[محروم]] [[ایران]] از ثمرات [[انقلاب]] باید با بسیج همه مردم به [[مبارزه با بی‌عدالتی]] و [[فقر]] برخاست<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۶، ص۵۱۸.</ref>؛ بنابراین پس از انقلاب با بسیج مردمی و [[سازماندهی]] افراد و امکانات در قالب نهادهایی چون [[جهاد]] [[سازندگی]] و کمیته [[امداد]] و بنیاد [[مستضعفین]] این امر محقق گردید.

٣. '''کارکرد نظامی''': پس از آغاز [[جنگ]] تحمیلی [[عراق]] علیه ایران و به‌کارگیری مفاهیمی مانند «[[حفظ دین]]، [[دفاع]] از کشور و دفاع از مردم و نوامیس» در سخنان امام خمینی، دفاع از کشور و حضور مؤثر در جنگ تحمیلی یکی از عرصه‌های ورود بسیج مردمی گردید. ایشان [[بسیج عمومی]] را در راستای حضور [[نیروهای مردمی]] در جنگ تحمیلی اعلام کرد و با اصلی دانستن مسئله جنگ، مردم و [[مسئولان]] کشور را به حمایت از [[رزمندگان]] [[اسلام]] فرا خواند<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱۳، ص۲۷۲؛ درویشی، فرهاد، جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص۲۲۸.</ref>. به این ترتیب نیروهای [[بسیجی]] به طور گسترده در تمامی عملیات‌ها و برنامه‌های [[جنگ]] حضور پیدا کردند و نقش آفریدند<ref>ظاهر، صادق، حماسه هشت سال دفاع مقدس، ج۲، ص۳۳.</ref>. با ورود عموم [[مردم]] به عرصه [[دفاع]] از [[کشور]]، [[امام خمینی]] ضمن [[ستایش]] از مردم بسیجی، بسیج را [[پشتوانه انقلاب]] [[اسلامی]] دانست که هزاران [[رزمنده]] را [[تربیت]] و تقدیم [[انقلاب]] کرده است<ref>امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱۵، ص۳۸۶.</ref>.<ref>[[امید حسین‌خانی|حسین‌خانی، امید]]، [[بسیج عمومی (مقاله)| مقاله «بسیج عمومی»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]] ص ۶۲۸.</ref>