|
|
| خط ۳۲: |
خط ۳۲: |
| * می‌توان گفت خلاصه تمام آن کتاب‌ها این است که [[امام علی]] {{ع}} از الگوی [[انسان کامل]] است. او شخصیتی است که همه ارزش‌های انسانی به‌طور هماهنگ در او رشد یافته است و می‌تواند الگویی برای جویندگان كمال انسانی باشد.<ref>[[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[انسان کامل (کتاب)|انسان کامل]]، مجموعه آثار، ج ۲۳، ص ۱۲۱.</ref><ref>[[عبدالله محمدی|محمدی، عبدالله]]، [[امیر مؤمنان علی (کتاب)|امیر مؤمنان علی؛ چلچراغ حکمت]] صفحه ۲۱ تا ۲۶.</ref> | | * می‌توان گفت خلاصه تمام آن کتاب‌ها این است که [[امام علی]] {{ع}} از الگوی [[انسان کامل]] است. او شخصیتی است که همه ارزش‌های انسانی به‌طور هماهنگ در او رشد یافته است و می‌تواند الگویی برای جویندگان كمال انسانی باشد.<ref>[[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[انسان کامل (کتاب)|انسان کامل]]، مجموعه آثار، ج ۲۳، ص ۱۲۱.</ref><ref>[[عبدالله محمدی|محمدی، عبدالله]]، [[امیر مؤمنان علی (کتاب)|امیر مؤمنان علی؛ چلچراغ حکمت]] صفحه ۲۱ تا ۲۶.</ref> |
|
| |
|
| ==مقدمه==
| |
| *[[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}} فرمود: اگر درختان قلم شوند و دریاها مرکّب، و جنّیان حسابگر شوند و آدمیان نویسنده، نمی‌توانند فضایل [[امام علی|علی]]{{ع}} را برشمارند.<ref>مناقب، خوارزمی، ص ۲</ref> با آنکه در دوران صدر [[اسلام]]، دوستان [[امام علی|علی]]{{ع}} از ترس و دشمنان از روی حسد، فضایل او را کتمان کردند، امّا فضایل او شرق و غرب جهان را پر کرده است (مضمون کلام خلیل بن احمد فراهیدی)<ref>تنقیح المقال، ج 1 ص ۴۰۳، فیض کاشانی چنین نقل کرده است که از دانشمندی دربارۀ فضایل علی پرسیدند، گفت: «ما اقول فی رجل کتم اعداؤه فضائله حسدا و عداوة، و کتم اولیاؤه فضائله خوفا و تقیّة ثمّ ظهر من بین الکتمانین فضائل طبّقت الخافقین» (محجة البیضاء، ج 1 ص ۲۴۵). این مضمون در شعری به این صورت آمده است: لقد کتموا آثار آل محمّد محبّهم خوفا و اعدائهم بغضا فأبرز من بین الفریقین نبذة بها ملأ اللّه السّموات و الأرضا منتخب التواریخ، ص ۷۸۶ و ۱۴۷</ref> و به قول ابن ابی الحدید، نام و فضایل او همچون مشک، هرچه پنهان‌تر می‌شد، بوی دل‌انگیزش به مشام جان‌ها بیشتر می‌رسید و مثل خورشید زیر ابر نور می‌افشاند و مانند روشنایی روز، آشکار می‌شد.<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج ۱ ص ۱۷</ref> با آنکه مناقب آن حضرت بی‌شمار است و حجم عظیمی از کتب روایی را آکنده است، امّا به اختصار، برخی از آنها یاد می‌شود:
| |
| #تولّد در کعبه، افتخاری که از آغاز خلقت تا پایان برای کسی اتفاق نیفتاده است و نخواهد افتاد.
| |
| #شرافت خانوادگی، به لحاظ انتساب به بنی هاشم و داشتن پدری چون ابوطالب و مادری چون فاطمۀ بنت اسد، که جلالت هردو بسیار والاست.
| |
| #پروردۀ دامان [[پیامبر|رسول خدا]]. وی از کودکی و نوجوانی در دامان پیامبر بزرگ شد و همواره با او بود. خود امام، به این ویژگی ممتاز اشاره دارد و به آن افتخار می‌کند.<ref>نهج البلاغه، خطبۀ ۱۹۲</ref>
| |
| #سبقت در اسلام آوردن، به اتفاق عالمان و مورّخان مهمّ، اولین کسی که از مردان به [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]] ایمان آورد، [[امام علی|علی]]{{ع}} بود.<ref>الغدیر، ج ۳ ص ۲۳۷</ref> همچنین جزء اولین پیشگامان در نماز بود و چند سال، جز خدیجۀ کبری و علیّ مرتضی همراه پیامبر کسی نماز نمی‌خواند.
| |
| #خفتن در بستر [[پیامبر]]. از این حادثه و ایثار با عنوان [[لیلة المبیت]] یاد می‌شود. آنگاه که مشرکان برای قتل پیامبر همدست شدند، وی در بستر رسول خدا خوابید و پیامبر همان شب از مکه بیرون رفت و آغازی برای هجرت به مدینه بود. قرآن به این فداکاری و معاملۀ جان با خدای جان‌آفرین اشاره دارد: {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِي نَفْسَهُ...}}﴾}}<ref>بقره، آیه ۲۰۷</ref>
| |
| #هجرت با [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]]{{صل}}. در [[قرآن]] و [[اسلام]]، هجرت یک فضیلت است و مهاجران از وجهۀ خوبی برخوردار بودند. [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}} هم افتخار مهاجرت از مکّه به مدینه را داشت.
| |
| #گشوده ماندن در خانۀ او به مسجد [[پیامبر]]. در اوایل هجرت، پیامبر همۀ درهایی را که از خانه‌ها به مسجد گشوده می‌شد بست، تنها در خانۀ [[امام علی|علی]]{{ع}} بازماند [[سد ابواب|و سدّ الأبواب الاّ بابه]]<ref>دعای ندبه</ref> و پیامبر این کار را به امر خدا انجام داد.
| |
| #جان [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]]. در واقعۀ مباهله و آیه‌ای که دراین‌باره نازل شده، [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}} همچون جان پیامبر به‌شمار آمده است: {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|فَإِن تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِالْمُفْسِدِينَ}}﴾}}<ref>آل عمران، آیه ۶۳</ref>
| |
| #حبّ [[امام علی|علی]]{{ع}} ایمان است. در احادیث فراوان، محبّت به [[امام علی|علی]]{{ع}} نشانۀ ایمان به شمار آمده و دوستی با او دوستی با خدا و رسول. از سوی دیگر، بغض او نشانۀ کفر و نفاق شمرده شده است.
| |
| #[[حق]] و [[امام علی|علی]]{{ع}}. علی با حق است و حق با [[امام علی|علی]] است {{عربی|اندازه=155%|علیّ مع الحقّ و الحقّ معه}}.<ref>الغدیر، ج ۷، احقاق الحق، ج ۵، بحار الأنوار، ج ۳۸ ص ۲۶ به بعد</ref> این محوریت برای شناخت و پیروی از حق، از فضایل برجستۀ اوست که در روایات متعدد آمده است.
| |
| #پدر امّت. حضرت در حدیث [[پیامبر خاتم|پیامبر اسلام]] به منزلۀ پدر امّت به حساب آمده است {{عربی|اندازه=155%|أنا و أنت أبوا هذه الأمّة}}<ref>بحار الأنوار، ج ۳۶ ص ۸</ref> و این پدری، حق عظیمی برعهدۀ فرزندان معنوی او می‌گذارد.
| |
| #ولیّ مؤمنان. [[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}} بارها او را به عنوان امام مسلمین، وصیّ خود، خلیفۀ پیامبر، ولیّ خدا، ولیّ مؤمنان معرفی کرده و [[امامت]] خلق را پس از خویش برعهدۀ او نهاده است. [[آیه ولایت]] و [[آیه ابلاغ]] و [[آیه تکمیل]]، اشاره به این مقام والا و فضیلت جاودانه دارد.
| |
| #قسیم بهشت و جهنم. در روایات بسیاری حضرت امیر به عنوان {{عربی|اندازه=155%|قسیم الجنّة و النّار}} معرفی شده است.
| |
| #میزان اعمال. میزان کمال و صحّت عمل انسانها با وجود حضرت امیر سنجیده و حساب می‌شود. در برخی زیارت‌ها به آن حضرت به عنوان میزان الأعمال سلام می‌دهیم. در حدیث است: {{عربی|اندازه=155%|انّ أمیر المؤمنین و الأئمّة من ذریّته هم الموازین}}.<ref>بحار الأنوار، ج ۷ ص ۲۵۲</ref>
| |
| #رستگاری پیروان. روایتی با این مضمون که {{عربی|اندازه=155%|علیّ و شیعته هم الفائزون}} به صورت متواتر نقل شده است.
| |
| #در [[حدیث منزلت]] که بسیار معروف است {{عربی|اندازه=155%|أنت منّی بمنزلة هارون من موسی الاّ أنّه لا نبیّ بعدی}} آن حضرت وزیر و جانشین [[پیامبر]] معرفی شده است، همان منزلتی که هارون نسبت به موسای کلیم داشت و همۀ مقامات مربوط به پیامبر را (جز رسالت و پیامبری) داراست.
| |
| #دانای بی‌نظیر. علوم آن حضرت و پیشگویی‌های متعدد او در حوادث مختلف و اینکه هرچه می‌پرسیدند پاسخ می‌فرمود و می‌گفت: پیش از آنکه مرا از دست دهید از من سؤال کنید و... نشان دانش فراوان اوست.<ref>نمونه‌هایی از این پیشگویی‌ها، در «دانشنامۀ امام علی» ج 11 ص 185 آمده است.</ref> او در شهر علم نبوی است (که من شهر علمم، علیّم در است).
| |
| #پارسایی. دلبسته نبودن به دنیا و فریب جلوه‌گری‌های دنیا را نخوردن، از فضایل برجستۀ مولاست و ساده‌زیستی در لباس و خوراک و مسکن و... از نشانه‌های آن است .
| |
| #عدالت. دادگری در حکومت و قضاوت و مبارزه با ظلم و تبعیض و حیف‌ومیل بیت‌المال، تقسیم بیت‌المال، دادخواهی مظلوم و... از ویژگی‌های بارز زندگی اوست و عدالت، از حکومت و قضاوت او آبرو دارد. [[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}} هم بارها او را عادل‌ترین مردم دانسته است، زندگی او بخصوص در دوران خلافت، بهترین شاهد بر این فضیلت است.
| |
| #جهاد و شهادت. مبارزۀ او در میدان‌ها در رکاب پیامبر و فتوحات شجاعانۀ او و سرانجام شهادت خونین وی، ترسیم خط جهاد و شهادت است و حیات [[اسلام]] در سایۀ شمشیر اوست.
| |
|
| |
| عشق به شهادت و انس با مرگ و هراس نداشتن از مرگ سرخ، فضیلت برجستۀ اوست و علاقۀ خود را به مرگ بیش از علاقۀ کودک به سینۀ مادر می‌داند.<ref>نهج البلاغه، خطبه ۵</ref> این چند نمونه از فضایل او، هرگز گوشه‌ای و قطره‌ای از دریای فضایلش را هم نمی‌تواند نشان دهد و در هرفضیلتی همچون شجاعت، سخاوت، جوانمردی، حلم، صبر، ایثار، تواضع، عاطفه و ترحّم، قاطعیّت و صلابت دینی، عبادت، خداترسی، عفو و گذشت و... که حساب کنیم، وی پیشتاز و برتر از همه است.(...)<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص:۴۶۷ تا ۴۷۲.</ref>.
| |
| ==[[کتمان فضایل علی]]== | | ==[[کتمان فضایل علی]]== |
| == جستارهای وابسته == | | == جستارهای وابسته == |
