آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

| تعداد پاسخ = ۱۵

* برای [[درک]] [[زمان ظهور حضرت مهدی]] {{ع}}، اساسی‌ترین ویژگی در بخش [[رفتار]]، ایجاد [[آمادگی روحی]] و روانی در خود است<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص ۱۹۹- ۲۱۲.</ref>. [[آمادگی]] در حوزۀ [[محبت]]، پالایش [[روح]] و تصفیۀ [[باطن]] و [[تطهیر]] درون و نیز انس منطقی با [[ادعیه]] و اذکاری است که از ناحیۀ [[معصومان]] {{ع}} رسیده و رمز ارتباط حبی و [[باطنی]] میان [[شیعه]] و [[امام]] خود است<ref>ر.ک. [[علی اوسط خانجانی|خانجانی، علی اوسط]]، [[رسالت فردی و شخصی انسان منتظر (مقاله)|رسالت فردی و شخصی انسان منتظر]]، ص؟؟؟.</ref>، لذا بیشترین آثاری که در زمینۀ [[انتظار]] در بخش [[رفتار]] وجود دارد ایجاد "[[آمادگی روحی]] و روانی" است<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۳، ص۵۴ ـ ۶۱؛ [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص ۱۹۹ـ ۲۱۲.</ref>. [[جامعه]] ای که [[صاحب]] [[آمادگی روحی]] و روانی بالایی نشود، هرگز نمی‌تواند پذیرای خوبی برای [[امام مهدی]] {{ع}} باشد؛ چرا که با کمترین فشاری که به افراد آن [[جامعه]] وارد ‌شود، عرصه را خالی می‌کنند<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۳، ص۵۴ ـ ۶۱؛ [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص ۱۹۹ـ ۲۱۲.</ref>.

# [[وحدت]]: در میان جامعه‌ای که بزرگ‌ترین آرمانش، [[ظهور امام عصر]] {{ع}} است، نوعی هم‌دلی، هم‌نوایی و هم‌اندیشی پدید می‌آید<ref>ر.ک. [[محمد رضا شرفی|شرفی، محمد رضا]]، [[مقدمه‌ای بر آثار تربیتی و روان‌شناختی انتظار (مقاله)|مقدمه‌ای بر آثار تربیتی و روان‌شناختی انتظار]]، [[گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم (کتاب)|گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم]]، ص ۱۳۷-۱۴۱.</ref>. روابط بر اساس تفاهم، [[همکاری]] و [[همیاری]] و [[خیرخواهی]] است<ref>ر.ک. [[علی قائمی|قائمی، علی]]، [[نگاهی به مسأله انتظار (کتاب)|نگاهی به مسأله انتظار]]، ص۸۱-۸۶.</ref>.

* یکی دیگر از [[آثار انتظار]]، فراگیری و گسترش [[معنویت]] و [[اخلاق]] در [[جامعه]] است. گسترش باورمندی به ظهور و فراگیری ایدۀ [[انتظار]] موجب می‌گردد باورمندان به این [[اعتقاد]] در صدد [[خودسازی]] و [[تهذیب نفس]] برآیند. [[منتظران]] از این راه به ایجاد و فراهم آمدن زمینه‌های گسترش [[معنویت]] و تقویت آن در [[جامعه]] [[کمک]] خواهند کرد<ref>ر.ک. [[محمود ملکی راد|ملکی راد، محمود]]، [[خانواده و زمینه‌سازی ظهور (کتاب)|خانواده و زمینه‌سازی ظهور]]، ص ۵۵.</ref>. شخص [[منتظر]] خود را در منظر مولای خویش می‌‌داند و به درجه‌ای می‌‌رسد که [[امام زمان]] را [[شاهد]] و ناظر اعمالش می‌‌بیند. این احساس حضور که در سایه [[انتظار امام زمان]] {{ع}} به دست می‌‌آید، به کنترل [[اجتماعی]] در [[جامعه]] می‌‌انجامد و [[جامعه]] و افراد را از [[انحرافات]] بازمی‌‌دارد<ref>ر.ک. [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص ۶۶ ـ ۶۷.</ref>. [[جامعۀ منتظر]]، جامعه‌ای [[اسلامی]] است و بزرگترین وجه تمایز [[جامعۀ اسلامی]] از دیگر جامعه‌ها، [[اخلاق]] [[نورانی]] [[اسلام]] است. [[انسان]] [[منتظر]] دارای [[اخلاقی]] [[اسلامی]] است و [[جامعۀ منتظر]] [[مظهر]] [[اخلاق اسلامی]] است<ref>ر.ک. [[محبوب شفائی|شفائی، محبوب]]، [[موعود حق (کتاب)|موعود حق]]، ص ۸۴ـ۸۸.</ref>. [[جامعۀ منتظر]]، برای هماهنگی با [[امام زمان]] {{ع}} در اهتمام به رعایت [[محاسن اخلاق]]، همۀ تلاش و کوشش خود را به کار می‌گیرد. در [[حدیثی]] از [[امام صادق]] {{ع}} آمده است: «هر کس [[دوست]] دارد از [[یاران حضرت قائم]] {{ع}} باشد، باید [[منتظر]] باشد و در حال [[انتظار]] به [[پرهیزگاری]] و [[اخلاق نیکو]] [[رفتار]] نماید»<ref>{{متن حدیث|مَنْ‏ سَرَّهُ‏ أَنْ‏ یَکُونَ‏ مِنْ‏ أَصْحَابِ‏ الْقَائِمِ‏ فَلْیَنْتَظِرْ وَ لْیَعْمَلْ‏ بِالْوَرَعِ‏ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ}}؛ نعمانی، محمد بن ابراهیم، غیبت نعمانی، ص۲۰۷.</ref><ref>ر.ک. نویسندگان، آفتاب مهر، ج۲، ص ۱۳۴ـ۱۳۷؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵ ج۲]]، ص۲۴۲؛ [[علی باقی نصرآبادی|باقی نصرآبادی، علی]]، [[نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب (مقاله)|نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب]]، ص ۱۳۱ـ۱۳۲؛ [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[ویژگی‌های منتظران و جامعه منتظر (مقاله)|ویژگی‌های منتظران و جامعه منتظر]]، ص ۲۶۵؛ [[محمد مهدی گرجیان|گرجیان، محمد مهدی]]، [[تحلیل کارآمدی انتظار در [[حیات]] طیبه (مقاله)|تحلیل کارآمدی انتظار در [[حیات]] طیبه]]، ص ۲۲؛ [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ج ۱، ص ۳۲۴. </ref> [[انسان]] با توجه به نیروی [[تفکر]] و [[توانایی]] نگه‌داری و انتقال تجربه‌ها همواره می‌تواند در مسیر‌ رشد‌ [[فکری]] و تعالی [[معنوی]] و اخلاقی‌ گام‌ بردارد و گاه این طی طریق، جهشی و باشتاب باشد. با این حال، به [[دلیل]] ظرفیت‌های بسیار فراوان انسانی می‌توان توقع داشت روزگاری بیابد که با توجه به فراهم بودن زمینه، با‌ امدادهای‌ [[الهی]] و وجود [[رهبری الهی]]، این تعالی، جهشی بسیار فراگیر داشته باشد. در [[انتظار]] این وضعیت به سر بردن، خود عاملی است‌ برای‌ تلاش‌ مضاعف در جهت رسیدن به آن. ارتقای [[عقلانیت]]، [[حکمت]] و [[معرفت]]، بسط و کمال [[علم]]، توسعه دیانت‌، [[معنویت]] و [[اخلاق]] از جمله شاخص‌های جامعۀ [[موعود]] است<ref>{{متن حدیث|إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ یَدَهُ عَلَی رُءُوسِ الْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَ أَکْمَلَ بِهَا أَخْلَاقَهُمْ}}؛ الخرائج و الجرائج‌، ج۲، ص۸۴۱، ح۷۱.</ref><ref>ر.ک. [[عسکر دیرباز|دیرباز، عسکر]]، [[روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر (مقاله)|روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر]]، ص ۱۱۸.</ref>

* باید توجه داشت ایجاد شور و [[نشاط]] [[اجتماعی]] و انگیزۀ [[طهارت]] خواهی و برخورداری از اوصاف [[حمیده]] در تمام سطوح [[حیات]] [[اجتماعی]]<ref>ر.ک. [[علی زینتی|زینتی، علی]]، [[انتظار و امنیت روانی (مقاله)|انتظار و امنیت روانی]]، ص۳۰۳-۳۰۴.</ref> و [[حاکمیت]] روابط انسانی بر [[جامعه]] از اوصاف [[اخلاقی]] [[جامعۀ منتظر]] است<ref>ر.ک. [[علی قائمی|قائمی، علی]]، [[نگاهی به مسأله انتظار (کتاب)|نگاهی به مسأله انتظار]]، ص۸۱-۸۶.</ref>. کنترل [[اجتماعی]] به معنای دوری از [[انحرافات]] و ناهنجاری‌ها و [[گرایش]] به [[ارزش‌ها]] و هنجارهای [[دینی]] است<ref>ر.ک. [[محمد صادق ربانی‌ خوراسگانی|ربانی‌ خوراسگانی، محمد صادق]]، [[بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر (کتاب)|بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر]]، ص ۱۴۵؛ [[محمد رضا ضمیری|ضمیری، محمد رضا]]، [[کارکردهای انتظار سازنده در اصلاح ناهنجاری‌­های اجتماعی (مقاله)|کارکردهای انتظار سازنده در اصلاح ناهنجاری‌­های اجتماعی]] ص ۲۹۲-۲۹۳.</ref>. چنانچه خود [[امام زمان]] {{ع}} [[منتظران]] را به [[اعمال پسندیده]] و دوری از [[بدی‌ها]] فراخوانده، می‌فرماید: «هریک از شما باید آنچه را که موجب [[دوستی]] ما می‌شود، پیشه خود سازید و از هر آنچه موجب [[خشم]] و [[ناخشنودی]] ما می‌گردد، دوری گزینید؛ زیرا [[فرمان]] ما به یک‌باره و ناگهانی فرا می‌رسد و در آن زمان [[توبه]] و بازگشت برای کسی نفع و سودی ندارد و [[پشیمانی]] از [[گناه]]، کسی را از [[کیفر]] ما [[نجات]] نمی‌بخشد». <ref>{{متن حدیث|فَیَعْمَلُ کُلُّ اِمْرِئٍ مِنْکُمْ مَا یَقْرُبُ بِهِ مِنْ مَحَبَّتِنَا وَ لِیَتَجَنَّبَ مَا یُدْنِیهِ مِنْ کَرَاهِیَتِنَا وَ سَخَطِنَا فَإِنَّ اِمْرَأً یَبْغَتُهُ فَجْأَةٌ حِینَ لاَ تَنْفَعُهُ تَوْبَةٌ وَ لاَ یُنَجِّیهِ مِنْ عِقَابِنَا نَدَمٌ عَلَی حَوْبَةٍ}}؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۶.</ref> از جهات [[تربیتی]] و [[اخلاقی]]، فرد سالم، زمینه‌ساز [[جامعه]] سالم و [[جامعه]] سالم، عامل تداوم و بقای فرد سالم است و نوعی [[التزام]] منطقی میان [[سلامت]] [[اخلاقی]] فرد و [[جامعه]]، وجود دارد<ref>ر.ک. [[محمد رضا شرفی|شرفی، محمد رضا]]، [[مقدمه‌ای بر آثار تربیتی و روان‌شناختی انتظار (مقاله)|مقدمه‌ای بر آثار تربیتی و روان‌شناختی انتظار]]، [[گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم (کتاب)|گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم]]، ص ۱۳۷ ـ ۱۴۱.</ref>. یک برنامه منسجم در زمینه گسترش [[فرهنگ انتظار]]، [[انسان]] را در برابر اواج سهمگین [[فساد]] و آلودگی مقاوم و از حل شدن در آلودگی محیط جلوگیری می‌کند<ref>ر.ک. [[حسن عبدی‌پور|عبدی‌پور، حسن]]، [[نقش اجتماعی انتظار (کتاب)|نقش اجتماعی انتظار]]، ص ۵۳-۶۱.</ref>.

* [[انسان‌ها]] خواستار [[حکومتی]] [[صالح]]، دور از منکر و [[ریا]] فریبند و حاکمی را می‌طلبند که بتواند ارزش‌های انسانی را در [[جهان]] [[حاکم]] سازد، [[ظلم]]، اختناق، [[استکبار]] و استعباد را نفی کند. [[انسان‌ها]] خواستار سیاستی [[الهی]] و [[حکومتی]] واحد هستند که مرز جغرافیایی نشناسد، [[رهبر]] و راهنمایشان [[قانون]] واحدی باشد، ضعیف و [[قوی]]، سیاه و سفید، در آن یکی باشد و سخن از رجزخوانی‌ها و حمله‌های [[نظامی]] ابرقدرت‌ها به میان نیاید<ref>ر.ک. [[علی قائمی|قائمی، علی]]، [[نگاهی به مسأله انتظار (کتاب)|نگاهی به مسأله انتظار]]، ص۸۱-۸۶.</ref>. بدون [[شک]] با توجه به جهانی ‌بودن [[حکومت حضرت مهدی]] {{ع}}، [[نیازمند]] بازشناسی و بازنمایی آثار و ابعاد [[سیاسی]] [[حکومت جهانی]] آن [[حضرت]] به جهانیان هستیم و [[مشتاقان]] برپایی [[حکومت عدل جهانی]] ‌باید در دو محور زمینه‌های [[سیاسی]] این اتفاق بزرگ را فراهم نمایند: آشنا شدن با روش‌های [[سیاسی]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} و آشنا کردن دیگران با این اندیشۀ بلند سیاسی<ref>ر.ک. [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[حکومت جهانی حضرت مهدی (کتاب)|حکومت جهانی حضرت مهدی]] {{ع}}، ص۸۴ - ۷۹.</ref>.

* اجتماعات بشری که از [[اقوام]] و طایفه‌های مختلف تشکیل می‌شوند، ممکن است به لحاظ [[عقیده]] و از نظر [[مصالح]] مادی با یکدیگر توافق نداشته باشند. همین امر ممکن است موجب [[نزاع]] و درگیری بین [[مردم]] شود<ref>ر.ک. [[محمود ملکی راد|ملکی راد، محمود]]، [[خانواده و زمینه‌سازی ظهور (کتاب)|خانواده و زمینه‌سازی ظهور]]، ص ۵۵.</ref>؛ بنابراین از مهم‌ترین [[وظایف]] [[دوران غیبت]] به عنوان [[زمینه‌سازی]]، [[آمادگی]] پیوسته و [[راستین]] از جهت [[توانمندی]] [[نظامی]] و جسمانی است. در این‌باره [[روایات]] فراوانی وجود دارد<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص ۱۹۹ـ ۲۱۲.</ref> مانند اینکه [[امام باقر]] {{ع}} ذیل آیۀ شریفۀ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.</ref> فرمودند: «بر انجام [[واجبات]] [[شکیبایی]] کنید و برابر [[دشمنان]]، یک دیگر را [[یاری]] نمایید و برای [[یاری]] پیشوای [[منتظَر]]، همواره [[آمادگی]] خود را حفظ کنید»<ref>{{متن حدیث|اصْبِرُوا عَلَی أَدَاءِ الْفَرَائِضِ وَ صابِرُوا عَدُوَّکُمْ وَ رابِطُوا إِمَامَکُمُ الْمُنْتَظَرَ}}؛ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص۱۹۹.</ref><ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص ۱۹۹ـ ۲۱۲.</ref> برخی از آثار [[نظامی]] در حوزۀ [[اجتماعی]] عبارتند از: آماده کردن، جمع‌آوری و مجهز شدن به [[سلاح]] و مهمات و کسب مهارت و [[آمادگی]] و تلاش‌های [[نظامی]] و نیروی سلحشوری و [[آمادگی]] برای [[نبرد]] نهایی<ref>ر.ک. [[سید مهدی موسوی|موسوی، سید مهدی]]، [[تربیت سیاسی در پرتو انتظار (مقاله)|تربیت سیاسی در پرتو انتظار]]، ص ۴۱.</ref> و تقویت بنیۀ دفاعی توسط [[حکومت اسلامی]]<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی (کتاب)|نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی]]، ص۶۸.</ref>

«تحقّق [[خوف]] و رجای معقول در تمام تلاش‌های [[اجتماعی]]. رجای معقول ([[خوش‌بینی]] به [[آینده]] [[بشر]]):  درباره آینده [[بشر]] نظرات مختلف است. برخی می‌گویند [[شر]] و [[فساد]] و [[بدبختی]]، لازمه لاینفک [[حیات]] بشری است و لذا [[زندگی]] بی‌ارزش است و عاقلانه‌ترین [[کارها]] خاتمه دادن به [[حیات]] و [[زندگی]] است.برخی هم معتقدند: [[بشر]] در اثر [[پیشرفت]] حیرت‌‌آور تکنیک و [[ذخیره]] کردن انبارهای وحشتناک وسایل تخریبی، به مرحله‌ای رسیده که بیش از یک گام با گوری که با دست خود کنده فاصله ندارد؛ در حالی که در منظر ما، ریشة [[فسادها]] و [[تباهی‌ها]] [[نقص]] روحی و [[معنوی]] [[انسان]] است. [[انسان]] هنوز دوره [[جوانی]] و ناپختگی را طی می‌کند و [[خشم]] و [[شهوت]] بر او و عقلش [[حاکم]] است. [[انسان]] بالفطره در راه [[تکامل]] [[فکری]] و [[اخلاقی]] و [[معنوی]] پیش می‌رود. نه [[شر]] و [[فساد]] لازم لاینفک [[طبیعت]] [[بشر]] است و نه [[جبر]] تمدّن، فاجعه خودکشی دسته جمعی را پیش خواهد آورد؛ بلکه جریان مبارزه [[حقّ]] و [[باطل]] ادامه می‌یابد و جلو می‌رود تا آنجا که در نهایت منجر به [[حکومت عدل]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} خواهد شد و چنین نیست که زحمات اصلاحگران به سرانجام نرسد<ref>[[مطهری]]، ۱۳۷۱: ص ۵۹ و ۶۰، و نیز ۱۳۷۲ الف: ص ۵۸.</ref>. [[انسان]] در حالت عادی وقتی [[فراوانی ظلم و فساد]] و غلبه ظاهریِ [[ظالمان]] را در [[جهان]] می‌بیند، گاه با خود می‌اندیشد که آیا می‌توانیم در مقابل این موج [[عظیم]] کاری از پیش ببریم و [[وعده]] ظهور به ما می‌گوید که همه کارهای شما به سرانجام می‌رسد: «{{متن قرآن|وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ}}»<ref> [[انبیا]] (۲۱): ۱۰۵.</ref>. [[خوف]] معقول ([[امید]] واهی نداشتن به تلاش‌های خود): وعده [[منجی]] [[جهان]] در عین حال به ما می‌گوید که به تلاش‌های خودتان فی نفسه [[امید]] نامحدود نداشته باشید؛ یعنی از خودتان [[انتظار]] نداشته باشید که کلّ عالم را به تنهایی [[اصلاح]] کنید. اقدامات شما شرط لازم برای [[اصلاح]] جهانی است؛ امّا شرط کافی نیست؛ یعنی خلاصه [[جامعه بشری]] در سیر تکاملی‌اش از [[مهدی]] بی‌نیاز نخواهد بود.

#«'''[[آمادگی]]:''' فرد [[منتظر]] همیشه خود را حاضر و آماده نگه می‌‌دارد و به اصطلاح در [[آماده‌باش]] کامل است. او از کسانی نیست که در [[آیه]] ۳۸ سوره [[مبارکه]] [[توبه]] مورد توبیخ [[خداوند]] واقع شده‌اند. در این [[آیه]] می‌‌خوانیم: ای کسانی که [[ایمان]] آورده‌اید شما را چه شده است‌ که چون به شما گفته می‌‌شود: "در [[راه خدا]] [[بسیج]] شوید" کندی به خرج می‌‌دهید؟! آیا به جای [[آخرت]] به [[زندگی]] [[دنیا]] [[دل]] خوش کرده‌اید؟! متاع [[زندگی]] [[دنیا]] در برابر [[آخرت]] جز اندکی نیست<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَا لَكُمْ إِذَا قِيلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَرَضِيتُمْ بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا مِنَ الْآخِرَةِ فَمَا مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ}} «ای مؤمنان! چگونه‌اید که چون به شما گفته شود در راه خداوند رهسپار (جنگ) گردید، گرانخیزی می‌ورزید ؟ آیا به جای جهان واپسین به زندگانی این جهان خرسند شده‌اید؟ در حالی که کالای زندگی این جهان در برابر جهان واپسین جز اندکی نیست» سوره توبه، آیه ۳۸.</ref>. [[منتظرین]] به کسانی [[تشبیه]] شده‌اند که در [[خیمه]] [[امام]] یا زیر [[بیرق]] او حضور دارند. در بیانی از [[حضرت صادق]] {{ع}} در توصیف [[منتظران]] می‌خوانیم: {{متن حدیث|كَانَ بِمَنْزِلَةِ مَنْ كَانَ قَاعِداً فِي عَسْكَرِهِ لَا بَلْ بِمَنْزِلَةِ مَنْ قَعَدَ تَحْتَ لِوَائِهِ}}<ref>محمد بن ابراهیم النعمانی، الغیبه، ص۳۲۹.</ref> از این [[تشبیه]] غالباً [[ارزش انتظار]] و [[پاداش]] [[منتظر]] فهمیده شده است و از بعد دیگر آن [[غفلت]] شده است. این [[حدیث]]، به [[آمادگی]] و [[توانمندی]] [[منتظران]]، همچون [[آمادگی]] سربازان حاضر در [[لشکر]] [[امام]] نیز اشاره دارد. به بیان دیگر شخص [[منتظر]] به [[انتظار امام]] خود "نمی‌نشیند" بلکه "[[ایستاده]]" است. پس [[انتظار]] از مقوله [[قیام]] است نه [[قعود]]. به همین [[دلیل]] با شنیدن نام [[امام]] برمی‌‌خیزد و معنای اصلی "[[قیام]]" به هنگام شنیدن نام [[امام]] همین است، نه اینکه این حرکت صرفا ادای [[احترام]] باشد<ref>سید محمود طالقانی، مجله حکمت، شماره ۱ و ۲، سال سوم (به نقل از: محمدرضا حکیمی، خورشید مغرب، ص۲۶۴.</ref><ref>[[فرج‌الله هدایت‌نیا|هدایت‌نیا، فرج‌الله]]، [[ابعاد انتظار در قرآن کریم و روایات (مقاله)|ابعاد انتظار در قرآن کریم و روایات]]، ص۱۲۱.</ref>.

# '''ولایت‌مداری:''' در رابطه بین [[امام]] و [[مأموم]]، [[مأموم]] پیوسته دنباله‌رو [[امام]] خویش است که معنای [[شیعه]] نیز همین است. گفتار، [[رفتار]] و تقریرات [[امام]] برای او [[حجت]] است و این سه، [[وظایف]] فردی و [[اجتماعی]] او را تنظیم می‌کند. در این میان [[غیبت امام]] ممکن است [[مأموم]] را در حالت تحیر و سرگردانی قرار دهد. برای پیشگیری از چنین حالتی چه باید کرد و خلاء [[حضور امام]] را چه چیزی پر می‌کند؟ خوشبختانه [[شیعه]] [[منتظر]]، گرفتار چنین حالتی نخواهد شد؛ زیرا [[روایات]] فراوانی از [[رسول گرامی اسلام]] و [[جانشینان]] پاکش وجود دارد که حتی [[تکلیف]] جزئی‌ترین مسائل را روشن کرده است. بنابراین، [[شیعه]] [[منتظر]] در دوران [[انتظار]] بایستی از [[دستورات امامان]] پیش از [[امام غایب]] [[تبعیت]] کند. آنچه بیان شد در پاسخ [[امام صادق]] {{ع}} به پرسشی در همین باره است. [[راوی]] می‌‌گوید: به [[امام صادق]] عرض کردم، اگر دوران فترتی فرا رسد که [[مسلمانان]] [[امام]] خود را نمی‌شناسند یا او را نمی‌بینند چه باید بکنند؟ [[امام]] در پاسخ فرمود:"هرگاه چنین شرایطی پیش آید، پس به [[امام]] قبلی [[متوسل]] شوید، و [[دستورات]] او را نصب‌العین خود قرار دهید تا [[امام]] آخرین ظهور کند"<ref>{{متن حدیث|إِذَا كَانَ ذَلِكَ فَتَمَسَّكُوا بِالْأَمْرِ الْأَوَّلِ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْآخِرُ}}؛بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۳۲. در همین مأخذ روایات دیگری به همین مضمون نقل شده است.</ref>. بنابراین [[تکلیف]] ما در [[دوران غیبت]] [[پیروی]] وجود از فرامین [[امامان]] پیشین است. با توجه به اینکه میان [[دستورات امامان]] تفاوتی وجود ندارد و همه آنان [[اراده تشریعی]] [[خداوند سبحان]] را برای ما بیان کرده‌اند، میان دوران حضور و [[دوران غیبت]] تفاوتی وجود نخواهد داشت<ref>[[فرج‌الله هدایت‌نیا|هدایت‌نیا، فرج‌الله]]، [[ابعاد انتظار در قرآن کریم و روایات (مقاله)|ابعاد انتظار در قرآن کریم و روایات]]، ص۱۲۲.</ref>.

# '''[[امر به معروف و نهی از منکر]]:''' [[وظیفه]] یک [[شیعه]] [[منتظر]] در [[خودسازی]] خلاصه نمی‌شود. این آغاز کار است؛ زیرا او باید بعد از [[تزکیه]] و تصفیه [[نفس]] در پی [[تطهیر]] و [[اصلاح جامعه]] باشد. اینجاست که مسئله [[امر به معروف و نهی از منکر]] به میان می‌‌آید. [[دستور]] و سفارش به نیکی‌ها و نیز منع کردن از [[بدی‌ها]] از [[واجبات]] [[دینی]] ماست. از نظر [[قرآن]] [[امر به معروف و نهی از منکر]] از [[وظایف]] مهم [[اجتماعی]] است و [[بهترین]] [[مردم]] کسانی هستند که برای [[امر به معروف]] ونهی از منکر [[قیام]] می‌کنند<ref>{{متن قرآن|كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَوْ آمَنَ أَهْلُ الْكِتَابِ لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ مِنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَأَكْثَرُهُمُ الْفَاسِقُونَ}} «شما بهترین گروهی بوده‌اید که (به عنوان سرمشق) برای مردم پدیدار شده‌اید؛ به کار پسندیده فرمان می‌دهید و از (کار) ناپسند باز می‌دارید و به خداوند ایمان دارید و اهل کتاب اگر ایمان می‌آوردند برای آنان بهتر بود؛ برخی از آنها مؤمن امّا بسیاری از آنان نافرمانند» سوره آل عمران، آیه ۱۱۰.</ref>. بنابراین [[مؤمنین]] هرگاه [[قدرت]] پیدا کنند، به فریضه [[امر به معروف و نهی از منکر]] عمل می‌‌کنند. این [[وظیفه]] هر مؤمنی است، و برای [[شیعه]] [[منتظر]] یک [[وظیفه]] مؤکد است؛ زیرا او می‌‌کوشد که خود و محیط [[زندگی]] خود را برای حضور [[امام غایب]] مهیا کند. [[جامعه]] باید [[اصلاح]] شود و الا با یک گل [[بهار]] نمی‌شود. [[حضرت مهدی]] {{ع}} برای [[اصلاح جامعه]] [[قیام]] می‌‌کند و [[منتظر]] او نیز باید به او [[اقتدا]] نماید. همان‌طور که [[رسول گرامی اسلام]] فرمود: "خوشا به حال کسی که [[قائم اهل بیت]] مرا [[درک]] کند، و او کسی است که پیش از [[قیام]] او نیز به او [[اقتدا]] می‌‌کند، با [[دوست]] او [[دوست]] و با دشمنش [[دشمن]] است" <ref>{{متن حدیث|طُوبَى لِمَنْ أَدْرَكَ قَائِمَ أَهْلِ بَيْتِي وَ هُوَ مُقْتَدٍ بِهِ قَبْلَ قِيَامِهِ يَتَوَلَّى وَلِيَّهُ وَ يَتَبَرَّأُ مِنْ عَدُوِّهِ}}؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۳۰.</ref><ref>[[فرج‌الله هدایت‌نیا|هدایت‌نیا، فرج‌الله]]، [[ابعاد انتظار در قرآن کریم و روایات (مقاله)|ابعاد انتظار در قرآن کریم و روایات]]، ص۱۲۳-۱۲۴.</ref>.

* '''[[آمادگی]] دفاعی''': اجتماعات بشری که از [[اقوام]] و طایفه‌های مختلف تشکیل می‌شوند، ممکن است به لحاظ [[عقیده]] و از نظر [[مصالح]] مادی با یکدیگر توافق نداشته باشند. همین امر ممکن است موجب [[نزاع]] و درگیری بین [[مردم]] شود؛ بنابراین ضروری است [[مسلمانان]] پیوسته آماده [[دفاع]] از کیان خود باشند و [[جامعه]] را از خطر [[تجاوز]] بیگانگان ایمن کنند. بدیهی است این‌چنین وظیفه‌ای همگانی و متوجه همه افراد است و هر فردی باید به [[قدر]] سعه وجودی و قدرتش، چه از لحاظ تأمین هزینه تجهیزات و اسلحه و چه از لحاظ [[آزمایش]] و [[آموزش]] و به کار بستن تجهیزات، به ادای [[وظیفه]] بپردازد. این امر برای [[منتظران]] [[تکلیف]] مضاعفی ایجاد می‌کند؛ زیرا با توجه به اینکه یکی از اهداف مهم [[قیام امام مهدی]] {{ع}} رفع و دفع [[ظلم و ستم]] از [[جهان]] است، [[آمادگی]] دفاعی [[یاران امام]] امری لازم و ضروری است، چنان‌که [[خداوند متعال]] می‌فرماید: "در برابر آنان آنچه [[توانایی]] دارید از نیروهای مسلح پیاده و سواره آماده کنید تا با آن نیروها، [[دشمنان]] [[خدا]] و [[دشمنان]] خودتان را بترسانید..."<ref>{{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ...}} «و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید...» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref>. طبق این [[آیه]] [[مسلمانان]] پیوسته باید بر [[آمادگی]] دفاعی خویش بیفزایند و همواره آماده [[دفاع]] از کیان [[دین]] و [[جامعه اسلامی]] در مقابل [[ظالمان]] نورزند و [[اهل باطل]] باشند. [[منتظران]] باید از خطر [[تجاوز]] [[دشمنان]]، لحظه‌ای [[غفلت]] نورزند؛ بنابراین می‌توان گفت یکی دیگر از [[آثار انتظار]] کارکرد [[نظامی]] آن و ایجاد انگیزه لازم برای تقویت [[توان]] [[نظامی]] [[منتظران]] است.

* '''[[بصیرت]] و [[آگاهی]] عمومی''': یکی دیگر از [[آثار انتظار]] را می‌توان [[بصیرت]]، و [[آگاهی]] عمومی برشمرد. همان‌گونه که [[انتظار]] موجب [[بصیرت]] فردی است، باعث [[بصیرت]] عمومی نیز خواهد بود؛ زیرا از جمله [[ویژگی‌های یاران امام مهدی]] {{ع}} و [[منتظران]] آن [[حضرت]] بالابردن سطح [[معرفت]] و [[شناخت]] از اجزای مختلف [[دین]] در حوزه‌های گوناگون [[اعتقادی]]، [[سیاسی]]، [[اجتماعی]]، [[فرهنگی]] و... است. [[امام صادق]] {{ع}} [[یاران امام مهدی]] {{ع}} را به چراغ و قندیلی [[تشبیه]] می‌کند که موجب روشنی محیط پیرامون است: "گویی دل‌های آنان مشعل [[نورانی]] است"<ref>{{متن حدیث|كَالْمَصَابِيحِ كَأَنَّ قُلُوبَهُمُ الْقَنَادِيلُ...}}. (مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۵۲، ص۳۰۸، باب ۲۶).</ref>. یعنی [[یاران امام]] {{ع}} و [[منتظران]] از چنان بصیرتی برخوردارند که [[بصیرت]] آحاد [[جامعه]] را نیز فراهم می‌آورند. گرچه ویژگی یادشده در [[یاران خاص]] [[امام]] {{ع}} است، نکته‌ای که نباید از آن [[غفلت]] کرد این است که این [[یاران]] به تدریج و در [[جامعه]] [[قبل از ظهور]] یعنی [[جامعه منتظر]] [[تربیت]] شده‌اند و خود از [[منتظران]] محسوب می‌شوند. پس [[جامعه منتظر]] از چنان ظرفیتی برخوردار است که توانسته چنین افرادی را پرورش دهد و [[تربیت]] کند؛ بنابراین [[جامعه منتظر]]، [[جامعه]] [[آگاه]] و [[بصیر]] خواهد بود.

* '''[[استقامت]] و [[اقتدار]] [[اجتماعی]]''': یکی دیگر از آثار [[اعتقاد به ظهور امام مهدی]] {{ع}} ایجاد [[روح]] [[استقامت]] و [[پایداری]] در [[مردم]] است که [[اقتدار]] [[اجتماعی]] را به دنبال خواهد داشت؛ زیرا جامعه‌ای که معیارها و [[موازین]] [[دینی]] را در [[دستور]] کار خود قرار داده باشد و با ضوابط ایده [[انتظار]]، افراد را [[تربیت]] کرده باشد، قهراً از [[اقتدار]] برخوردار خواهد بود. [[یاران]] ویژه [[امام مهدی]] {{ع}} که در چنین فضایی [[تربیت]] یافته‌اند از [[اقتدار]] و قوت قلبی بسیار بالایی برخوردارند و از این جهت ممتازند. [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} در توصیف [[یاران امام مهدی]] {{ع}} می‌فرماید: "[[اصحاب]] [[مهدی]] {{ع}} مانند شیرهایی‌اند که از جنگل بیرون آمده‌اند. قلب‌های آنان تکه‌های آهن است. اگر بخواهند کوهی را از جا درآورند از جا در خواهند آورد. روش و [[لباس]] یکسانی دارند، مثل اینکه همه از یک پدرند"<ref>کورانی، علی، معجم احادیث الامام المهدی، ج۲، ص۹۴.</ref>.(...)

* '''گسترش [[معنویت]] در [[جامعه]]''': یکی دیگر از [[آثار انتظار]]، فراگیری و گسترش [[معنویت]] در [[جامعه]] است. گسترش باورمندی به ظهور و فراگیری ایده [[انتظار]] موجب می‌گردد باورمندان به این [[اعتقاد]] در صدد [[خودسازی]] و [[تهذیب نفس]] برآیند. این امر باعث می‌شود افراد از پوسته و لایه‌های رویین این [[اعتقاد]] گذر کنند و به عمق و مغز آن برسند و به آن بیندیشند و [[زندگی]] خود را طبق آن سامان دهند. [[منتظران]] از این راه به ایجاد و فراهم آمدن زمینه‌های گسترش [[معنویت]] و تقویت آن در [[جامعه]] [[کمک]] خواهند کرد. مردمی که با [[یاد امام]] [[زندگی]] خود را سروسامان می‌دهند و در [[انتظار ظهور]] آن [[حضرت]] روز و شب می‌گذرانند، بر کسب [[رضایت]] او سعی و طبق معیارهای او حرکت خواهند کرد. از روایاتی که بیانگر [[رو[[حیات]]]] و حالات [[یاران امام مهدی]] است، می‌توان بر این نکته استشهاد کرد. [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: "[[یاران مهدی]] کسانی‌اند که شب‌بیدارند و در [[نماز]] خود، نغمه‌ای مانند صدای زنبور دارند. شب را بیدارند و به [[عبادت]] می‌پردازند و روز مانند شیرند. مطیع‌تر از کنیز برای مولای خویش‌اند و همانند چراغ نورانی‌اند. گویا قلب‌های آنان چراغ‌هایی است و از [[خوف]] [[خدا]] بیمناک‌اند"<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۰۸.</ref>.  

* '''گسترش [[امر به معروف و نهی از منکر]]''': یکی از [[واجبات]] [[دینی]] که در [[قرآن کریم]] و [[روایات اسلامی]] بر آن تأکید بسیاری شده، [[امر به معروف و نهی از منکر]] است. هر چه [[معرفت]] [[دینی]] افراد بالاتر باشد، مسئولیت‌پذیری‌شان در [[امور دینی]] و انجام [[دستورهای الهی]] بیشتر خواهد بود. با توجه به اینکه [[جامعه منتظر]] به اجزای مختلف [[دین]] [[آگاهی]] خوبی دارد و در [[اجرای دین]] در [[جامعه]] [[احساس مسئولیت]] بیشتری می‌کند، برای اجرایی شدن فریضه [[امر به معروف و نهی از منکر]] تلاش مضاعفی از خود نشان می‌دهد؛ بنابراین می‌توان گفت یکی دیگر از آثار و دستاوردهای [[انتظار]] [[امر به معروف و نهی از منکر]] است»<ref>[[محمود ملکی راد|ملکی راد، محمود]]، [[خانواده و زمینه‌سازی ظهور (کتاب)|خانواده و زمینه‌سازی ظهور]]، ص ۵۵</ref>.

«شخص [[منتظر]] خود را در منظر مولای خویش می‌‌داند و به درجه‌ای می‌‌رسد که [[امام زمان]] را [[شاهد]] و ناظر اعمالش می‌‌بیند. این احساس حضور که در سایه [[انتظار امام زمان]] {{ع}} به دست می‌‌آید، به کنترل [[اجتماعی]] در [[جامعه]] می‌‌انجامد و [[جامعه]] و افراد را از [[انحرافات]] بازمی‌‌دارد. در [[زیارت]] [[روز جمعه]] [[امام زمان]] {{ع}} آمده است: "[[سلام]] بر تو ای چشم [[خدا]] میان آفریدگان"<ref>شیخ عباس قمی، مفاتیح‌الجنان، بخشی از زیارت امام زمان {{ع}} در روز جمعه.</ref> یکی از [[القاب]] [[حضرت]] [[امام زمان]] {{ع}} "[[عین الله]]" است؛ یعنی [[امام زمان]]، چشم [[خداوند]] میان [[بندگان]] است. با این وصف [[منتظر واقعی]]، همیشه احساس حضور می‌‌کند و این احساس حضور در محضر [[صاحب]] زمان {{ع}}، او را از [[ارتکاب گناه]] و ناهنجاری‌ها بازمی‌‌دارد که پیوسته مراقب گفتارها و رفتارهای خود خواهد بود تا عملی خلاف [[رضای امام]] {{ع}} از او صادر نشود. همچنین آن [[حضرت]]، در [[توقیع]] شریفش به [[شیخ مفید]] می‌‌فرمایند: به [[اخبار]] شما آگاهیم و هیچ چیز از اوضاعتان بر ما پنهان نیست!.<ref>{{متن حدیث|فَإِنَّا يُحِيطُ عِلْمُنَا بِأَنْبَائِكُمْ وَ لَا يَعْزُبُ عَنَّا شَيْ‏ءٌ مِنْ أَخْبَارِكُمْ}}.</ref> و در ادامه می‌‌فرماید: "ما هرگز از [[سرپرستی]] و رسیدگی به شما کوتاهی نکرده و یاد شما را از خاطر نبرده‌ایم"<ref>بحارالانوار، ج۵۳، ص۱۷۵.</ref> کلمات [[نورانی]] [[حضرت]]، نشان از این دارد که [[شیعیان]]، همواره در منظر [[امام عصر]] {{ع}} هستند. با این اوصاف [[منتظر حقیقی]]، همواره احساس حضور می‌‌کند؛ بنابراین احساس حضور، عامل و مکانیزم درونی برای کاهش ناهنجاری‌های [[اجتماعی]] به شمار می‌‌آید»<ref>[[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۶۶-۶۷.</ref>.

مطابق [[آیات]] کریمه [[قرآن مجید]] و [[روایات]] بی‌شماری که از [[امامان اهل بیت]] {{عم}} رسیده است "[[انتظار فرج]]" یکی از [[عقاید]] انسان‌ساز و انقلاب‌آفرین و از مهم‌ترین منابع [[الهام]] و شوق‌دهی برای [[زمینه‌سازی]] جهت ایجاد تحوّل و [[تکامل]] و سوق دادن [[انسان‌ها]] به سوی [[حکومت عدل]] و [[ایمان]] است.  

شاید یکی از معانی برخی از [[احادیث]] درباره [[انتظار فرج]] که گفته‌اند: "[[انتظار فرج]] خود [[فرج]] است" همین معنا باشد که [[جامعه منتظر]] اگر انتظاری [[راستین]] و صادقانه داشته باشد دست کم در حوزه خود، مشکلات و نابسامانی‌های [[مردم]] را برطرف می‌کند و خواسته‌ها و آرمان‌های [[امام]] [[موعود]] را در محیط خویش تحقق می‌بخشد؛ لذا [[امام رضا]] {{ع}} فرمود: {{عربی|«انتظار الفرج من الفرج»}}<ref> بحارالأنوار، ج۵۲، ص۱۳۱، ح۲۹.</ref>؛ [[انتظار فرج]] جزء [[فرج]] است.»<ref>[[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص۸۷، ۸۸.</ref>.

«از کارکردهای [[اجتماعی]] [[انتظار حضرت مهدی]] {{ع}} در [[عصر غیبت]]، [[آراستگی]] [[جامعه]] به [[هنجارها]] و [[خوبی‌ها]] و پیراستن از ناهنجاری‌ها و بدی‌هاست. بر همین اساس، دیگر کارکرد [[اجتماعی]] [[انتظار]]، کنترل [[اجتماعی]]، یعنی دوری از [[انحرافات]] و ناهنجاری‌ها و گرایش به [[ارزش‌ها]] و هنجارهای [[دینی]] است؛ چنانچه [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرمایند: {{متن حدیث|"مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلاَقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ"}}<ref>محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، تحقیق علی اکبر غفاری، ص ۲۰۰، ح ۱۶.</ref>. در این [[کلام]] [[منتظر واقعی]] کسی است که خود را با [[ورع]] و [[پرهیزکاری]] و دوری از ناهنجاری‌ها و آراستن به [[هنجارها]] و [[خوبی‌ها]] وفق می‌دهد. پس یکی از [[وظایف منتظران امام زمان]] {{ع}} در [[عصر غیبت]]، دوری جستن از [[انحرافات]] و ناهنجاری‌هاست.

با توجه به ناگهانی بودن امر [[ظهور امام زمان]] {{ع}}، ایشان همه [[شیعیان]] و [[منتظران]] را به [[اعمال پسندیده]] و دوری از [[بدی‌ها]] و ناهنجاری‌ها فراخوانده، می‌فرمایند: {{متن حدیث|" فَيَعْمَلُ كُلُّ اِمْرِئٍ مِنْكُمْ مَا يَقْرُبُ بِهِ مِنْ مَحَبَّتِنَا وَ لِيَتَجَنَّبَ مَا يُدْنِيهِ مِنْ كَرَاهِيَتِنَا وَ سَخَطِنَا فَإِنَّ اِمْرَأً يَبْغَتُهُ فَجْأَةٌ حِينَ لاَ تَنْفَعُهُ تَوْبَةٌ وَ لاَ يُنَجِّيهِ مِنْ عِقَابِنَا نَدَمٌ عَلَى حَوْبَةٍ..."}}<ref>محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۶.</ref>؛ "هریک از شما باید آنچه را که موجب [[دوستی]] ما می‌شود، پیشه خود سازید و از هر آنچه موجب [[خشم]] و [[ناخشنودی]] ما می‌گردد، دوری گزینید؛ زیرا [[فرمان]] ما به یک‌باره و ناگهانی فرا می‌رسد و در آن زمان [[توبه]] و بازگشت برای کسی نفع و سودی ندارد و [[پشیمانی]] از [[گناه]]، کسی را از [[کیفر]] ما [[نجات]] نمی‌بخشد. بنابراین از آثار و کارکردهای [[اجتماعی]] [[انتظار حقیقی]] [[امام زمان]] {{ع}}، کنترل [[اجتماعی]] و دوری از [[انحرافات]] و ناهنجاری‌ها بوده، [[منتظر واقعی]]، هرگز خود را به [[گناه]]، [[بدی‌ها]] و [[زشتی‌ها]] آلوده نمی‌کند»<ref>[[محمد صادق ربانی‌ خوراسگانی|ربانی‌ خوراسگانی، محمد صادق]]، [[بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر (کتاب)|بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر]]، ص ۱۴۵.</ref>.

# شرکت انبوه [[مردم]] در [[مسجد مقدس جمکران]]؛

# برگزاری جلسات متعدد [[دعای ندبه]] در صبح‌های [[جمعه]]؛

# جشن‌های [[نیمه شعبان]]؛

# خواندن دعای [[امام زمان]] {{ع}} بعد از نمازهای [[جماعت]] در محافل عمومی (حرم‌های [[ائمه]]، مساجد و...)؛

# توجهِ دل‌های [[شیعه]] در ایام و روزهای خاص به [[حضرت]]»<ref>[[محمد صادق ربانی‌ خوراسگانی|ربانی‌ خوراسگانی، محمد صادق]]، [[بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر (کتاب)|بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر]]، ص ۱۱۰-۱۱۲.</ref>.

«از بعد [[اجتماعی]] نیز، [[وحدت]] قابل تأمل است. وجود [[هدف]] مشترک در یک [[ملت]] یا [[جامعه]]، موجب نوعی پیوند، دل‌بستگی و [[وحدت]] میان معتقدان به آن [[هدف]] می‌شود. در میان جامعه‌ای که بزرگ‌ترین آرمانش، [[ظهور امام عصر]] {{ع}} است، نوعی هم‌دلی، هم‌نوایی و هم‌اندیشی پدید می‌آید. چنین هدفی از چند جهت از هدف‌های دیگر متمایز است:

# این [[هدف]] چون در واژه "[[انتظار]]"، معنا می‌یابد، دارای [[قداست]] ویژه‌ای است و هیچ [[هدف]] دیگری در [[معنویت]] و [[قداست]] به پایه آن نمی‌رسد؛ چراکه این یک [[انتظار]] معمولی نیست، بلکه طولانی‌ترین [[انتظار]] برای ظهور [[کامل‌ترین انسان]] عصر است.

# چنین هدفی که با مسئله [[امامت]] و [[رهبری]] [[حضرت ولی عصر]] {{ع}} در [[عصر ظهور]] ایشان، ارتباط می‌یابد، از لحاظ مراتب ارزشی، در اوج اهداف و آرمان‌های یک [[جامعه]] قرار می‌گیرد؛ زیرا هیچ موضوع دیگری به سان این امر، به [[حیات]] و بقای [[جامعه]]، بستگی پیدا نمی‌کند؛ چه، آنکه «به [[یمن]] وجود اوست که به خلق، روزی می‌رسد و [[زمین]] و [[آسمان]] به وجودش برقرار است و به واسطه او [[خدا]] [[زمین]] را پر از [[عدل و داد]] می‌کند پس از آنکه پر از [[بیداد]] و [[ستم]] شده باشد»<ref>مفاتیح الجنان،(نشر فیض)، ص ۱۲۸.</ref>. وقتی از جای‌گاه [[امام]] {{ع}} در برپایی جامعه‌ای مبتنی بر [[عدالت]]، سخن به میان آید، بی‌مناسبت نخواهد بود که تا اندازه‌ای چنین جای‌گاهی، روشن شود.

* '''[[مراقبت]] دایمی‌''': یکی از پی‌آمدهای طبیعی و منطقی [[انتظار]]، احساس حضور است. [[منتظر واقعی]]، با [[اعتقاد]] به اینکه اعمالش، پیوسته در منظر آن [[عزیز]] واقع می‌شود، نسبت میان خود و آن [[حضرت]] را در احساس حضور، متجلی می‌بیند و هرجا که باشد، گویی خود را در [[خیمه]] آن [[حضرت]] و [[گوش به فرمان]] ایشان، احساس می‌کند و لازمه [[انتظار حقیقی]] را، تلاش برای جلب [[رضایت]] ایشان می‌داند؛ بنابراین برای تحقق این مهم، نه‌تنها، [[عمل به واجبات]] و ترک [[محرمات]] را وجهه [[همت]] خویش قرار می‌دهد، بلکه از هر غفلتی نیز پرهیز می‌کند؛ همان‌گونه که [[استغفار]] [[خواص]]، [[استغفار]] از [[گناه]] نبوده و نیست بلکه آنان هر غفلتی از [[یاد خدا]] و انس با [[محبوب]] را برای خود گناهی بزرگ می‌شمردند و از آن [[استغفار]] می‌کردند. [[منتظر]]، به [[یاری]] [[معرفت]] خویش، [[امام]] {{ع}} را در [[غیبت]]، هم‌چون [[خورشید پشت ابر]] دانسته، و او را ناظر بر حالات و نیات خود می‌داند و چیزی را از دیدگان آن [[حضرت]] مخفی نمی‌پندارد. و در چنین موقعیتی است که احساس حضور معنا پیدا می‌کند.(...)

* '''[[سلامت]] [[اخلاقی]] [[جامعه‌]]''': از جهات [[تربیتی]] و [[اخلاقی]] فرد سالم، زمینه‌ساز [[جامعه]] سالم است و [[جامعه]] سالم، عامل تداوم و بقای فرد سالم است و این دو در تعامل با یک‌دیگرند. بنابراین نوعی [[التزام]] منطقی میان [[سلامت]] [[اخلاقی]] فرد و [[سلامت]] [[اخلاقی]] [[جامعه]]، وجود دارد. گفتنی است که منظور از واژه "[[سلامت]]"، [[مصونیت]] [[دین]] در سطح فرد و [[جامعه]] است. [[مصونیت]] [[دین]]، در پرتو [[تقوا]] امکان‌پذیر است. همان عاملی که عمل به آن، یکی از مهم‌ترین [[وظایف شیعیان]] و [[پیروان]] [[امام عصر]] {{ع}} در زمان غیبت‌ است؛<ref>سید محمد بنی‌هاشمی، معرفت امام عصر {{ع}}، ص ۳۱۰.</ref> زیرا آن [[حضرت]]، معنای [[تقوا]] است و [[انتظار]] منطقی آن است که منتظرانش نیز از نوعی سنخیت نسبی با ایشان برخوردار باشند تا در اظهار [[محبت]] و ارادت آنان به آن [[حضرت]]، نشانه‌ای از [[صداقت]]، مشاهده شود. از سوی دیگر، در رأس فرمایشات [[معصومین]] {{عم}} سفارش به [[تقوا]] به چشم می‌خورد: [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرمایند: قسم به [[خدا]]، شما بر [[دین خدا]] و [[فرشتگان]] او هستید؛ پس ما را نسبت به این امر ([[دین‌داری]] خودتان) به وسیله [[ورع]] و [[اجتهاد]] [[یاری]] نمایید.<ref>وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص ۲۴۷، ح ۲۰۴۱۰.</ref> هم ایشان در سفارش دیگری می‌افزایند: بر شما است رعایت کردن [[ورع]]، به درستی که [[ورع]]، آن [[دینی]] است که ما ملتزم به آن هستیم و [[خدا]] را به وسیله آن [[بندگی]] می‌کنیم و همین را از [[اهل ولایت]] و [[محبت]] خود [[انتظار]] داریم. ما را به خاطر [[شفاعت]] کردن به [[سختی]] و زحمت نیندازید.<ref>همان، ص ۲۴۸، ح ۲۰۴۱۱.</ref>»<ref>[[محمد رضا شرفی|شرفی، محمد رضا]]، [[مقدمه‌ای بر آثار تربیتی و روان‌شناختی انتظار (مقاله)|مقدمه‌ای بر آثار تربیتی و روان‌شناختی انتظار]]، [[گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم (کتاب)|گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم]]، ص ۱۳۷-۱۴۱.</ref>.

# '''[[استقامت]] و شکیب ورزی:''' مشکلات گوناگونی که از جوانب مختلف برای [[انسان]] پیش می‌‌آید و [[فتنه‌ها]] و [[مصائب]] طاقت‌فرسایی که بر سر راه، باورمندانی چشم [[انتظار]] وارد می‌‌آید، احساس تنهایی، آنان را چنان می‌‌شکند که برای [[ناامید]] نشدن، استقامتی کوه‌سان می‌‌طلبد. از این روست که [[رسول خدا]] می‌‌فرماید: "خوشا به حال صبرکنندگان در [[دوران غیبت مهدی]]، خوشا به حال پا برجایان در [[مقام]] [[محبت]] او"<ref>{{متن حدیث|طُوبَى لِلصَّابِرِينَ فِي غَيْبَتِهِ طُوبَى لِلْمُقِيمِينَ عَلَى مَحَبَّتِهِ}}؛ بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۰۶. </ref>؛ در جای دیگر دست به [[دعا]] برداشت و عرض کرد: پروردگارا، برادرانم را به من بنمایان. یکی از [[یاران پیامبر]] که درجمع حاضر بود گفت: آیا ما [[برادران]] شما نیستیم ای [[رسول خدا]]؟! آن [[حضرت]] فرمود: نه، شما [[اصحاب]] من هستید و [[برادران]] من قومی در [[آخر زمان]] هستند فرمود: [[سختی]] [[استقامت]] هریک از آنان بر [[دین]] خود، بیشتر از [[سختی]] کسی است که در شبی ظلمانی بخواهد بوته خاری را با دست خود از خار بپیراید، یا کسی‌که بخواهد ذغال گداخته سوزانی را در مشت بگیرد. آنان چراغ‌های فروزان شب‌های ظلمانی‌اند<ref>بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۲۳ و الزام الناصب، ص۱۳۷.</ref>.[[امتحانات الهی]] یکی پس از دیگری برای [[مؤمنین]] پیش می‌‌آید و [[میزان]] [[صبر]] و [[استقامت]] آنان را به بوته [[امتحان]] می‌‌گذارد. [[امام صادق]] می‌‌فرماید: امر [[فرج]] برای شما نمی‌رسد مگر پس از نابودی، نه به [[خدا]] [[سوگند]]، نمی‌رسد مگر پس از آنکه خوب و بد از هم جدا شوند، نه به [[خدا]] نمی‌رسد مگر پس از آنکه در اثر آزمایش‌های گوناگون [[خالص]] و [[پاک]] شوید<ref>کمال الدین، ج۲، ص۳۴۶ و بحار الأنوار، ج۵۲، ص۱۱۱</ref>. اساساً [[انتظار]] با آن همه [[فضایل]] و برکتی که دارد جز با [[صبر]] و [[شکیبایی]] حاصل نمی‌شود، [[پیامبر اکرم]] فرمود: "با [[صبر]] و [[استقامت]]، [[منتظر فرج]] بودن [[عبادت]] است"<ref>{{متن حدیث|انْتِظَارُ الْفَرَجِ بِالصَّبْرِ عِبَادَةٌ}}؛ بحار الانوار، ج۵۲، ص۱۴۵.</ref>؛ [[امام رضا]] هم می‌‌فرماید: "چه نیکوست [[شکیبایی]] به همراه [[انتظار فرج]]. بر شما [[باد]]، [[استقامت]] و شکیب‌ورزی"<ref>{{متن حدیث|مَا أَحْسَنَ الصَّبْرَ وَ انْتِظَارَ الْفَرَجِ... فَعَلَيْكُمْ بِالصَّبْرِ}}؛ بحار الانوار، ج۵۲، ص۱۲۹.</ref>.

# '''تقویت انگیزه [[ظلم‌ستیزی]]:''' [[مسلمان]] [[معتقد]] به اصل [[انتظار]] در برابر [[بی‌عدالتی‌ها]] [[ایستادگی]] می‌‌کند و هرگز [[تسلیم]] زورگویی‌های [[مستکبران]] نمی‌شود و همواره تلاش می‌‌نماید تا از طریق برطرف ساختن تمام نارسایی‌ها زمینه برای تشکیل [[حکومت عدل جهانی]] فراهم شود و در این راستا اگر در برهه‌ای از زمان به جهت تسلط بیش از [[حد]]  [[زورمداران]] و [[طاغوت‌ها]] دچار انواع شکنجه‌ها و فشارها شد نه تنها [[روحیه]] خود را نمی‌بازد بلکه ضمن یادآوری [[وعده]] [[صدق]] [[پیامبر اکرم]] که فرمودند: اگر از [[عمر]] [[دنیا]] فقط یک روز باقی می‌‌باشد [[خداوند متعال]] آن یک روز را به اندازه‌ای طولانی خواهند ساخت تا مردی از [[فرزندان]] من که نامش نام من و کنیه‌اش [[کنیه]] من است ظهور نماید و [[زمین]] را پس از پر شدن از [[ظلم و ستم]] با [[عدل و داد]] پر سازد<ref>بحارالانوار، ج۵، ص۷۴.</ref>. هرلحظه بیش از بیش به [[مقاومت]] و [[پایداری]] خود خواهند افزود تا سهم بیشتری را در [[زمینه‌سازی]] [[پیروزی حق بر باطل]] به خود اختصاص دهند.  

# '''دور ماندن از [[فساد محیط]] :''' یکی از آثار مهم اصل [[انتظار]] آن که فرد را از [[تسلیم]] در برابر آلودگی‌ها و حل شدن در [[فساد محیط]] و خودباختگی در مقابل انواع عوامل [[منحرف]] کننده داخلی و خارجی باز می‌‌داد. طبق [[روایات]] زیادی در دوره [[غیبت امام زمان]] بر عوامل [[انحراف]] و موانع پای‌بندی به [[ارزش‌های الهی]] آن چنان افزایش پیدا می‌کند که بیشتر [[مردم]] به سبب [[ضعف ایمان]] و زرق و برق بیشتر [[امور مادی]] و [[وسوسه]] [[شیطان]] و [[هواهای نفسانی]] به [[فساد]] و [[تباهی]] کشیده می‌‌شوند در چنین شرایطی یکی از عوامل مهمی که می‌‌تواند [[انسان]] را به [[خویشتن‌داری]] [[دعوت]] کند [[امید]] به [[اصلاح]] نهایی است که اصل [[انتظار]] به آن دلالت دارد. بنابراین [[انتظار ظهور امام زمان]] از نظر روانی، [[انسان]] را در مقابل امواج سهمگین [[فساد]] و آلودگی مقاوم می‌‌سازد و از حل شدن وی در آلودگی محیط جلوگیری می‌‌کند. در صورتی‌که وجود یک برنامه منسجم در زمینه [[احیا]] و گسترش [[فرهنگ انتظار]] می‌‌توان با [[شبیخون]] [[فرهنگی]] [[دشمنان]] که مخصوصا [[روح]] و [[اندیشه]] قشر [[جوان]] را [[هدف]] قرار داده است مقابله کرد.  

# '''[[جهاد مستمر]] :''' سخن زیبای {{عربی| کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا}} یک اصل محوری در [[منطق]] [[دین]] است که به نظر می‌‌آید در [[عصر غیبت]] ظهور و تحقق بیشتر دارد، شاید همین [[بینش]] بوده که عده‌ای از [[مؤمنان]] را همواره در هم‌سویی به [[حضرت]] آماده نگه می‌‌داشت، توصیه به تیزکردن شمشیرها، اسب زین کردن در [[روز جمعه]] و به راه انداختن آن، [[دعای ندبه]] سردادن، همه در راستای [[آمادگی]] جهادی است. [[یاقوت حموی]]، (مورخ معروف قرن هفتم) می‌‌نویسد: در سال‌های نخست حمله مغول، در [[شهر]] [[کاشان]] - از کانون‌های عمده [[تشیع]] در [[ایران]] - [[مردم]] [[شهر]] هر روز هنگام سپیده دم از دروازه خارج می‌‌شدند و اسب زین کرده‌ای را یدک می‌‌بردند تا [[حضرت مهدی]] و در صورت ظهور بر آن اسب سوار شود. در زمان فرمان‌روایی [[سربداران]] هم نظیر همین عمل در [[شهر]] سبزوار، که یکی از مراکز [[تشیع]] شمرده می‌‌شد، معمول بوده است.

# '''ایجاد حساسیت در برابر [[وضعیت اجتماعی]]:''' از دیگر آثار و [[کارکردهای انتظار]]، [[اعتراض]] است. [[انسان]] [[منتظر]]، معترض به وضع موجود است و می‌‌خواهد وضعیت موجود را به وضعیت ایده‌آل و آرمانی تبدیل نماید.[[انسان]] [[منتظر]] به وضع موجود نه می‌‌گوید و از وضع فردی و [[اجتماعی]] خود [[خشنود]] نیست؛ حتی اگر این وضع موجود پذیرفتنی و بر [[حق]] باشد باز می‌‌خواهد این وضع را به شرایط مطلوب‌تر متحول نماید. در [[حقیقت]]، [[انتظار]] فعال سنتز تضاد میان دو اصل متناقض [[حقیقت]] و واقعیت است، تضاد میان واقعیت [[باطل]] [[حاکم]] و [[حقیقت]] [[نجات]] بخشی محکوم را جز به [[انتظار]] به [[پیروزی]] جبری و قطعی [[حقیقت]] نمی‌توان حل کرد. [[انتظار]] یعنی نه گفتن به آن‌چه که هست، کسی که [[منتظر]] است در [[نفس]] [[انتظار]] خود [[اعتراض به وضع موجود]] را پنهان می‌‌دارد. حتی [[انتظار منفی]]، خود یک [[اعتراض]] است، کسی که از "حال" [[خشنود]] است [[منتظر]] نیست و برعکس، محافظه‌کار از [[آینده]] می‌‌هراسد. [[اعتقاد]] به [[انتظار]]، [[حفظ وحدت]] و تسلسل [[تاریخی]] در آغاز [[بشریت]] ([[خلقت]] [[آدم]] و [[حوا]]) تا [[انقلاب]] نهایی [[حضرت مهدی]] است. در [[حقیقت انتظار]] چهار اصل اساسی [[توحید]]، [[نبوت]]، [[امامت]] و [[غیبت]] را به هم اتصال میدهد، چرا که [[انبیای الهی]] از [[آدم]] تا خاتم‌النبیین پیام‌آور فرمان‌های [[خداوند]] برای [[بشر]] بودند. پس [[امامان]] بزرگوار این [[رسالت]] را بر دوش گرفتند و در نهایت، [[حضرت مهدی]] این [[رسالت الهی]] و [[پرچم]] عدالت‌خواهی را بردوش دارد. بنابراین [[فلسفه انتظار]] نشان می‌‌دهد که در [[جهان‌بینی]] [[توحیدی]] [[انقطاع]] [[تاریخی]] معنا ندارد و هیچ گاه اعوجاج، بریدگی و [[انحرافی]] در مسیر عدالت‌خواهی در [[فلسفه]] [[تاریخی]] [[شیعه]] وجود ندارد. نقش این [[وحدت]] [[تاریخی]] در [[زندگی]] عینی و [[اجتماعی]] [[مسلمانان]]، اعطای [[هویت]] [[فرهنگی]] و [[دینی]] به آنان است، چرا که اصل [[انتظار]] به ما می‌‌آموزد که [[هویت]] [[فرهنگی]] ما از آغاز [[خلقت]] تشکیل یافته است و تا انتهای [[تاریخ]] از یک مسیر و [[قوانین]] مشخص [[پیروی]] می‌‌نماید. نکته این که [[اشتیاق به وضع مطلوب]]، تصویر [[جامعه آرمانی]] یا [[مدینه فاضله]] اساساً چه فوایدی برای ما دارد. [[بهترین]] و واقعی‌ترین شکل اداره [[جامعه]]، در [[حکومت امام مهدی]] است و معیار مناسبی است برای ارزیابی وضع موجود و [[درک]] فاصله با وضع مطلوب، به تعبیر برخی متفکران، داشتن تیپ‌های ایده‌آل می‌‌تواند ما را در ارزیابی وضع موجود و فاصله‌ای که ما با آن شرایط مطلوب داریم رهنمون باشد، مسئله [[جامعه آرمانی]] هم این اثر را دارد ما [[جامعه]] موجود را در آینه آن [[جامعه]] می‌‌توانیم جست‌وجو کنیم و همواره وضع موجود را در مقایسه با آن [[جامعه]] ببینیم و فاصله خودمان را دریابیم.

# '''سبب کارآمدی [[دولت‌ها]] :''' توسعه نیافتگی، بزرگ‌ترین مشکل [[جوامع اسلامی]] است که از ناکارآمدی [[سیاسی]] در سطح مدیریت‌های کلان [[جهان اسلام]] نشئت می‌‌گیرد. بنابراین کارآمدی [[سیاسی]] [[برترین]] چالش [[جوامع اسلامی]] است و با توجه به این که [[نظام سیاسی]] [[مهدوی]]، [[نظامی]] کارآمد بوده می‌‌تواند به عنوان الگوی موردمطالعه قرار گیرد»<ref>[[حسن عبدی‌پور|عبدی‌پور، حسن]]، [[نقش اجتماعی انتظار (کتاب)|نقش اجتماعی انتظار]]، ص ۵۳-۶۱.</ref>.

# حرکت: حرکت، ره‌آورد طبیعی [[انتظار]] است و با [[امید]] به آینده، حرکت به سمت مطلوب شکل می‌گیرد، زیرا [[امید]] چنان نیرویی به کالبد اجتماع می‌بخشد که نمی‌تواند در جا بایستد، مگر آنکه گرفتار آفت [[انتظار]] منفی شود. ثمره این حرکت، می‌تواند [[دعوت]] [[مردم]] به [[امر به معروف و نهی از منکر]]، [[دعوت]] به سوی [[خدا]]، [[آماده‌سازی]] زمینه ظهور [[امام عصر]] {{ع}} و برپایی [[دولت جهانی]] او و ایجاد آمادگی‌های بینشی، [[ایمان]]ی و تشکیلاتی و ایجاد [[توانایی]] در نسل مؤمنانی باشد که برای [[یاری امام]] و برای [[زمینه‌سازی ظهور]]ش [[قیام]] می‌کنند؛