|
|
| خط ۷۱: |
خط ۷۱: |
| == دیدگاه شیخ طوسی درباره گستره عصمت امام == | | == دیدگاه شیخ طوسی درباره گستره عصمت امام == |
| نظریات مرحوم [[شیخ طوسی]] در این باره را می‌توان با این عنوان‌ها مطرح کرد: | | نظریات مرحوم [[شیخ طوسی]] در این باره را می‌توان با این عنوان‌ها مطرح کرد: |
|
| |
| === [[عصمت]] از [[گناه کبیره]] و [[صغیره]] ===
| |
| مرحوم شیخ طوسی نیز همچون [[شیخ مفید]] بر این [[باور]] است که همه [[گناهان]]، بزرگ‌اند، و صغیره نامیدن برخی از آنها، به منزله کوچک بودنشان نیست، بلکه در مقایسه با [[گناهان کبیره]] است<ref>محمد بن حسن طوسی، العدة فی اصول الفقه، تحقیق محمد جواد انصاری، ج۲، ص۷۰۷.</ref>.
| |
| در [[اندیشه]] ایشان، [[امام]] از همه گناهان کبیره و صغیره [[معصوم]] است، و دقت در عبارت‌هایی که هم‌اکنون از وی نقل خواهیم کرد و نیز توجه به برهان‌هایی که در [[آینده]] از ایشان بیان خواهد شد، روشن می‌کند که او نه تنها [[امامان]] [[پاک]] {{عم}} را از همه گناهان معصوم می‌داند، که عصمت از [[گناه]] را برای متصدی [[منصب امامت]] امری ضروری به شمار می‌آورد. وی در این باره می‌گوید: {{عربی|و الائمة المنتجبین الذین لا یجوز علیهم الخطا و لا فعل القبیح لا صغیرا و لا کبیرا...}}<ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان، ج۸، ص۴۲۹-۴۳۰. نیز ر. ک: همو، المبسوط، تحقیق محمدتقی کشفی، ج۳، ص۲۷۰.</ref>.
| |
| استفاده از واژگانی همچون جواز و عدم جواز [[صدور گناه]] از امام، بیانگر [[اعتقاد]] به [[لزوم عصمت امام]] از گناه در اندیشه مرحوم شیخ است.
| |
| شیخ طوسی در این باره میان پیش از [[امامت]] و پس از آن، تفاوتی نگذاشته و در هر دو [[زمان]]، امام را از همه گناهان معصوم دانسته است. این نظریه را می‌توان از عبارت زیر به دست آورد؛ آنجا که وی پس از بیان [[برهان]] بر [[عصمت امام]] از گناه پس از [[تصدی منصب امامت]]، می‌نویسد: «اما عصمت امام... پیش از حال امامت از دلیل دیگری دانسته می‌شود»<ref>محمد بن حسن طوسی، تمهید الاصول، تصحیح عبدالمحسن مشکوة الدینی، ص۳۶۱.</ref>.
| |
|
| |
| همچنین از نظریه وی درباره [[عصمت پیامبران]] نیز می‌توان به همین اندیشه درباره امام دست یافت<ref>{{عربی|و یجب أن یکون النبی معصوما من القبائح صغیرها و کبیرها قبل النبوة و بعدها...}}؛ (محمد بن حسن طوسی، الاقتصاد، تحقیق حسن سعید، ص۱۶۱. نیز ر. ک: همو، تمهید الاصول، تصحیح عبدالحسین مشکوة الدینی، ص۳۲۱؛ همو، التبیان، ج۱، ص۱۷۰؛ ج۴، ص۳۷۳؛ ج۶، ص۱۲۲؛ ج۷، ص۲۱۷؛ ج۸، ص۱۳۷).</ref>.
| |
| نظریه‌ای که بر اساس منابع موجود، برای نخستین بار مرحوم [[شیخ طوسی]] در [[کلام شیعه]] مطرح کرده، این است که وی [[امام]] را نه تنها پیش از [[تصدی منصب امامت]]، که از آغاز [[عمر]] تا پایان [[معصوم]] می‌داند<ref>{{عربی|الامام {{ع}} معصوم من اول عمره إلی آخره فی اقواله و افعاله و تروکه...}}؛ (محمد بن حسن طوسی، الرسائل العشر، تحقیق واعظ زاده خراسانی، ص۹۸). </ref>. افزون بر آن، مرحوم شیخ طوسی، از کسانی است که [[پیامبر]] و به تبع آن، امام را از [[گناه سهوی]] نیز معصوم دانسته است<ref>{{عربی|النبی یجب ان یکون معصوما من القبایح کلها صغیرها و کبیرها قبل النبوة و بعدها علی طریق السهو و العمد وعلی کل حال}}؛ (محمد بن حسن طوسی، تمهید الاصول، تصحیح عبدالمحسن مشکوة الدینی، ص۳۲۰-۳۲۱. نیز ر. ک: همو، الاقتصاد، تحقیق حسن سعید، ص۱۶۱؛ همو، الرسائل العشر، تحقیق واعظ زاده خراسانی، ص۱۰۶). </ref>.
| |
|
| |
| شیخ طوسی به طور کلی پیامبر و به تبع آن، امام را از هر عملی که موجب [[روی‌گردانی]] و [[نفرت]] [[مردم]] از آنان شود، اگرچه آن عمل [[قبیح]] نباشد معصوم دانسته است<ref>{{عربی|قد لا یقع من الانبیاء والمرسلین و الائمة {{عم}} ما ینفر عن قبول اقوالهم و ان لم یکن ذلک قبیحاً}}؛ (محمد بن حسن طوسی، العدة فی اصول الفقه، تحقیق محمد جواد انصاری، ج۲، ص۵۶۶-۵۶۸؛ همان، ج۱، ص۴۸).</ref>.
| |
|
| |
| همچنین از برهان‌های او که در [[آینده]] نقل خواهیم کرد، روشن می‌شود که امام را از [[گناهان]] [[باطنی]] و ظاهری<ref>مرحوم شیخ درباره این دو واژه توضیح نداده است؛ ولی از برهانی که در آینده از وی نقل خواهیم کرد، می‌توان حدس زد که مقصود از گناهان ظاهری، گناهان جوارحی، و مقصود از گناهان باطنی، گناهان جوانحی، مانند حسد و نفاق باشد.</ref> معصوم می‌داند<ref>محمد بن حسن طوسی، تمهید الاصول، تصحیح عبدالمحسن مشکوة الدینی، ص۳۶۱.</ref>.
| |
| با این توضیح روشن می‌شود که در [[اندیشه]] مرحوم [[شیخ طوسی]]، [[امام]] به طور ضروری و وجوبی از آغاز [[عمر]] تا پایان از [[گناهان]] [[سهوی]] و عمدی [[معصوم]] است.<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص ۳۶۷.</ref>
| |
|
| |
|
| === [[عصمت]] از ترک [[مستحبات]] و [[ترک اولی]]<ref>اگرچه ممکن است در نگاه نخست «ترک مستحب» و «ترک اولی» مترادف هم به نظر آیند، حقیقت این است که میان آن دو تفاوت‌هایی هست؛ چنان که به انجام دادن کار مکروه، ترک مستحب نمی‌گوییم؛ اما آن را ترک اولی می‌دانیم؛ ضمن آنکه اصطلاح ترک مستحب، غالباً در جایی به کار می‌رود که با توجه به شأن و مقام پیامبر یا امام، اولی بود آن کار به گونه‌ای دیگر انجام می‌شد.</ref>=== | | === [[عصمت]] از ترک [[مستحبات]] و [[ترک اولی]]<ref>اگرچه ممکن است در نگاه نخست «ترک مستحب» و «ترک اولی» مترادف هم به نظر آیند، حقیقت این است که میان آن دو تفاوت‌هایی هست؛ چنان که به انجام دادن کار مکروه، ترک مستحب نمی‌گوییم؛ اما آن را ترک اولی می‌دانیم؛ ضمن آنکه اصطلاح ترک مستحب، غالباً در جایی به کار می‌رود که با توجه به شأن و مقام پیامبر یا امام، اولی بود آن کار به گونه‌ای دیگر انجام می‌شد.</ref>=== |
