برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[اسحاق بن جریر در تراجم و رجال]]| پرسش مرتبط = }} | | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[اسحاق بن جریر در معارف و سیره رضوی]]| پرسش مرتبط = }} |
| == آشنایی اجمالی == | | == آشنایی اجمالی == |
| اسحاق بن جریر<ref>رجال البرقی، ص۲۸؛ رجال النجاشی، ص۷۱، ش۱۷۰؛ رجال الطوسی، ص۱۶۱، ش۱۸۲۶؛ الفهرست (طوسی)، ص۳۹، ش۵۳؛ خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۲۰۰، ش۲؛ الرجال (ابن داود)، ص۴۲۵، ش۴۶؛ معالم العلماء، ص۲۶، ش۱۳۴؛ إیضاح الإشتباه، ص۹۴، ش۴۰؛ منهج المقال، ج۲، ص۲۶۲، ش۴۴۶؛ نقد الرجال، ج۱، ص۱۹۲، ش۴۱۲؛ جامع الرواه، ج۱، ص۸۰، ش۵۳۴؛ الوجیزة فی الرجال، ص۲۸، ش۱۷۱؛ منتهی المقال، ج۲، ص۱۷، ش۲۹۷؛ شعب المقال، ص۱۶۳، ش۱۹؛ طرائف المقال، ج۱، ص۴۰۳، ش۳۲۱۴؛ تنقیح المقال، ج۹، ص۷۴، ش۱۹۲۳؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۵۵۴، ش۲۰۱۵؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۷۴۲، ش۶۹۷؛ معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۱۹۹، ش۱۱۳۲؛ تهذیب المقال، ج۳، ص۳۱، ش۱۶۸.</ref> در سند دو [[روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]] و به نقل از [[الکافی]] و [[تفسیر القمی]] ذکر شده است؛ برای نمونه:
| | [[ابویعقوب اسحاق بن جریر بن یزید بن جریر بن عبدالله بجلی عربی کوفی]] از [[اصحاب]] [[امام صادق]]<ref>رجال البرقی، ص۲۸؛ رجال الطوسی، ص۱۴۹.</ref> و [[امام کاظم]]{{ع}}<ref>رجال الطوسی، ص۳۴۳.</ref> و فردی [[فقیه]] و عالم<ref>لسان المیزان، ج ۱، ص۳۵۸.</ref> بود. پس از [[شهادت امام کاظم]]{{ع}} [[واقفی]] شد، <ref>اعیان الشیعه، ج ۳، ص۲۶۸؛ خلاصة الاقوال، ص۲۰۰.</ref> اما مورد [[اعتماد]] [[رجالیون]] می‌‌باشد. وی از [[امام صادق]]{{ع}}،<ref>رجال النجاشی، ج ۱، ص۱۹۴.</ref> [[ابوبصیر]] و [[سدیر]] <ref>جامع الرواة، ج ۱، ص۸۰.</ref> [[روایت]] کرده است. کسانی مثل [[محمد بن ابی عمیر]] و [[حسن بن محبوب]] نیز از [[راویان]] او می‌‌باشند. وی دارای کتاب «اصل»<ref> رجال النجاشی، ج۱، ص۱۹۴.</ref> بوده که حسن بن محبوب آن را نقل کرده است.<ref>الفهرست (طوسی)، ص۱۵؛ الذریعه، ج ۲، ص۱۴۰.</ref>.<ref>جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]] ج۱، ص۱۶۳ - ۱۶۴.</ref> |
| | |
| {{متن حدیث|مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ جَرِيرٍ قَالَ: سَأَلَتْنِي امْرَأَةٌ أَنْ أَسْتَأْذِنَ لَهَا عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} فَأَذِنَ لَهَا فَدَخَلَتْ وَ مَعَهَا مَوْلَاةٌ لَهَا فَقَالَتْ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- {{متن قرآن|زَيْتُونَةٍ لَا شَرْقِيَّةٍ وَلَا غَرْبِيَّةٍ}}<ref>کز درخت خجسته زیتونی می‌فروزد که نه خاوری است و نه باختری، سوره نور، آیه ۳۵.</ref> مَا عَنَى بِهَذَا فَقَالَ أَيَّتُهَا الْمَرْأَةُ إِنَّ اللَّهَ لَمْ يَضْرِبِ الْأَمْثَالَ لِلشَّجَرِ إِنَّمَا ضَرَبَ الْأَمْثَالَ لِبَنِي آدَمَ}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۹، ص۳۰۶ به نقل الکافی، ج۵، ص۵۵۱ - ۵۵۲، ح۲.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۳ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۳، ص ۴۲۲.</ref>
| |
| | |
| ==شرح حال [[راوی]]==
| |
| اسحاق بن جریر از خانواده‌ای بزرگ و سرشناس در [[کوفه]] و از راویانی است که نامش در [[کتب رجالی]] قدما، مانند [[رجال برقی]]، [[رجال طوسی]]، [[الفهرست نجاشی]] و [[الفهرست شیخ طوسی]]، ذکر شده و در [[اسناد]] شماری از [[روایات]] قرار گرفته و روایت نقل کرده است؛ گاه با همین عنوان و گاه با عناوین دیگری مانند [[اسحاق بن جریر البجلی]]<ref>ر.ک: المحاسن، ج۱، ص۸۹، ح۳۷، ج۲، ص۵۵۹، ح۹۳۵؛ الکافی، ج۱، ص۴۷۲ ح، ج۲، ص۵۸۶، ح۲، ج۵، ص۳۵۶ (ح۴)، ۵۳۶ (ح۳ و۵)، ج۶، ص۳۷۷، ح۱؛ و...</ref>، [[اسحاق الحریری]]<ref>بصائر الدرجات، ج۱، ص۴۳۹، ح۱.</ref><ref>کلمه الحریری، [[مصحّف]][[الجریری]] است از باب نسبت به جد [[راوی]]. | |
| محقق تستری می‌نویسد: {{عربی|فالجریری فی معنی ابن جریر، کما یقال القتیبی فی ابن قتیبة. و لکن الظاهر أن المراد من جریر الذی هذا منسوب إلیه جریر الصحابی المعروف (یعنی جریر بن عبدالله): أبو جده، لا جریر: أبوه، فینسب إلی المشتهر}}؛ (قاموس الرجال، ج۱، ص۷۴۴، ش۶۹۸).</ref> و [[اسحاق بن جریر الحریری]]<ref>المحاسن، ج۲، ص۳۵۳، ح۴۵.</ref>.
| |
| | |
| وی دارای نوشته [[حدیثی]] بوده که [[شیخ طوسی]] از آن به عنوان اصل و [[نجاشی]] به عنوان کتاب یاد کرده است.
| |
| | |
| شیخ طوسی می‌نویسد: {{عربی|"اسحاق بن جرير له اصل، اخبرنا به ابن ابي جيد عن ابن الوليد عن الصفار عن أحمد بن محمد بن عيسى عن الحسن بن محبوب عن اسحاق بن جرير و رواه حميد بن زياد عن احمد بن ميثم<ref>علامه تستری روایت احمد بن میثم از اسحاق بن جریر را از جهت طبقه مناقشه کرده و معتقد است که وی هم طبقه با احمد بن محمد بن عیسی است و نمی‌تواند بی‌واسطه از اصحاب امام صادق{{ع}} [[روایت]] کند و در [[نقل روایت]] [[احمد بن محمد بن عیسی]] از اسحاق بن جریر ([[تهذیب الأحکام]]، ج۷، ص۳۲۷، ح۱۳۴۶) می‌گوید این روایت را [[کلینی]] ([[الکافی]]، ج۵، ص۳۵۶، ح۴) از [[عثمان بن عیسی]] از اسحاق بن جریر روایت کرده است. (قاموس الرجال، ج۱، ص۷۴۴).
| |
| مؤید نظر [[علامه تستری]] این است که احمد بن محمد بن عیسی و [[احمد بن محمد بن خالد]] با واسطه از اسحاق بن جریر روایت می‌کنند. (ر.ک: الکافی، ج۵، ص۵۳۶، ح۳، ج۶، ص۳۷۷، ح۱، ج۷، ص۲۰۴، ح۱).</ref> عنه}}<ref>الفهرست (طوسی)، ص۳۹، ش۵۳.</ref>.
| |
| | |
| در کتاب [[رجال]] نیز در دو موضع از او یاد کرده؛ یکی در [[اصحاب امام صادق]]{{ع}} و دیگری در [[اصحاب امام کاظم]]{{ع}} با این تفاوت که در اصحاب امام کاظم{{ع}} وی را [[واقفی]] معرفی کرده است<ref>رجال الطوسی، ص۱۶۱ (ش ۱۸۲۶) و ۳۳۲ (ش۴۹۴۵).</ref>.
| |
| | |
| نجاشی نوشته است: {{عربی|"إسحاق بن جرير بن يزيد بن جرير بن عبدالله البجلي أبو يعقوب ثقة، روى عن أبي عبدالله{{ع}} ذكر ذلك أبو العباس. له كتاب يرويه عنه جماعة أخبرنا محمد بن عثمان قال: حدثنا جعفر بن محمد قال: حدثنا عبيدالله بن أحمد قال: حدثنا محمد بن أبي عمير عن إسحاق بن جرير به"}}<ref>رجال النجاشی، ص۷۱، ش۱۷۰.</ref>.
| |
| | |
| [[شیخ طوسی]] و [[نجاشی]] در [[ترجمه]] [[خالد البجلی]] نوشته‌اند: {{عربی|"وأخوه إسحاق بن جرير"}}<ref>رجال الطوسی، ص۲۰۱، ش۲۵۵۶؛ رجال النجاشی، ص۱۴۹، ش۳۸۹.</ref>. بر این اساس، [[اسحاق بن جریر]] اشتهار بالایی داشته است.
| |
| | |
| [[علامه حلی]]: {{عربی|"إسحاق بن جرير بالجيم والراء والياء المنقطة تحتها نقطتين والراء بعدها ابن يزيد بن جرير بن عبدالله البجلي أبويعقوب. كان ثقة وروى عن أبي عبد الله{{ع}} وكان واقفياً والأقوى عندي التفرد في رواية ينفرد بها"}}<ref>خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۲۰۰، ش۲.</ref>.
| |
| | |
| [[ابن حجر عسقلانی]] از [[رجالیان بزرگ اهل سنت]]: {{عربی|"إسحاق بن جرير بن يزيد بن عبدالله البجلي أبو عبدالله البجلي. روى عن جعفر الصادق قاله الطوسي، قال: وكان فقيهاً من أهل العلم و التصنيف والرواية، روى عنه عبيد بن سعدان بن مسلم وروى هو عن أحمد بن ميثم بن أبي نعیم وعثمان بن عيسى الرواسي وغيرهما"}}<ref>لسان المیزان، ج۱، ص۳۵۸، ش۱۱۰۶.</ref>.
| |
| | |
| '''یادآوری:''' عبارت {{عربی|"وكان فقيها من أهل العلم والتصنيف والرواية"}} که [[ابن حجر]] به شیخ طوسی نسبت داده، در دو کتاب رجالی شیخ طوسی نیست، چنان که عبارت {{عربی|"وروى هو عن أحمد بن ميثم بن أبي نعيم وعثمان بن عيسى الرواسي"}} نیز درست نیست؛ زیرا این دو از اسحاق بن جریر [[روایت]] می‌کنند<ref>{{عربی|احمد بن میثم، عنه}}؛ (الفهرست (طوسی)، ص۴۰، ش۵۳)؛ {{عربی|عثمان بن عیسی، عن اسحاق بن جریر}}. (الکافی، ج۵، ص۳۵۶، ح۴، ج۶، ص۳۷۷ (ح۱)، ۴۳۳ (ح۱۴) و ۵۲۰ (ح۳)).</ref>؛ نه برعکس آن.
| |
| | |
| [[عمر کحاله]] نوشته است: {{عربی|"إسحاق بن جرير بن يزيد بن جرير بن عبدالله البجلي (أبو عبدالله) فقيه من أهل العلم والتصنيف والرواية. روى عن جعفر الصادق"}}<ref>معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۳۲.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۳ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۳، ص ۴۲۳-۴۲۶.</ref>
| |
| | |
| ==[[طبقه راوی]]==
| |
| [[تاریخ]] ولادت و درگذشت [[راوی]] مشخص نیست؛ ولی [[برقی]] او را از [[اصحاب امام صادق]]{{ع}} و [[شیخ طوسی]] وی را از اصحاب امام صادق و [[امام کاظم]]{{عم}} به شمار آورده‌اند <ref>رجال البرقی، ص۲۸؛ رجال الطوسی، ص۱۶۱ (ش ۱۸۲۶) و ۳۳۲ (ش۴۹۴۵).</ref>.
| |
| | |
| او در [[اسناد روایات]]، از [[امام صادق]]{{ع}} [[روایت]] کرده که در مواردی با واسطه است؛ ولی روایتش از امام کاظم{{ع}} یافت نشده است.
| |
| | |
| وی از افرادی مانند [[أبو بصیر]]، [[سدیر]] (الصیرفی)، [[عبدالحمید بن ابی دیلم]]، [[عبدالله بن سنان]]، و [[حجر بن زائده]] روایت کرده است<ref>الکافی، ج۴، ص۵۸۶، ح۲، ج۷، ص۲۰۴ ح۱؛ کمال الدین، ج۱، ص۲۱؛ الإمامة و التبصرة من الحیره، ص۱۲۷، ح۱۲۹؛ الغیبه (نعمانی)، ص۲۱۵، ح۴.</ref> و گروهی مانند [[محمد بن أبی عمیر]] ([[محمد بن زیاد]])، [[حسن بن محبوب]]، [[علی بن حکم]]، [[عثمان بن عیسی]]، [[حماد بن عیسی]]، [[محمد بن سنان]] و [[وهب بن حفص]] از او روایت کرده‌اند<ref>تهذیب الأحکام، ج۴، ص۱۶۲، ح۳۰؛ رجال النجاشی، ص۷۱، ش۱۷۰؛ الکافی، ج۵، ص۵۳۶، ح۳؛ الفهرست (طوسی)، ص۳۹، ش۵۳؛ الکافی، ج۳، ص۹۱، ح۳، ج۵، ص۳۵۶ (ح ۴) و ۵۳۶ (ح۵)، تهذیب الأحکام، ج۵، ص۴۳۲، ح۱۴۶؛ الکافی، ج۱، ص۴۷۲، ح۱.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۳ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۳، ص ۴۲۶.</ref>
| |
| | |
| ==[[مذهب]] راوی==
| |
| در میان [[رجالیان]]، تنها شیخ طوسی در کتاب [[رجال طوسی|رجال]] خودش وی را [[واقفی]] معرفی کرده است؛ ولی در [[الفهرست]] خود، نیز [[نجاشی]] در کتاب رجالی خود به مذهب و [[گرایش]] [[فکری]] [[اسحاق بن جریر]] اشاره‌ای نکرده‌اند.
| |
| | |
| با این حال، قرائنی چند بر امامی بودن راوی می‌‌توان ذکر کرد:
| |
| #ذکر نام راوی در [[رجال نجاشی]] که به [[راویان]] امامی اختصاص دارد.
| |
| #جریان [[واقفیه]] پس از [[شهادت امام کاظم]]{{ع}} پیدا شده است و دلیلی بر زنده بودن راوی بعد از شهادت امام کاظم{{ع}} وجود ندارد.
| |
| #ملاحظه مضامین بعضی روایت راوی؛ از جمله روایت ذیل که [[حکم]] [[طلاق]] در آن، مطابق با [[مذهب اهل بیت]]{{عم}} است: {{متن حدیث|الْحَسَنُ بْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ حَرِيزٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ: سَأَلَهُ بَعْضُ أَصْحَابِنَا وَ أَنَا حَاضِرٌ عَنْ رَجُلٍ طَلَّقَ امْرَأَتَهُ تَطْلِيقَةً وَاحِدَةً ثُمَّ تَرَكَهَا حَتَّى بَانَتْ مِنْهُ فَتَزَوَّجَهَا رَجُلٌ وَ لَمْ يَدْخُلْ بِهَا ثُمَّ تَزَوَّجَهَا الزَّوْجُ الْأَوَّلُ قَالَ فَقَالَ نِكَاحٌ جَدِيدٌ وَ طَلَاقٌ جَدِيدٌ وَ لَيْسَ التَّطْلِيقَةُ الْأُولَى بِشَيْءٍ هِيَ عِنْدَهُ عَلَى ثَلَاثَةِ تَطْلِيقَاتٍ مُتَّبِعَاتٍ قَالَ وَ إِنْ كَانَ الْأَخِيرُ لَمْ يَدْخُلْ بِهَا ثُمَّ تَزَوَّجَهَا الْأَوَّلُ فَهِيَ عِنْدَهُ عَلَى تَطْلِيقَةٍ مَاضِيَةٍ وَ بَقِيَتْ اثْنَتَانِ}}<ref>النوادر (اشعری)، ص۱۱۴، ح۲۸۶.</ref>.
| |
| | |
| بعضی امور مذکور مناقشه پذیر است؛ زیرا اولاً [[شیخ طوسی]] [[کتاب الرجال]] را بعد از فهرست نوشت، پس در بعضی موارد با تعبیر {{عربی|"ذكرناه في الفهرست"}} به آن ارجاع می‌دهد و ملاک نظر نهایی شیخ طوسی است، بنابراین اگر در الفهرست [[راوی]] را [[واقفی]] معرفی نکرده، دلیل بر عدم [[وقف]] وی نیست و [[روایت]] مذکور هم از [[امام صادق]]{{ع}} است و با واقفی بودن راوی منافاتی ندارد؛ اما چون [[نجاشی]] در [[زمان]] تألیف کتاب رجالی خود به آثار رجالی شیخ طوسی دسترسی داشته و بعضی از مطالب آن ناظر به نوشته‌های شیخ طوسی است، می‌‌توان گفت نجاشی به واقفی بودن راوی [[اعتقادی]] نداشته است.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۳ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۳، ص ۴۲۷-۴۲۸.</ref>
| |
| | |
| ==جایگاه [[حدیثی]] راوی==
| |
| برای [[اثبات وثاقت]] راوی می‌‌توان به اموری [[استدلال]] کرد:
| |
| #تصریح نجاشی به [[وثاقت]] راوی<ref>{{عربی|ثقة، روی عن أبی عبدالله{{ع}} ذکر ذلک [[أبو العباس]]}}؛ ([[رجال]] النجاشی، ص۷۱، ش۱۷۰).
| |
| یادآوری: بعضی در [[توثیق]] نجاشی مناقشه کردند و گفتند واژه ثقة در [[رجال نجاشی]] از خود او نیست، بلکه نجاشی آن را از [[أبوالعباس]] [[احمد بن محمد بن سعید]] معروف به [[ابن عقده]]) نقل کرده است و توثیق ایشان هم اعتباری ندارد؛ زیرا وی [[زیدی]] [[مذهب]] است؛ ولی در جواب گفته می‌شود که عبارت {{عربی|ذکر ذلک ابوالعباس}} اشاره دارد به روایت راوی از امام صادق{{ع}} که نجاشی آن را به أبو العباس نسبت داده است؛ ولی کلمه ثقة از خود نجاشی است. به سخن دیگری، نجاشی بعد از تصریح به وثاقت [[اسحاق بن جریر]] نوشته است: {{عربی|روی عن أبی عبدالله{{ع}} ذکر ذلک أبو العباس}} و بسیار واضح است که مشار إلیه ذلک، جمله {{عربی|روی عن أبی عبدالله{{ع}}}} است. (تفصیل بحث در [[ترجمه]] [[احمد بن محمد بن سعید]] گذشت).</ref>.
| |
| #[[شیخ مفید]] در رساله عددیه درباره او می‌نویسد: {{عربی|"من الفقهاء الأعلام والرؤساء المأخوذ منهم الحلال والحرام والفتيا والأحكام، الذين لا يطعن عليهم ولا طريق إلى ذم واحد منهم"}}<ref>جوابات أهل الموصل، ص۲۵ و ۳۶.</ref>.
| |
| #قرار گرفتن نام [[راوی]] در [[سند روایت]] [[کامل الزیارات]]<ref>کامل الزیارات، ص۳۷، ح۱۱.</ref>.
| |
| #[[روایت]] اجلای [[اصحاب]] که بعضی از آنها از [[اصحاب اجماع]] هستند؛ مانند [[ابن ابی عمیر]]<ref>رجال النجاشی، ص۷۱، ش۱۷۰.</ref> و [[حسن بن محبوب]]<ref>کامل الزیارات، ص۳۷، ح۱۱.</ref> از راوی.
| |
| | |
| [[علامه حلی]] بعد از اشاره به [[کلام]] [[نجاشی]] و [[شیخ طوسی]] در [[توثیق]] و [[واقفی]] بودن راوی می‌نویسد: {{عربی|"والأقوى عندي التوقف في رواية ينفرد بها"}}<ref>الخلاصه (رجال العلامة الحلی)، ص۲۰۰.</ref>. | |
| | |
| [[ابن داود]] هم نام راوی را در قسم دوم کتابش که به مجروحان و مجهولان اختصاص دارد، عنوان کرده است<ref>الرجال (ابن داود)، ص۴۲۵، ش۴۶.</ref>.
| |
| | |
| علت توقف [[علامه]] در عمل کردن به [[روایات]] [[اسحاق بن جریر]] و ذکر نام وی در بخش مجروحان و مجهولان توسط ابن داود به جهت واقفی بودنش است که شیخ طوسی تصریح کرده بود.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۳ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۳، ص ۴۲۸-۴۲۹.</ref>
| |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| # [[پرونده: IM009727.jpg|22px]] [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۳ (کتاب)|'''رجال تفسیری ج۳''']] | | # [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']] |
| {{پایان منابع}} | | {{پایان منابع}} |
|
| |
|
| خط ۶۸: |
خط ۱۲: |
|
| |
|
| [[رده:اعلام]] | | [[رده:اعلام]] |
| [[رده:رجال تفسیری]]
| |
