ابوطالب در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان مدخل  = ابوطالب

'''ابوطالب'''، عموی [[حضرت محمد]] {{صل}} و پدر [[امام علی]] {{ع}}، ۳۵ سال پیش از تولد [[پیامبر]] {{صل}} در [[مکه]] به [[دنیا]] آمد. [[همسر]] او [[فاطمه بنت اسد]] است و از فرزندان او می‌توان به طالب، عقیل، [[جعفر بن ابی طالب|جعفر]] و [[حضرت علی]] {{ع}} اشاره کرد. او مردی تاجر و سخاوتمند بود و پس از فوت [[عبدالمطلب]]، حامی و سرپرست [[حضرت محمّد]] {{صل}} شد. به دلیل شرایط آن زمان و حمایت از برادرزاده‌اش ایمان خود را مخفی می‌کرد. ایشان سرانجام در سال دهم بعثت و بعد از خروج [[رسول خدا]] {{صل}} و [[بنی هاشم]] از [[شعب ابی طالب]]، در سن ۸۷ سالگی از [[دنیا]] رفت و در [[مکه]] به خاک سپرده شد.

[[حضرت ابوطالب]]، [[فرزند]] [[عبدالمطلب بن هاشم بن عبدمناف]]، عموی بزرگوار [[پیامبر اسلام]]‌{{صل}}، یگانه حامی ایشان پس از [[عبدالمطلب]]، پدر [[امیرالمؤمنین]] {{ع}}، بزرگ [[قریش]] و [[رئیس]] [[مکه]] که دارای [[وقار]] [[حکما]] و هیبت فرمانروایان بود؛ درباره نامش میان [[اسامی]] [[عمران]]، عبدمناف و ابوطالب اختلاف ‌نظر است و مشهور و معروف میان مؤرخان این است که نام وی عبدمناف بود و عمران نیز گفته شده است<ref>الاصابه، ابن حجر، ج۷، ص۱۹۶.</ref>.  

ابوطالب در سال ۵۳۵ م یعنی 35 قبل از تولد [[پیامبر اسلام]] {{صل}} و ۷۵ سال قبل از [[بعثت]] ایشان متولد شد<ref>شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص۱۲۱.</ref>. او با [[عبدالله]]، پدر پیامبر {{صل}} و [[زبیر]] از یک مادر بودند و مادر ایشان [[فاطمه]]، دختر [[عمرو بن عائذ بن عمران بن مخزوم]] بود<ref>تاریخ الطبری، طبری، ج۲، ص۲۳۹؛ الاصابه، ابن حجر، ج۷، ص۱۹۶.</ref>.

او از [[همسر]] خود، [[فاطمه بنت اسد]]، چهار پسر به نام‌های طالب، [[عقیل]]، [[جعفر]] و [[علی]] {{ع}} و دو دختر به نام‌های [[فاخته]] ـ که به [[کنیه]] [[ام هانی]] مشهور بود ـ و جُمانه داشت<ref>ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۱۴؛ علی بن الحسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۳۵۰؛ ابن صوفی، المجدی فی انساب الطالبیین، ص۱۸۷-۱۹۱.</ref>. گفته شده، از جهت فاصله تولد، بین چهار فرزند پسرش ده سال فاصله بود و تمامی آنها به جز طالب صاحب فرزند شدند. جُمانه با [[سفیان بن حارث بن عبدالمطلب]] [[ازدواج]] کرد و ام هانی نیز [[همسر]] أبو وهب، [[هبیرة بن عمرو مخزومی]] شد؛ [[جعدة بن هبیره]] که از جانب [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} [[امارت]] [[خراسان]] را داشت، فرزند اوست.

ابوطالب [[سروری]] بزرگوار و باعظمت بود. [[علی بن ابی‌طالب]] {{ع}} درباره پدرش فرموده است: "پدرم در عین [[ناداری]] ([[تهی‌دستی]]) سروری کرد و پیش از او فقیری سروری نیافت"<ref>{{متن حدیث| أَبِي سَادَ فَقِيراً، وَ مَا سَادَ فَقِيرُ قَبْلَهُ}}؛ تاریخ الیعقوبی، یعقوبی، ج۲، ص۱۴.</ref><ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[ابوطالب بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «ابوطالب بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۴۷-۴۹؛ [[عباس میرزایی|میرزایی، عباس]]، [[ابوطالب ۱ (مقاله)|ابوطالب]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۸۵ ـ ۸۶.</ref>

پدر [[پیامبر اسلام]]، [[حضرت]] [[عبدالله بن عبدالمطلب]] قبل از ولادت ایشان از [[دنیا]] رفت و [[رسول خدا]] از [[کودکی]] تحت سرپرستی جدش [[عبدالمطلب]] بود و وقتی پیامبر {{صل}} هشت ساله شد، عبدالمطلب در سن ۱۰۲ سالگی از دنیا رفت.

ابوطالب درباره [[پیامبر]] {{صل}} چنان [[محبت]] می‌کرد که درباره هیچ یک از [[فرزندان]] خود تا آن [[درجه]] ابراز محبت نمی‌کرد. او کنار پیامبر {{صل}} می‌خوابید و هرگاه بیرون می‌رفت [[رسول خدا]] {{صل}} را به همراه می‌برد و چنان [[دلبستگی]] شدیدی به پیامبر {{صل}} داشت که نسبت به هیچ کس چنان نبود و خوراک‌های خوب را ویژه آن [[حضرت]] قرار می‌داد. [[خاندان]] ابوطالب هرگاه تنها یا با هم [[غذا]] می‌خوردند و پیامبر {{صل}} سر سفره حاضر نبود، [[احساس]] سیری نمی‌کردند و هرگاه همراه ایشان [[غذا]] می‌خوردند احساس [[راحتی]] و سیری می‌کردند و معمولاً هنگامی که [[خانواده]] [[ابوطالب]] می‌خواستند غذا بخورند، ابوطالب می‌گفت: خودتان می‌دانید که بهتر است تا آمدن پسرم ([[محمد]] {{صل}}) [[صبر]] کنید و چون [[پیامبر]] {{صل}} می‌آمد و همراه ایشان غذا می‌خورد، چیزی از غذایشان اضافه می‌آمد و ابوطالب به پیامبر {{صل}} می‌گفت: تو [[فرخنده]] و مبارکی<ref>أمتاع الأسماع، مقریزی، ج۴، ص۹۹.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[ابوطالب بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «ابوطالب بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۵۱-۵۳؛ [[عباس میرزایی|میرزایی، عباس]]، [[ابوطالب ۱ (مقاله)|ابوطالب]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۸۶.</ref>

پس از [[وفات]] ابوطالب، زمانی که چشم مبارک [[پیامبر اکرم]] {{صل}} به [[بدن]] ابوطالب افتاد فرمود: "عمو [[جان]]! [[یتیم]] بودم از من [[پرستاری]] نمودی، [[کودک]] بودم تربیتم نمودی و وقتی بزرگ شدم یاری‌ام کردی؛ [[خدا]] تو را از جانب من [[پاداش]] [[خیر]] دهد". سپس به امیرالمؤمنین علی {{ع}} [[دستور]] داد تا او را [[غسل]] دهد. [[روایت]] شده پیامبر اکرم {{صل}} به [[عقیل بن ابی‌طالب]] می‌فرمود: "تو را از دو جهت دوست دارم؛ یکی به جهت خودت و دیگر آنکه چون ابوطالب تو را [[دوست]] داشت و من به خاطر [[دوستی]] او تو را دوست می‌دارم"<ref>الخصال، شیخ صدوق، ص۷۶؛ شرح الأخبار، قاضی نعمان مغربی، ج۳، ص۲۳۹.</ref><ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[ابوطالب بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «ابوطالب بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۴۹-۵۱.</ref>

در مقابل، [[رسول خدا]] {{صل}} نیز تلاش می‌کرد خوبی‌های عموی خود را جبران کند. او در دوران خشک‌سالی [[مکه]]، زمانی که [[تنگدستی]] بر [[ابوطالب]] چیره شده بود، [[امام علی]] {{ع}}، از [[فرزندان ابوطالب]] را در [[خانه]] خود پذیرفت. آن [[حضرت]] در این راه نه تنها کمکی به عموی بزرگوار خود کرد؛ بلکه به [[تربیت]] و [[تعلیم]] [[علی]] {{ع}} نیز پرداخت. در این میان، [[عباس]]، عموی دیگر [[پیامبر]] {{صل}} نیز [[جعفر]]، [[فرزند]] دیگر [[ابوطالب]] را به [[خانه]] خود برد تا او نیز از هزینه‌های [[ابوطالب]] بکاهد<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۴۶؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۳۱۳.</ref>.<ref>[[عباس میرزایی|میرزایی، عباس]]، [[ابوطالب ۱ (مقاله)|ابوطالب]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|ففرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۸۷.</ref>

در [[روایت]] دیگری است [[فاطمه زهرا]] کثافات را از لباس پدر پاک کرد و سپس نزد ابوطالب آمد و گفت: "عمو [[جان]] موقعیت پدرم نزد شما چگونه است؟" ابوطالب پاسخ داد: "او سرور، بزرگوار، [[عزیز]] و محترم است"، بعد پرسید: مگر چه شده است؟ [[حضرت فاطمه]] ماجرا را گفت و ابوطالب همان‌گونه عمل کرد و سپس نزد فاطمه برگشت و فرمود: "دخترکم، موقعیت پدر تو نزد ما این است"<ref>اصول کافی، کلینی، ج۱، ص۴۴۹، باب مولد النبی {{صل}}، ح۳۰.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[ابوطالب بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «ابوطالب بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۵۴-۵۵.</ref>

در [[عظمت]] پشتیبانی او از [[پیامبر]] {{صل}} همین بس که پس از [[وفات]] [[ابوطالب]] به پیامبر {{صل}} [[الهام]] شد اکنون که یاور و [[پشتیبان]] تو از [[دنیا]] رفت، از [[مکه]] خارج شو<ref>انفال، ص۳۰؛ مستدرک سفینة البحار، علی نمازی شاهرودی، ج۶، ص۵۶۲.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[ابوطالب بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «ابوطالب بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۵۵-۵۶.</ref>

[[ابوطالب]] برای پیدا کردن [[پیامبر]] حرکت کرد و جوانان بنی‌هاشم هم در پی [[مأموریت]] خود رفتند. ابوطالب در حال جستجو دید که پیامبر {{صل}} در پایین [[مکه]] در کنار سنگی [[نماز]] می‌خواند، او را در آغوش کشید و [[غرق]] در بوسه کرد و گفت: "برادرزاده‌ام! نزدیک بود سبب نابودی اقوامت گردی". سپس ابوطالب به همراه ایشان در حالی که دستش را گرفته بود، وارد مسجد شدند. قریش که حالت ابوطالب را دگرگون دیدند، گفتند: گویا امر تازه‌ای رخ داده است؟ ابوطالب به جوانان بنی‌هاشم گفت: "آنچه با خود دارید بیرون آورید"، آنها نیز کاردها را بیرون آوردند. قریش پرسیدند: چه شده است! ابوطالب گفت: "دو [[روز]] بود محمد را ندیده بودم، گمان کردم او را از بین برده باشید؛ پس [[دستور]] دادم اگر پیامبر را نیابم هر یک از [[غلامان]] یک نفر از شما را که در کنارش نشسته است بکشد، هر چند [[هاشمی]] باشد". قریش با تعجب پرسیدند: ابوطالب! به [[راستی]] این کار را می‌کردی؟! ابوطالب گفت: "آری، به [[پروردگار]] [[کعبه]] قسم که انجام می‌دادم". [[مطعم بن عدی]] گفت: "با این عمل بستگانت را از بین می‌بردی!" ابوطالب گفت: "هر چند چنین می‌شد"<ref>مناقب آل ابی طالب، ابن شهرآشوب، ج۱، ص۵۳؛ الاحتجاج، طبرسی، پاورقی صفحه ۳۴۱؛ العمده، ابن البطریق، ص۴۱۱.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[ابوطالب بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «ابوطالب بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۵۶-۵۸؛ [[عباس میرزایی|میرزایی، عباس]]، [[ابوطالب ۱ (مقاله)|ابوطالب]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۸۸.</ref>

[[مخالفان پیامبر]]، [[ابوطالب]] را بزرگ‌ترین مانع از بین بردن وی می‌‌دانستند، تلاش آنان در [[راضی]] کردن [[ابوطالب]] به اینکه او دست از [[حمایت]] [[محمد]] {{صل}} بردارد، آشکار است. [[مخالفان]] در این باره جلسات متعددی با [[ابوطالب]] گذاشتند؛ اما او پشتوانه‌ای محکم برای آن [[حضرت]] به شمار می‌رفت<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۶۵-۲۶۷؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۳۲۳.</ref><ref> [[عباس میرزایی|میرزایی، عباس]]، [[ابوطالب ۱ (مقاله)|ابوطالب]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۸۸.</ref>.

آنان پس از مدتی، زمانی که نفوذ و انتشار [[اسلام]] و [[معنویت]] [[پیامبر]] {{صل}} را [[مشاهده]] کردند، بار دیگر به طور دسته‌جمعی و با افراد بیشتری نزد [[ابوطالب]] آمدند و [[اعتراض]] شدید خود را به وی اعلام کردند. [[مخالفان]] از اینکه [[ابوطالب]] به درخواست اولیه‌شان بی‌اعتنا بوده است و اینکه [[پیامبر]] {{صل}} هر آنچه می‌خواهد علیه بتان و عقایدشان می‌گوید سخت ناراحت بودند. [[ابوطالب]] نیز این بار قول داد که سخنان آنان را به برادرزاده خود برساند و در این باره با او [[گفتگو]] کند. او در رویارویی با [[رسول خدا]] {{صل}} وقتی جریان [[ملاقات]] خود با [[مشرکان]] را بیان و در مقابل، [[عزم]] [[راسخ]] [[حضرت]] را در ادامه [[رسالت]] مشاهده کرد، قسم خورد که تا پایان [[عمر]] در این راه از [[پیامبر]] {{صل}}[[دفاع]] کند<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۶۶؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۳۲۴-۳۲۵.</ref>. او حتی شب‌هایی [[رسول الله]] {{صل}} را بیدار می‌کرد و پسرش [[علی]] {{ع}} را در بستر وی می‌خواباند؛ تا جای [[محمد]] شناخته نشود<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۶۴.</ref><ref>[[عباس میرزایی|میرزایی، عباس]]، [[ابوطالب ۱ (مقاله)|ابوطالب]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۸۸-۸۹.</ref>.

[[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "اولین [[نماز]] جماعتی که برپا شد نمازی بود که [[پیامبر]] {{صل}} با [[امیرالمؤمنین علی]] {{ع}} به [[جماعت]] می‌خواند و در این حال [[حضرت]] ابوطالب و فرزندش، [[جعفر]] از کنار ایشان عبور می‌کردند، پس ابوطالب به جعفر فرمود: "پهلوی پسر عمویت نماز بخوان"، چون او هم به نماز مشغول شد ابوطالب خوشحال شد<ref>الأمالی، شیخ صدوق، ص۵۹۸؛ الفصول المختاره، سید مرتضی، ص۱۷۱؛ روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ص۸۶.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[ابوطالب بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «ابوطالب بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۵۸.</ref>

{{عربی|و إنك ما يأتيك منا عصابة *** لقصدك إلا أرجعوا بالتكرم}}؛ سیره ابن اسحاق، ابن اسحاق، ج۴، ص۲۰۴.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[ابوطالب بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «ابوطالب بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۵۹-۶۰؛ [[عباس میرزایی|میرزایی، عباس]]، [[ابوطالب ۱ (مقاله)|ابوطالب]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۸۸.</ref>

ابولهب از ماجرای [[اعتراض]] بنی مخزوم به ابوطالب [[آگاه]] شد، به میان قریش آمد و فریاد زد: "ای گروه قریش! به [[خدا]] درباره این پیرمرد گستاخی کردید چون پیوسته درباره پناهندگان به او خرده می‌گیرید؛ به خدا اگر از این [[رفتار]] دست برندارید، من هم برای طرفداری و [[پشتیبانی]] از او [[قیام]] خواهم کرد تا بهتر بتواند از پناهندگان خود محافظت کند". قریش که چنان دیدند، گفتند: ما از این پس به چنین کارهایی که موجب [[ناراحتی]] تو گردد، [[اقدام]] نخواهیم کرد و بدین وسیله ابولهب را که در [[دشمنی]] با [[رسول خدا]] {{صل}} هم [[عقیده]] آنها بود، ساکت کردند. ابوطالب که سخنان ابولهب را در [[دفاع]] از او شنید، به [[امید]] آنکه شاید او از [[مخالفت]] خویش با [[بنی‌هاشم]] در [[دفاع]] از [[رسول خدا]] {{صل}} دست بردارد، اشعاری سرود که در آنها [[ابولهب]] را به [[یاری]] خود و دفاع از [[پیامبر]] {{صل}} [[دعوت]] نمود؛ ولی این اشعار تأثیری در ابولهب نکرد و او هم‌چنان به مخالفت خویش ادامه داد<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۲۴۹.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[ابوطالب بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «ابوطالب بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۶۰-۴۹.</ref>

مگر نبود که [[هاشم]]، پدر ما او را [[تأیید]] نمود و به ما [[وصیت]] کرد که از او با نیزه و [[شمشیر]] [[دفاع]] کنیم؟

که از او جدا نخواهیم شد تا آنکه کشته شده و اطراف او به [[زمین]] افتاده باشیم و [[تکذیب]] یک نفر از نزدیکانش اثری ندارد<ref>{{عربی|فَلَا تَحْسَبُونَا خَاذِلِينَ مُحَمَّداً *** لَدَى غُرْبَةٍ مِنَّا وَ لَا مُتَقَرِّبٍ}}

[[علی]] {{ع}} نیز در پاسخ پدر این اشعار را سرود: در [[یاری]] [[احمد]] {{صل}} به من [[دستور]] [[شکیبایی]] می‌دهی! به [[خدا]] قسم، آنچه گفتم از [[ناشکیبایی]] نبود.

بیچارگان از [[بنی‌هاشم]] پروانه‌وار به اطرافش می‌چرخند و نزد او در [[نعمت]] و آسایش‌اند.

پس از آنکه بنی‌هاشم چهار سال در چنین محاصره‌ای به سر بردند، [[خدای متعال]] موریانه‌ای را [[مأمور]] ساخت تا آنچه در آن [[عهدنامه]] نوشته شده بود، بخورد و به جز [[نام خدا]] و چهل مهر افراد [[قریش]] چیزی از نوشته‌ها باقی نگذارد. وقتی [[جبرییل]] این مژده را برای [[پیامبر]] آورد، [[رسول خدا]] عمویش ابوطالب را خواست و [[پیام]] جبرییل را به او خبر داد، ابوطالب [[لباس]] پوشید و به [[مسجدالحرام]] آمد. قریش که ابوطالب را دیدند با خود گفتند مثل اینکه [[بنی‌هاشم]] به تنگ آمده‌اند و [[ابوطالب]] آمده تا [[محمد]] را به ما بسپارد. پس گفتند: ابوطالب! گویا نزد ما آمده‌ای تا پسر برادرت را به ما [[تسلیم]] نمایی! ابوطالب گفت: "نه، برای این منظور نیامده‌ام، اما فرزند برادرم به من خبر داد و او [[دروغ]] نمی‌گوید که موریانه [[نامه]] شما را از بین برده و به جز [[نام خدا]] و مهرها از آن چیزی باقی نمانده است؛ بروید ملاحظه کنید، اگر راست گفته بود از این [[ظلم]] و [[جنایت]] و [[قطع رحم]] دست بکشید و اگر چنین نبود و او دروغ گفته بود، او را به شما تسلیم خواهم کرد؛ خواستید او را بکشید و خواستید زنده نگه دارید".

وقتی [[قریش]] نامه را دیدند، هر کس مهر خود را [[مشاهده]] کرد اما چیز دیگری در آن ندید. ابوطالب نیز آنها را [[نصیحت]] کرد و آنها هم سرها را به زیر انداخته و متفرق شدند. سپس در این باره جلساتی تشکیل دادند اما به نتیجه و جوابی نرسیدند، تا آنکه [[ابوجهل]] گفت: "مبارزه با این امر، توأم با سیه‌روزی است". پس جمعیتی از قریش از این [[پیمان]] خود دست کشیدند و بنی‌هاشم توانستند از محاصره بیرون آیند<ref>مناقب آل ابی طالب، ابن شهرآشوب، ج۱، ص۵۹ و به همین مضمون: الخرائج والجرائح، قطب راوندی، ج۱، ص۱۴۲-۱۴۳.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[ابوطالب بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «ابوطالب بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۶۲-۶۷.</ref>

تمام [[علمای شیعه]]<ref>ر. ک: الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، سید ابن طاوس، ص۲۹۷-۳۰۷؛ حلیة الأبرار، سید هاشم بحرانی، ج۲، ص۴۸-۴۹؛ الغدیر، علامه امینی، ج۷، ص۴۰۰ - ۳۵۵. علامه امینی فهرستی از کتاب‌هایی را که درباره ایمان ابوطالب نوشته شده، ذکر نموده است (الغدیر، ج۷، ص۴۰۱-۴۰۳).</ref> و بعضی از بزرگان [[اهل تسنن]]<ref>أنساب الأشراف، بلاذری، ص۲۴؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱۴، ص۶۵-۸۳.</ref> ابوطالب را از [[مؤمنان]] به [[اسلام]] می‌دانند. در منابع اصیل [[اسلامی]] نیز شواهد فراوانی بر این موضوع یافت می‌شود که با بررسی آنها جای بسی تعجب است که چرا عده‌ای با [[ابوطالب]] این چنین با [[بی‌مهری]] [[رفتار]] کرده‌اند و به او [[تهمت]] زده‌اند! کسی که با تمام وجود خود از [[پیامبر اسلام]] {{صل}} [[دفاع]] می‌کرد و بارها خود و فرزند خویش را در مواقع خطر همچون سپر در برابر وجود پیامبر اسلام {{صل}} قرار داد، چگونه ممکن است چنین اتهامی به او زده شود؟! به این علت، محققان باریک بین چنین [[حدس]] زده‌اند که [[مخالفت]] با ابوطالب یک مسأله [[سیاسی]] است که از مخالفت "شجره خبیثه بنی‌امیه" با موقعیت [[علی]] {{ع}} سرچشمه گرفته است. البته تنها ابوطالب نیست که به خاطر خویشاوندی‌اش با [[علی]] {{ع}} این گونه مورد تهاجم قرار گرفته، بلکه هر کس در [[تاریخ اسلام]] به نحوی با [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} [[ارتباط]] نزدیکی داشته از این حملات ناجوانمردانه در [[امان]] نمانده است؛ در [[حقیقت]]، ابوطالب گناهی نداشته جز اینکه پدر [[علی بن ابی طالب]] {{ع}}، پیشوای بزرگ [[اسلام]] بوده است<ref>تفسیر نمونه، جمعی از نویسندگان، ج۵، ص۱۹۲.</ref>.

٢. دانشمندان و مؤرخان [[اسلامی]] قصائد شیوایی را از ابوطالب حکایت کرده‌اند که از محتوای آنها می‌توان به [[ایمان راستین]] وی پی برد و ما از میان آن آثار انبوه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

٤. در این [[حقیقت]] هیچ کس نمی‌تواند تردید کند که [[ابوطالب]] از حامیان [[درجه]] اول [[اسلام]] و [[پیامبر]] بود. [[حمایت]] او از پیامبر و اسلام به حدی بود که هرگز نمی‌توان آن را با علایق و [[پیوندهای خویشاوندی]] و [[تعصبات قبیله‌ای]] [[تفسیر]] کرد. نمونه مهم آن داستان [[شعب]] [[ابی‌طالب]] است. ابوطالب به منظور حمایت از اسلام و حراست از پیامبر {{صل}} سه سال آوارگی و [[زندگی]] در [[شعب]] را در کنار [[رسول خدا]]، به [[ریاست]] بر [[قریش]] ترجیح داد و تا پایان محاصره اقتصادی [[مسلمانان]]، در کنار ایشان باقی ماند و همه [[مشکلات]] را در آن شرایط طاقت‌فرسا [[تحمل]] نمود.  

[[امام صادق]] {{ع}} درباره [[ابوطالب]] می‌فرماید: "ابوطالب مانند [[اصحاب کهف]] بود؛ ایمانشان را پنهان کردند و در ظاهر [[شرک]] ورزیدند و [[خداوند]] هم [[پاداش]] و مزدشان را دو برابر داد<ref>{{متن حدیث|إِنَّ مَثَلَ أَبِي طَالِبٍ مَثَلُ أَصْحَابِ اَلْكَهْفِ أَسَرُّوا اَلْإِيمَانَ وَ أَظْهَرُوا اَلشِّرْكَ فَآتَاهُمُ اَللَّهُ أَجْرَهُمْ مَرَّتَيْنِ}}؛ اصول کافی، کلینی، ج۱، ص۴۴۸؛ الأمالی، شیخ صدوق، ص۷۱۲.</ref>. در روایتی دیگر فرمود: "[[جبرئیل]] بر [[پیامبر]] {{صل}} فرود آمد و فرمود: یا محمد! خدای بر تو [[سلام]] و [[درود]] می‌فرستد و می‌فرماید: به [[راستی]] من [[آتش]] را بر پشتی که تو را فرود آورد و بر شکمی که تو را برداشت و دامانی که تو را پرورید، [[حرام]] گردانیدم. اما مقصود از صلب، پدرت عبدالله بن عبدالمطلب است و مقصود از شکم، [[آمنه دختر وهب]]، مادر توست و مراد از دامان، ابوطالب است که تو را پرورش داد. در [[روایت]] ابن فضال، [[فاطمه بنت اسد]] آمده است"<ref>{{متن حدیث|نَزَلَ جَبْرَئِيلُ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ عَلَى اَلنَّبِيِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ إِنَّ رَبَّكَ يُقْرِئُكَ اَلسَّلاَمَ وَ يَقُولُ إِنِّي قَدْ حَرَّمْتُ اَلنَّارَ عَلَى صُلْبٍ أَنْزَلَكَ وَ بَطْنٍ حَمَلَكَ وَ حَجْرٍ كَفَلَكَ فَالصُّلْبُ صُلْبُ أَبِيكَ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ عَبْدِ اَلْمُطَّلِبِ وَ اَلْبَطْنُ اَلَّذِي حَمَلَكَ فَآمِنَةُ بِنْتُ وَهْبٍ وَ أَمَّا حَجْرٌ كَفَلَكَ فَحَجْرُ أَبِي طَالِبٍ. وَ فِي رِوَايَةِ اِبْنِ فَضَّالٍ: وَ فَاطِمَةَ بِنْتِ أَسَدٍ}}اصول کافی، کلینی، ج۲، ص۴۵۲.</ref>.

از [[پیامبر]] {{صل}} [[روایت]] شده است که فرمود: "[[خدای عزوجل]] درباره چهار کس: پدرم، مادرم، عمویم و برادری که پیش از اسلام داشتم که درباره آنها به من [[وعده]] داده است، ([[نیکی]] خواهد نمود"<ref>{{متن حدیث| إن الله عز وجل وعدني في أربعة في أبي وأمي وعمي وأخ كان لي في الجاهلية}}؛ تاریخ الیعقوبی، یعقوبی، ج۲، ص۳۵.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[ابوطالب بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «ابوطالب بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۶۷-۷۶.</ref>

برخی درباره کلمات و اشعار ابوطالب که حاکی از تصدیق نمودن [[پیامبر]] {{صل}} و [[ایمان آوردن]] اوست، گفته‌اند: آنها نظیر چیزی است که [[خدا]] درباره [[کفار]] [[قریش]] نقل می‌کند: {{متن قرآن|وَجَحَدُوا بِهَا وَاسْتَيْقَنَتْهَا أَنْفُسُهُمْ ظُلْمًا وَعُلُوًّا فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ}}<ref>«و از سر ستم و گردنکشی، با آنکه در دل باور داشتند آن را انکار کردند پس بنگر که سرانجام (کار) تبهکاران چگونه بود» سوره نمل، آیه ۱۴.</ref> و با آنکه دل‌هایشان به آن [[یقین]] داشت از روی [[ظلم]] و [[تکبر]] آن را [[انکار]] کردند. پس ببین فرجام فسادگران چگونه خواهد بود <ref>الاصابه، ابن حجر، ج۷، ص۲۰۰. </ref> و گفته‌اند اینکه ابوطالب، فرزندانش [[علی]] {{ع}} و [[جعفر]] را به [[تبعیت]] از [[پیامبر]] {{صل}} [[امر]] می‌کرد ولی خود این کار را نمی‌کرد، از روی [[عناد]] بوده است<ref>الاصابه، ابن حجر، ج۷، ص۲۰۰. </ref>. ولی [[رفتار]] [[ابوطالب]] با پیامبر {{صل}} و حمایت‌هایی که از ایشان در طول زندگی‌شان داشتند، نبود عناد و [[کبر]] را در وجود او مشخص می‌سازد، چرا که این گونه افراد با پیامبر {{صل}} [[مبارزه]] می‌کردند نه اینکه از او [[حمایت]] کنند. علاوه بر این، مطلبی که [[آیه]] می‌خواهد بیان کند این است، [[کفار]] [[قریش]] که به [[زبان]] با پیامبر {{صل}} [[مخالفت]] می‌کردند، در [[دل]] به کار او [[یقین]] داشتند؛ ولی ابوطالب علاوه بر اینکه در دل پیامبر {{ع}} را قبول داشت، با سخنان و کارهای خود نیز [[حضرت]] را [[تأیید]] می‌کرد اما پیش قریش [[ایمان]] خود را اظهار نمی‌کرد.

هم‌چنین گفته شده اگر ابوطالب [[مسلمان]] شده بود، پیامبر {{صل}} بر او [[نماز]] می‌گزارد<ref>الاصابه، ابن حجر، ج۷، ص۲۰۰. </ref>. ولی این اشکال هم درست نیست، چون آن [[زمان]] هنوز نماز گزاردن بر میت [[سنت]] نشده بود؛ همان‌گونه که پیامبر {{صل}} بر [[حضرت خدیجه]] {{س}} نیز که سه [[روز]] بعد از ابوطالب [[رحلت]] نمود، نماز نگزارد<ref>آفرینش و تاریخ، مطهر بن طاهر مقدسی (ترجمه: شفیعی کدکنی)، ج۲، ص۷۲۶.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[ابوطالب بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «ابوطالب بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۷۶-۷۸.</ref>

[[ابوعثمان، عمر بن بحر جاحظ]]، که یکی از علمای [[تسنن]] است درباره ابوطالب چنین می‌گوید: "ابوطالب، [[پشتیبان]] و [[یاور]] [[پیامبر]] بود و او را بسیار [[دوست]] می‌داشت. او [[سرپرست]] و تربیت‌کننده پیامبر بود و او کسی بود که به [[پیامبری]] و [[رسالت]] وی اعتراف داشت و درباره [[مناقب]] و [[فضایل]] پیامبر اشعار بسیاری گفته است و او بزرگ [[قریش]] بود"<ref>{{عربی|حامی النبی و معینه و محبه أشد حبا و کفیله و مربیه و المقر بنبوّته و المعترف برسالته و المنشد فی مناقبه أبیاتا کثیرة و شیخ قریش أبوطالب}}؛ ینابیع المودة لذوی القربی، قندوزی، ج۱، ص۴۵۹-۴۶۰ (باب ۵۲).</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[ابوطالب بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «ابوطالب بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۷۸-۷۹.</ref>

ابوطالب سه سال [[قبل از هجرت]]، در [[سال دهم بعثت]] و بعد از خروج [[رسول خدا]] {{صل}} و [[بنی هاشم]] از [[شعب]] ابوطالب، در سن ۸۷ سالگی از [[دنیا]] رفت و در [[مکه]] به [[خاک]] سپرده شد. [[مرگ]] وی، برای [[پیامبر]] بسیار سنگین بود چراکه یکی از مهم‎ترین حامیان خود را از دست داده بود. درّه‌ای که در [[مکه]]، محل محاصرۀ چندین سالۀ [[مسلمانان]] بود ([[شعب ابی‌طالب]]) و قبرستانی که هم‌اکنون نیز در [[مکه]] وجود دارد ([[قبرستان ابوطالب]]) به نام آن مرد بزرگ است. [[پیامبر خدا]] {{صل}} سال از دست دادن او را به عنوان فقدان قوی‌ترین [[پشتیبان]]، سال [[حزن]] و [[اندوه]] نامید و پس از آن نتوانست در [[مکّه]] بماند و مقدّمات [[هجرت به مدینه]] را فراهم آورد. [[روایت]] شده است [[پیامبر]] اندکی پس از [[ارتحال]] ابوطالب، وارد [[خانه]] شد. ابوطالب را در پارچه‌ای پیچیده بودند. [[پیامبر]] با عمویش اینگونه سخن گفت: «ای عمو، مرا که [[یتیم]] بودم [[سرپرستی]] کردی در کوچکی پرورشم دادی و در بزرگی یاری‌ام کردی. [[خداوند]] از جانب من به تو [[پاداش]] [[خیر]] دهد» آنگاه به [[امام علی]] {{ع}} [[فرمان]] داد که پدرش را [[غسل]] دهد<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۴۸ و [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۸؛ [[حبیب عباسی| عباسی، حبیب]]، [[علی بن ابی‌طالب (مقاله)| مقاله «علی بن ابی‌طالب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۲۱-۱۲۲؛ [[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه ج۱]]، ص ۸۶.</ref>.

پیامبر {{صل}} سال [[رحلت ابوطالب]] و [[حضرت خدیجه]] {{س}} را که بزرگترین حامیان آن [[حضرت]] بودند، "عام الحزن" یعنی سال [[اندوه]] نامید<ref>مناقب آل ابی طالب، ابن شهرآشوب، ج۱، ص۱۵۰؛ الحدائق الناظره، محقق بحرانی، ج۱۷، ص۴۲۳.</ref> و فرمود: "در این روزها بر این [[امت]] دو [[مصیبت]] وارد شده است که نمی‌دانم به کدام یک از آن دو بی‌تاب‌تر باشم <ref>{{متن حدیث|اجتمعت علی هذه الأمة فی هذه الایام مصیبتان لاأدری بأیهما أنا أشد جزعا}}؛ تاریخ الیعقوبی، یعقوبی (ترجمه: آیتی)، ج۱، ص۳۹۴.</ref> و نیز از آن حضرت [[نقل]] شده است که فرمود: "آنچه را که [[قریش]] از [[اذیت]] و [[رنج]] بر سرم آوردند، کمتر از مصیبت [[مرگ]] [[ابی‌طالب]] است، زیرا آنها بعد از مرگ وی بر [[آزار]] من افزودند"<ref>الکامل، ابن اثیر (ترجمه: حالت ـ خلیلی)، ج۷، ص۱۰۲.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[ابوطالب بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «ابوطالب بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۷۹-۸۱.</ref>

پدر وی [[عبدالمطلب بن هاشم]] و مادرش [[فاطمه]] دختر [[عمرو بن عائذ مخزومیه]] بود. بنابراین، وی و [[عبدالله]] پدر [[رسول خدا]] {{صل}}، از یک پدر و مادر بودند<ref>ابن هشام، ج۱، ص۱۱۴ و ۱۶۱.</ref>.

درباره ویژگی‌های ظاهری ابوطالب گفته شده که وی لنگ بود<ref>ابن حبیب بغدادی، منمق، ص۴۰۶؛ ابن رسته، ص۲۷۱.</ref>. [[جاحظ]]<ref>برصان، ص۴۶.</ref> نیز برای [[اثبات]] نقیصه جسمی ابوطالب، به ایراد یکی از [[همسران]] او اشاره کرده و بیتی از [[شعر]] ابوطالب را که در پاسخ اوست، آورده است. این شعر که بر لنگی ابوطالب دلالت می‌کند، در [[دیوان]] چاپ شده وی موجود نیست و محتمل است از سوی مخالفان ساخته شده باشد.

== کودکی و [[جوانی]] ==

# '''[[منازعه]] عبدالمطلب و [[قیس عیلان]]:''' چون منازعه‌ای میان عبدالمطلب و [[قبیله]] قیس عیلان بر سر چاهی پیش آمد و در این [[منازعه]] [[عبدالمطلب]] [[پیروز]] شد، او به پسرش [[ابوطالب]] [[دستور]] داد تعدادی از شتران را بالای [[کوه]] ابوقبیس برد و در آنجا نحر کند. ابوطالب نیز دستور پدر را [[اجرا]] و در شعری از [[اقدام]] خود چنین یاد کرد: "هنگامی که دست‌های بخشندگان و جوان‌مردان می‌لرزد، به [[مردم]] [[خوراک]] می‌دهیم که پرندگان هم از مازاد خوراک ما می‌خورند"<ref>{{عربی|و نطعم حتی یأکل الطیر فضلنا إذا جعلت أیدی الفیضین ترعد}}؛ یعقوبی، ج۱، ص۲۵۰.</ref>؛

با [[مرگ]] زبیر (بعد از سال سی‌ام [[عام الفیل]])، ریاست بنی هاشم به ابوطالب رسید. زبیر، ریاست را به ابوطالب وصیت کرد و حلف‌ها و تعهدات خود را نیز به او سپرد<ref>ر.ک: ابن حبیب بغدادی، منمق، ص۸۸.</ref>.

پس از درگذشت [[عبدالمطلب]]، سرپرستی پیامبر به ابوطالب واگذار شد. منابع درباره اینکه ابوطالب چگونه به سرپرستی پیامبر رسید، چند نظر را نقل کرده‌اند. بنا بر قول مشهور، سرپرستی پیامبر به سفارش عبدالمطلب به ابوطالب واگذار شد<ref>ابن هشام، ج۱، ص۱۸۹.</ref>. قرعه زدن، [[انتخاب]] خود پیامبر یا واگذاری سرپرستی به [[زبیر]] و انتقال آن پس از [[مرگ]] زبیر به ابوطالب، از جمله اقوال دیگر است. نظر اخیر مورد پذیرش [[تاریخ‌نگاران]] قرار نگرفته و بر [[نادرست]] بودن آن تأکید کرده‌اند؛ زیرا [[زبیر بن عبدالمطلب]] دست‌کم تا هنگامی که پیامبر به بیست و چند سالگی رسید، زنده بود، در حالی که بیشتر منابع از [[سفر]] پیامبر در سنین پیش از ده سالگی با ابوطالب گزارش می‌دهند که نشان از سرپرستی ابوطالب دارد<ref>بلاذری، ج۱، ص۹۳؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۱۲۳.</ref>.

پس از ازدواج [[رسول خدا]] {{صل}} با خدیجه، بنا بر [[اخبار]]، در برهه‌ای [[شهر مکه]] دچار [[خشکسالی]] و کمبود آذوقه شد. در این اوضاع که رسول خدا {{صل}} در پرتو [[ازدواج با خدیجه]] از [[تمکن مالی]] برخوردار بود و [[خانواده]] ابوطالب را پُر [[جمعیت]] می‌دید، به پاس خدمات ابوطالب به وی، به عمویش [[عباس بن عبدالمطلب]] که از [[توانگران]] [[قریش]] بود، پیشنهاد کرد برای کاستن از بارهای [[زندگی]] ابوطالب، هر کدام [[فرزندی]] از او را برای [[سرپرستی]] بپذیرند تا دوران [[مشقت]] به سر آید. چون این پیشنهاد با ابوطالب مطرح شد، مورد استقبال وی قرار گرفت و اظهار [[تمایل]] کرد اگر تنها [[عقیل]] نزد وی باقی بماند، برایش کافی است. بدین ترتیب، [[امام علی]] {{ع}} به [[خانه پیامبر]]، و [[جعفر]] به [[خانه]] [[عباس]] راه یافت<ref>ابن هشام، ج۱، ص۲۶۳.</ref>. بنا بر گزارش‌ها در همین ایام، ابوطالب به دلیل [[ناتوانی]] از پرداخت [[مالی]] که عباس بدو [[قرض]] داده بود، [[منصب]] سقایت و رفادت آبرسانی و [[پذیرایی]] از [[حاجیان]]) را به او واگذار می‌کند<ref>بلاذری، ج۱، ص۶۴.</ref>.

پذیرش [[فقر]] و [[نیازمندی]] ابوطالب، بدان اندازه که نتواند از عهده خانواده خویش براید، به [[حق]] مورد تردید نویسندگان معاصر قرار گرفته است؛ زیرا اولاً: [[خانواده]] ابوطالب - در مقایسه با خانواده‌های دیگر همچون [[عبدالمطلب]] - پُر جمعیت نبود، ضمن آنکه چهار تن از هفت فرزند وی، پسر بودند و پسران معمولا در مسائل [[اقتصادی]] کمک کار [[خانه]] هستند و می‌توانند باری از دوش [[خانواده]] بردارند. به ویژه که [[فرزندان ابوطالب]] در این [[زمان]] به جز [[امام علی]] {{ع}} که خردسال بود، باقی همه یا [[ازدواج]] کرده بودند یا در سن [[جوانی]] به سر می‌برده‌اند که در هر دو صورت، می‌توانستند از نظر اقتصادی کمک کار خانواده باشند و خانواده را از [[تنگدستی]] برهانند. ضمن آنکه انتقال [[فرزندی]] از خانه‌ای به خانه دیگر، با توجه به اینکه خانه‌های [[بنی هاشم]] کنار یکدیگر بود، معنایی نداشت. به ویژه که [[دستگیری]] از خانوادهای [[نیازمند]]، می‌توانست به صورت [[کمک مالی]] باشد، نه جدا کردن فرزند از خانواده. آنچه در موضوع [[تمکن مالی]] [[ابوطالب]] صحیح به نظر می‌رسد اینکه، ابوطالب [[ثروت]] فراوانی همانند [[برادر]] خود [[عباس]] یا برخی از بزرگان عبدشمس نداشت<ref>ابن سعد، ج۱، ص۹۶ و ۱۳۳.</ref>، اما این کمبود [[ثروت]]، بدان اندازه نبود که از عهده [[تأمین مخارج خانواده]] و [[فرزندان]] خویش برنیاید؛ هر چند می‌توانست موجب از دست رفتن مناصبی مانند سقایت شود که بر پا داشتن آن، به [[سرمایه]] نیاز داشت. به هر صورت، امام علی {{ع}} در [[کودکی]] به [[خانه پیامبر]] راه یافت. راه‌یابی امام علی {{ع}} در کودکی و پیش از نابسامان شدن اوضاع اقتصادی ابوطالب به خانه پیامبر، رخدادی [[قطعی]] است که آن [[حضرت]] خود بدان تصریح نموده<ref>سید رضی، ص۳۰۰.</ref> و منابع نیز آن را [[تأیید]] کرده‌اند<ref>مجلسی، ج۱، ص۴۳.</ref>؛ هر چند درباره علل و زمینه‌های آن نظراتی مطرح شده است. باعونی<ref>باعونی، ج۱، ص۳۹.</ref> مطلبی را از کتاب "نجباء الابناء" [[ابن ظفر]] نقل می‌کند مبنی بر اینکه [[علی]] چون به خانه پیامبر رفت و آمد بسیار داشت و [[خدیجه]] با وی بسیار [[مهربانی]] می‌کرد، بدان خانه [[الفت]] گرفته بود، به گونه‌ای که حتی وقتی پدرش ابوطالب او را احضار کرد تا باهم [[غذا]] بخورند، علی نتوانست لقمه‌هایی را که پدر در دهانش گذاشته بود، بخورد و گفت در دست [[محمد]] سردی و در غذای وی [[اشتیاق]] خوردن می‌یابم.

حصار بنی هاشم در شعب [[ابی طالب]] سه سال به طول انجامید و چون [[پیامبر]] خبر از خورده شدن [[صحیفه]] داد، [[ابوطالب]] برای استفاده از [[فرصت]] و [[ترغیب]] [[دشمنان]] [[رسول خدا]] به دست کشیدن از [[مبارزه]] با [[دین جدید]]، از آنان خواست در صورت [[صحت]] سخن رسول خدا {{صل}} درباره صحیفه، بدو بپیوندند و در صورت [[کذب]] این خبر، وی حاضر است از [[حمایت]] خویش از پیامبر دست کشید و آن [[حضرت]] را به ایشان واگذارد. اما [[قریشیان]] با وجود [[مشاهده]] [[صدق]] خبر پیامبر، باز به [[دشمنی]] خویش ادامه دادند. ابوطالب با سرودن شعری، خبر [[نقض]] صحیفه را برای [[مهاجران]] [[حبشه]] فرستاد. بندهایی از [[شعر]] چنین است: "آیا آنچه [[پروردگار]] کرد به مسافران دریا (مهاجران حبشه) هرچند دورند رسید. صحیفه پاره شد و آنچه مورد پسند [[خدا]] نباشد [[فاسد]] خواهد شد"<ref>{{عربی|ألا هل أتی بحرینا صنع ربنا علی نایهم والله بالناس أرود فیخبرهم أن الصحیفة مزقت و أن کل ما لم یرضه الله مفسد}}؛ مقدسی، ج۴، ص۱۵۴؛ ابن کثیر، ج۳، ص۹۷.</ref>.

پذیرش [[اسلام]] یا عدم آن از سوی ابوطالب، از جمله موضوعاتی است که مورد کشاکش میان [[شیعیان]] و [[اهل سنت]] قرار گرفته و به دور از بررسی‌های [[تاریخی]] به وادی [[منازعات]] فرقه‌ای کشیده شده است. در این زمینه، [[سیاستمداران]] به ویژه [[دولتمردان]] اموی و [[عباسی]] که برای [[پدران]] خویش سابقه [[نیکو]] و درخشانی در حمایت از رسول خدا سراغ نداشتند، به این موضوع دامن می‌زدند<ref>ر. ک: زریاب خویی، ص۱۶۷.</ref>. روشن بود [[مخالفت]] با ایمان ابوطالب، برای کاستن از [[قدر]] [[علی بن ابی طالب]] و زدودن [[افتخار]] از [[خاندان]] او بوده است. در جامعه‌ای که [[تفاخر]] به آبا و اجداد جای مهمی داشت، برای [[بنی امیه]] که در [[روز فتح مکه]] و به [[اکراه]] [[اسلام]] پذیرفتند، [[نقص]] مهمی به شمار می‌رفت و از آنجا که [[حمایت]] پدر [[حضرت علی]] {{ع}}از اسلام جای [[انکار]] نداشت، آنان کوشیدند این [[افتخار]] را از [[علی]] بگیرند و بگویند پدر او [[مشرک]] از [[دنیا]] رفت و حال آنکه [[ابوسفیان]]، پدر [[معاویه]] اسلام آورده بود. همین امر در مورد [[بنی عباس]] هم صادق بود<ref>دائرة المعارف تشیع، مدخل ابوطالب، ج۱، ص۴۱۴.</ref>.

همچنین [[منصور]] در [[احتجاجی]] که با [[محمد نفس زکیه]] می‌کند، می‌نویسد: هنگام [[بعثت پیامبر]]، از میان عموهایش دو تن به وی [[ایمان]] آوردند و دو تن به وی [[کفر]] ورزیدند که یکی از کفر ورزندگان، پدر تو بود (که منظور ابوطالب است). این مطلب در گزارش‌های دیگری نیز آمده و گفته شده از میان چهار [[عموی پیامبر]] در [[عصر بعثت]]، دو عموی وی [[اسلام]] پذیرفتند و دو عموی وی [[مخالفت]] کردند<ref>ابن حبیب بغدادی، المنمق، ص۲۱.</ref>.

خدمات و حمایت‌های ابوطالب، همیشه در نظر و دیده پیامبر مجسم بود و ایشان در هر فرصتی قدرشناسی خود را ابراز می‌کرد و به همین دلیل، [[فرزندان ابوطالب]] را گرامی می‌داشت. یک بار پیامبر [[محبت]] خویش را به [[علی]] {{ع}} به دلیل [[حمایت]] پدر او، ابوطالب و [[فداکاری]] وی دانست و گفت خود را [[مشتاق]] رعایت و [[تکریم]] فرزندان ابوطالب می‌داند<ref>امینی، ج۷، ص۳۷۷.</ref>. پیامبر روزی خطاب به [[عقیل]] فرمود: "من تو را به دو دلیل دوست دارم: یکی برای [[خویشاوندی]] با تو، و دیگر به دلیل محبتی که عمویم ابوطالب به تو داشت"<ref>ابن عبدالبر، استیعاب، ج۳، ص۱۸۷؛ ابن ابی الحدید، ج۱۴، ص۷۰.</ref>.

در حوادث دیگر نیز پیامبر پیوسته از ابوطالب یاد می‌کرد و این نشان از آن داشت که ابوطالب در خاطره پیامبر جاودان بود. برای نمونه [[اهل مدینه]] دچار [[قحطی]] شدند و [[رسول خدا]] {{صل}} بر ایشان [[نماز]] استسقاء خواند و [[باران]] زیادی بارید. رسول خدا {{صل}} چون این وضعیت بهجت زا را [[مشاهده]] کرد فرمود: اگر ابوطالب این [[روز]] را می‌دید، خوشحال می‌شد. رسول خدا {{صل}} منظورش این [[شعر]] ابوطالب بود: "بزرگوار و کریمی که باران [[ابر]] به آبروی او خواسته می‌شود و [[فریادرس]] [[یتیمان]] و نگهدار [[بیوه]] [[زنان]] است"<ref>{{عربی|و أبیض یستسقی الغمام بوجهه ثمال الیتامی عصمة للأرامل}}؛ ابن هشام، ج۱، ص۳۰۰.</ref>.

بخشی از اشعار باقی مانده از وی، مربوط به حوادث دوران [[جاهلی]]<ref>ر. ک: ابن حبیب بغدادی، منمق، ص۱۲۶.</ref> و بخشی مربوط به مراحل آغازین [[دعوت اسلامی]] و ده [[سال اول بعثت]] [[رسول خدا]] {{صل}} است. در [[شعر]] دوران [[اسلامی]] وی، می‌توان تقریباً به تمام حوادث مهم آن دوران اشاراتی بافت. از این رو، [[سیره‌نویسان]]ی مانند [[ابن اسحاق]] در موارد گوناگونی برای مستند کردن مطالب خویش به اشعار [[ابوطالب]] استناد کرده‌اند، چنانکه ادبا و لغویان به شعر وی استناد کرده‌اند<ref>ر. ک: أحمد بن فارس، ص۲۰؛ ابن دریده، ص۸۸، ۹۷ و ۱۶۶.</ref>.

در زمان [[مرگ ابوطالب]] [[اختلاف]] است. برخی زمان مرگ وی را سه سال و چهار ماه پیش از [[هجرت]] [[رسول خدا]] {{صل}} به [[مدینه]] دانسته‌اند<ref>ابن قتیبه، ص۱۲۱.</ref>، که قاعدتاً [[سال نهم بعثت]] خواهد بود. اما بیشتر منابع، مرگ او را [[سال دهم بعثت]] نوشته‌اند که برخی آن را در نیمه [[شوال]] و بنا بر قولی در پایان شوال یا اول [[ذیقعده]] سال دهم نوشته‌اند<ref>بلاذری، ج۲، ص۳۴؛ مفریزی، ج۱، ص۴۵.</ref>. برخی نیز درگذشت او را سال یازدهم نوشته‌اند<ref>ابن ابی الحدید، ج۱۴، ص۶۱.</ref>.

[[ابوطالب]] هنگام مرگ، هشتاد و چند سال داشت و پس از مرگ در منطقه جون در [[شهر مکه]] [[دفن]] شد<ref> بلاذری، ج۲، ص۲۸۹.</ref>. که امروزه آن را به نام [[قبرستان ابوطالب]] (جنة المعلاه) می‌شناسند.

فرزندان وی همه از [[فاطمه بنت اسد بن هاشم]] است<ref>زبیری، ص۴۰.</ref>. بدین دلیل، یکی دیگر از ویژگی‌های فرزندان ابوطالب این بود که ایشان، نخستین فرزندانی بودند که از پدر و [[مادری]] [[هاشمی]] به [[دنیا]] می‌آمدند<ref>ابن حبیب بغدادی، منمق، ص۴۲۵.</ref>، به جز طلیق که مادرش "علة" بود<ref>ابن سعد، ج۱، ص۹۸.</ref> و نسلی از او باقی نماند<ref>بلاذری، ج۲، ص۲۹۶.</ref>. درباره طلیق گفته شده که وی هم سنگ دیگر فرزندان نبوده است <ref>ابن در بد، ص۶۳.</ref>، چنانکه این نام نزد [[نسب‌شناسان]] [[شیعه]]<ref>مجدی، ص۱۹۲.</ref> ناشناخته بود.  

#"اسنی المطالب فی نجاة ابی طالب"، نوشته [[احمد بن زینی دحلان شافعی مکی]] در این کتاب، نویسنده چون نوشته [[سودمندی]] را از [[محمد بن رسول برزنجی]] در موضوع [[رستگاری]] پدر و [[مادر پیامبر]] و [[نجات]] [[ابوطالب]] دیده، مورد پسندش قرار گرفته و آن را تلخیص کرده و به صورت گزیده در این کتاب آورده است. کتاب درصدد است ایمان و نجات ابوطالب را [[اثبات]] کند.

# [[دانشنامه امام علی (کتاب)|دانشنامه امام علی]] {{ع}}، جلد هشتم، مقاله در کنار پدر (ابوطالب)؛ نوشته [[عبد الرحیم] قنوات]، ص۶۱ تا ۱۴۴.

# [[دائرة المعارف بزرگ اسلامی]] مدخل "ابوطالب" نوشته [[عبدالکریم گلشنی]]<ref>[[منصور داداش‌نژاد|داداش‌نژاد، منصور]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوضیاح بن ثابت انصاری»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۳۸۶-۴۰۱.</ref>

بدین منظور شب‌ها که همگان در بستر آرمیده بودند، جایش را عوض می‌کرد و فرزندش علی {{ع}} را به جای او می‌گذاشت تا اگر اتّفاقی بیفتد، برای فرزندش باشد نه [[محمّد]]. او به همین مناسبت ابیات رسایی خطاب به علی {{ع}} سروده است. علی {{ع}} نیز در پاسخ پدر چنین سروده‌هایی خطاب به او دارد<ref>مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۶۴- ۶۵؛ اسنی المطالب، ص۲۱؛ دلائل النبوه، ج۲، ص۳۱۲؛ الغدیر، ج۷، ص۳۵۷- ۳۵۸؛ ج۸، ص۳- ۴؛ سیره حلبی، ج۱، ص۳۴۲؛ دلائل النبوه (بیهقی)، ج۲، ص۳۱۲؛ تاریخ الاسلام (ذهبی)، ج۲، ص۱۴۰- ۱۴۱؛ ابوطالب مؤمن قریش، ص۱۹۴.</ref>.

# اگر [[حمیت]] قبیله‌ای و رابطه نسبی انگیزه و عامل مواضع ابوطالب بود، چرا [[ابولهب]] را بر آن نداشت که همانند ابوطالب موضع‌گیری کند؟ برعکس می‌بینیم وی از سرسخت‌ترین و جسورترین [[دشمنان]] [[رسول خدا]] {{صل}} بود و بیش از همه در [[اذیت]] و [[آزار]] برادرزاده‌اش می‌کوشید! به علاوه هر چند سایر [[بنی هاشم]] همراه [[پیامبر]] {{صل}} وارد [[شعب ابوطالب]] شدند، امّا فداکاری‌های آنان یک دهم فداکاری‌های ابوطالب نمی‌شد. همچنان که همین موضع‌گیری آنان تحت تأثیر و [[نفوذ]]، و پافشاری ابوطالب بود و بس. بدین ترتیب روشن می‌شود که [[حمیّت دینی]] از [[حمیّت]] نسبی بسی قوی‌تر است. از این‌رو شماری از [[مسلمانان]] را می‌بینیم که [[آمادگی]] خود را برای [[قتل]] [[پدران]] و [[فرزندان]] خویش در راه [[دین]] و [[ایمان]] به [[صراحت]] اعلام کرده‌اند. فی المثل [[عبدالله بن عبدالله بن ابی]] از رسول خدا {{صل}} اجازه خواست که پدر خودش را بکشد<ref>الصافی، ج۵، ص۱۸۰؛ سیره حلبی، ج۲، ص۶۴؛ الدر المنثور، ج۶، ص۲۴؛ الاصابه، ج۲، ص۳۳۶.</ref>. در [[جنگ صفین]] نیز [[برادر]] از برادر دست برنمی‌داشت تا این که [[امیر المؤمنین علی]] {{ع}} به او اجازه فرمود که برادرش را رها سازد<ref>وقعة صفّین، ص۲۷۱- ۲۷۲.</ref>. شواهد فراوان دیگری نیز در این باره هست.

[[درود]] و [[سلام]] بر تو ای ابوطالب؛ ای پدر مردان؛ ای قافله سالار [[فداکاری]] و [[ایثار]] در راه [[حق]] و دین؛ [[رحمت]] و [[برکات]] خداوندگاری بر [[روح]] جاودان تو باد<ref>[[سید جعفر مرتضی عاملی|عاملی، سید جعفر مرتضی]]، [[سیرت جاودانه ج۱ (کتاب)|سیرت جاودانه ج۱]]، ص ۳۹۳.</ref>.