حضرت موسی علیه السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

حضرت موسی علیه السلام (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۴۸

۲۴٬۵۷۴ بایت اضافه‌شده ، ‏۲ ژانویهٔ ۲۰۲۳

←‏ارائه معجزات به فرعون

دیداریویکی‌متن

Wasity

دیوان‌سالاران، مدیران

۲۱۷٬۸۲۶

ویرایش

@@ خط ۱۴۷: / خط ۱۴۷: @@
 فرعون گفت: «آن را بیاور اگر راست می‌گویی»<ref>{{متن قرآن|قَالَ فَأْتِ بِهِ إِنْ كُنْتَ مِنَ الصَّادِقِينَ}} «(فرعون) گفت: اگر راست می‌گویی آن را بیاور» سوره شعراء، آیه ۳۱.</ref>.<ref>[[سید هاشم رسولی محلاتی|رسولی محلاتی، سید هاشم]]، [[تاریخ انبیاء (کتاب)|تاریخ انبیاء]] ص ۳۹۶.</ref>
 ====ارائه معجزات به فرعون ====
+بدون [[شک]] [[پیامبران]] برای [[اثبات]] [[ارتباط]] خود با [[خدا]] نیاز به [[معجزه]] دارند و گرنه هر کس می‌تواند دعوی [[پیامبری]] کند، بنابراین [[شناخت پیامبران]] [[راستین]] از [[دروغین]] جز از طریق معجزه میسر نیست، این معجزه می‌تواند در محتوای خود [[دعوت]] و [[کتاب آسمانی]] [[پیامبر]]{{صل}} باشد، و نیز می‌تواند امور دیگری از قبیل [[معجزات حسی]] و جسمی باشد به علاوه معجزه در [[روح]] خود پیامبر{{صل}} نیز مؤثر است و به او [[قوت قلب]] و [[قدرت]] [[ایمان]] و [[استقامت]] می‌بخشد.
+به هر حال [[موسی]]{{ع}} پس از دریافت [[فرمان]] [[نبوت]] باید سند آن را هم دریافت دارد؛ لذا در همان شب پر خاطره، موسی{{ع}} دو معجزۀ بزرگ از خدا دریافت داشت.
+[[قرآن]] این ماجرا را بیان می‌کند:
+[[خداوند]] از موسی سؤال کرد: «چه چیز در دست راست تو است ای موسی»؟!<ref>{{متن قرآن|وَمَا تِلْكَ بِيَمِينِكَ يَا مُوسَى}} «و آن چیست در دست راست تو، ای موسی؟» سوره طه، آیه ۱۷.</ref>
+این سؤال ساده که توأم با [[لطف]] و [[محبت]] است علاوه بر اینکه موسی را که طبعاً در آن حال [[غرق]] طوفان‌های [[روحانی]] شده بود [[آرامش]] بخشید، مقدمه‌ای بود برای بازگو کردن یک [[حقیقت]] بزرگ.
+موسی در پاسخ «گفت این قطعه چوب عصای من است»<ref>{{متن قرآن|قَالَ هِيَ عَصَايَ أَتَوَكَّأُ عَلَيْهَا وَأَهُشُّ بِهَا عَلَى غَنَمِي وَلِيَ فِيهَا مَآرِبُ أُخْرَى}} «گفت: چوبه‌دست من است که بر آن تکیه می‌کنم و با آن برای گوسفندانم برگ می‌ریزم و مرا بدان نیازهایی دیگر است» سوره طه، آیه ۱۸.</ref>.
+و از آنجا که مایل بود سخنش را با [[محبوب]] خود که برای نخستین بار در را به روی او گشوده است ادامه دهد، و نیز از آنجا که شاید [[فکر]] می‌کرد تنها گفتن این عصای من است کافی نباشد، بلکه منظور بازگو کردن آثار و فوائد آنست، اضافه کرد: «من بر آن تکیه می‌کنم و برگ درختان را با آن برای گوسفندانم فرو می‌ریزم علاوه بر این فوائد و نتایج دیگری نیز در آن دارم»<ref>{{متن قرآن|قَالَ هِيَ عَصَايَ أَتَوَكَّأُ عَلَيْهَا وَأَهُشُّ بِهَا عَلَى غَنَمِي وَلِيَ فِيهَا مَآرِبُ أُخْرَى}} «گفت: چوبه‌دست من است که بر آن تکیه می‌کنم و با آن برای گوسفندانم برگ می‌ریزم و مرا بدان نیازهایی دیگر است» سوره طه، آیه ۱۸.</ref>.
+البته پیدا است، [[عصا]] برای صاحبان آن چه فوایدی دارد، گاهی از آن به عنوان یک وسیلۀ [[دفاعی]] در مقابل حیوانات موذی و [[دشمنان]] استفاده می‌کنند، گاهی در بیابان سایبان به توسط آن می‌سازند، گاه ظرف به آن بسته و از [[نهر]] عمیق آب می‌کشند.
+به هر حال [[موسی]] در [[تعجب]] عمیقی فرو رفته بود که در این محضر بزرگ این چه سؤالی است و من چه جوابی می‌گویم، آن فرما‌ن‌های قبل چه بود؟ و این استفهام برای چیست؟
+«به موسی ندا داده شد که عصایت را بیفکن، و هنگامی که موسی عصا را افکند، به آن نگاه کرد دید همچون ماری است که با سرعت و شدت حرکت می‌کند، موسی ترسید و به عقب برگشت و حتی پشت سر خود را نگاه نکرده!»<ref>{{متن قرآن|وَأَنْ أَلْقِ عَصَاكَ فَلَمَّا رَآهَا تَهْتَزُّ كَأَنَّهَا جَانٌّ وَلَّى مُدْبِرًا وَلَمْ يُعَقِّبْ يَا مُوسَى أَقْبِلْ وَلَا تَخَفْ إِنَّكَ مِنَ الْآمِنِينَ}} «و: «چوبه‌دستت را بیفکن!» آنگاه چون در آن نگریست که مانند ماری می‌جنبد پشت‌کنان روی گردانید و بازنگشت؛ (بانگی برآمد که): «ای موسی روی آور و مترس که تو در امانی»». سوره قصص، آیه ۳۱.</ref>.
+روزی که موسی این عصا را برای خود [[انتخاب]] کرد تا هنگام [[خستگی]] بر آن تکیه کند و برای گوسفندان برگ‌های درختان را بریزد [[باور]] نمی‌کرد که در درونش چنین [[قدرت]] بزرگی به [[فرمان خدا]] نهفته باشد، و این عصای سادۀ [[چوپانی]] کاخ‌های [[بیدادگران]] را بلرزه در آورد، و چنین است موجودات این [[جهان]] که گاه در نظر ما کوچکند اما استعدادهای بزرگی در درون نهفته دارند که به فرمان خدا آشکار می‌گردد.
+در این هنگام بار دیگر موسی ندا را شنید که به او می‌گوید: «برگرد و نترس تو در [[امان]] هستی»<ref>{{متن قرآن|وَأَنْ أَلْقِ عَصَاكَ فَلَمَّا رَآهَا تَهْتَزُّ كَأَنَّهَا جَانٌّ وَلَّى مُدْبِرًا وَلَمْ يُعَقِّبْ يَا مُوسَى أَقْبِلْ وَلَا تَخَفْ إِنَّكَ مِنَ الْآمِنِينَ}} «و: «چوبه‌دستت را بیفکن!» آنگاه چون در آن نگریست که مانند ماری می‌جنبد پشت‌کنان روی گردانید و بازنگشت؛ (بانگی برآمد که): «ای [[موسی]] روی آور و مترس که تو در امانی»». [[سوره قصص]]، [[آیه]] ۳۱.</ref>.<ref>قرآن در اینجا می‌گوید (هنگامی که موسی به عشا نگاه کرد دید همچون ماری است) و در بعضی دیگر از آیات قرآن تعبیر به «ثعبان مبین» (اژدهای آشکار) شده است (سورۀ اعراف - ۱۰۷ و شعرا - ۳۲) و این تفاوت تعبیرها ممکن است بیانگر حالات مختلف آن مار باشد که در آغاز کوچک بود، و بعد به صورت اژدهایی عظیم در می‌آمد، این احتمال نیز وجود دارد که موسی نخستین بار که در وادی طور آن را دید به صورت کوچکتری بود و در مراحل بعد بزرگتر.</ref> موسی می‌بایست به این [[حقیقت]] آشنا شود که در محضر [[پروردگار]] [[امنیت]] مطلق حکمفرما است، آنجا جای [[ترس]] و [[خوف]] نیست.
+معجزۀ نخستین آیتی از [[وحشت]] بود، سپس به او دستور داده می‌شود که به سراغ معجزۀ دیگرش برود که آیتی از [[نور]] و [[امید]] است و مجموع آن دو ترکیبی از «[[انذار]]» و «[[بشارت]]» خواهد بود، به او [[فرمان]] داده شد «دست خود را در گریبانت فروبر و بیرون آور، هنگامی که خارج می‌شود سفید و درخشنده است، بدون [[عیب]] و [[نقص]]»<ref>{{متن قرآن|اسْلُكْ يَدَكَ فِي جَيْبِكَ تَخْرُجْ بَيْضَاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ وَاضْمُمْ إِلَيْكَ جَنَاحَكَ مِنَ الرَّهْبِ فَذَانِكَ بُرْهَانَانِ مِنْ رَبِّكَ إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا فَاسِقِينَ}} «دست در گریبان خویش فرو بر (و برآور) تا سپید بی‌آسیب بیرون آید و (در پرهیز) از بیم، بازویت را به خویش بفشر که این دو (معجزه)، دو برهان از پروردگار تو برای فرعون و سرکردگان اوست، بی‌گمان آنان قومی نافرمانند» سوره قصص، آیه ۳۲.</ref>.
+این سفیدی و درخشندگی بر اثر [[بیماری]] برص و مانند آن نبود، نوری بود [[الهی]] که کاملاً تازگی داشت. مشاهدۀ این [[خارق عادت]] عجیب، در آن شب تاریک و در آن بیابان خالی، [[موسی]] را سخت تکان داد، و برای اینکه [[آرامش]] خویش را باز یابد دستور دیگری به او داده شد و دستور این بود: «دست‌هایت را بر سینه‌ات بگذار تا قلبت آرامش خود را باز یابد»<ref>{{متن قرآن|اسْلُكْ يَدَكَ فِي جَيْبِكَ تَخْرُجْ بَيْضَاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ وَاضْمُمْ إِلَيْكَ جَنَاحَكَ مِنَ الرَّهْبِ فَذَانِكَ بُرْهَانَانِ مِنْ رَبِّكَ إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا فَاسِقِينَ}} «دست در گریبان خویش فرو بر (و برآور) تا سپید بی‌آسیب بیرون آید و (در پرهیز) از بیم، بازویت را به خویش بفشر که این دو (معجزه)، دو برهان از پروردگار تو برای فرعون و سرکردگان اوست، بی‌گمان آنان قومی نافرمانند» سوره قصص، آیه ۳۲.</ref>. سپس همان ندا به موسی گفت: «این دو دلیل روشن از پروردگارت به سوی [[فرعون]] و اطرافیان او است که آنها [[قوم]] فاسقی بوده و هستند»<ref>{{متن قرآن|اسْلُكْ يَدَكَ فِي جَيْبِكَ تَخْرُجْ بَيْضَاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ وَاضْمُمْ إِلَيْكَ جَنَاحَكَ مِنَ الرَّهْبِ فَذَانِكَ بُرْهَانَانِ مِنْ رَبِّكَ إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا فَاسِقِينَ}} «دست در گریبان خویش فرو بر (و برآور) تا سپید بی‌آسیب بیرون آید و (در پرهیز) از بیم، بازویت را به خویش بفشر که این دو (معجزه)، دو برهان از پروردگار تو برای فرعون و سرکردگان اوست، بی‌گمان آنان قومی نافرمانند» سوره قصص، آیه ۳۲.</ref>.
+آری این گروه از [[طاعت]] [[پروردگار]] خارج شده‌اند، و [[طغیان]] را به حد [[اعلی]] رسانده‌اند، [[وظیفه]] تو است که آنها را [[نصیحت]] کنی و [[اندرز]] گویی، و اگر مؤثر نشد با آنها [[مبارزه]] نمایی.<ref>[[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[قصه‌های قرآن (کتاب)|قصه‌های قرآن]] ص ۲۴۴.</ref>
+به دنبال پیشنهاد اطرافیان [[فرعون]] جمعی از مأموران زبده به شهرهای مختلف [[مصر]] روان شدند و در هر جا [[ساحران]] ماهر را جستجو کردند، «سرانجام [[جمعیت]] ساحران برای وعده‌گاه [[روز]] معینی جمع‌آوری شدند»<ref>{{متن قرآن|فَجُمِعَ السَّحَرَةُ لِمِيقَاتِ يَوْمٍ مَعْلُومٍ}} «آنگاه جادوگران را در وعده‌گاه روزی معیّن گرد آوردند» سوره شعراء، آیه ۳۸.</ref>.
+و به تعبیر دیگر آنها را برای چنان روزی از قبل آماده کردند تا در موعد معین به میدان [[مبارزه]] گسیل شوند.
+منظور از «روز معین» آنچنان که از [[آیات]] [[سورۀ اعراف]] استفاده می‌شود یکی از روزهای [[عید]] معروف [[مصریان]] بوده که [[موسی]]{{ع}} آن را برای مبارزه تعیین کرد، و هدفش این بود که [[مردم]] [[فرصت]] بیشتری برای حضور در صحنه داشته باشند؛ زیرا [[اطمینان]] به [[پیروزی]] خود داشت، و می‌خواست [[قدرت]] [[آیات الهی]]، و [[ضعف]] فرعون و دستیارانش بر همگان آشکار گردد، و [[نور ایمان]] در دل‌های گروه بیشتری بدرخشد.
+از مردم نیز برای حضور در این میدان مبارزه [[دعوت]] شد: «و به مردم گفته شد آیا شما در این صحنه [[اجتماع]] می‌کنید؟!»<ref>{{متن قرآن|وَقِيلَ لِلنَّاسِ هَلْ أَنْتُمْ مُجْتَمِعُونَ}} «و به مردم گفته شد: آیا شما (نیز) گرد می‌آیید؟» سوره شعراء، آیه ۳۹.</ref>.
+این تعبیر نشان می‌دهد که مأموران فرعون در این زمینه بسیار حساب شده کار می‌کردند، آنها می‌دانستند اگر مردم را [[اجبار]] به حضور کنند، ممکن است واکنش منفی نشان دهند،؛ چراکه هر کس فطرتاً از اجبار گریزان است؛ لذا گفتند چنانکه [[تمایل]] داشته باشید در این جلسه حضور پیدا کنید و قطعاً این طرز بیان افراد زیادتری را به آن جلسه کشانید.
+و به مردم گفته شد «[[هدف]] این است که اگر ساحران [[پیروز]] شوند که پیروزی آنها پیروزی [[خدایان]] ما است ما از آنان [[پیروی]] کنیم»<ref>{{متن قرآن|لَعَلَّنَا نَتَّبِعُ السَّحَرَةَ إِنْ كَانُوا هُمُ الْغَالِبِينَ}} «شاید اگر جادوگران پیروز شوند ما از آنان پیروی کنیم» سوره شعراء، آیه ۴۰.</ref>. و آنچنان صحنه را گرم و داغ نماییم که [[دشمن]] خدایان ما برای همیشه از میدان بیرون رود!
+روشن است که وجود تماشاچیان بیشتر، که [[ارتباط]] و پیوند با یک طرف [[مبارزه]] دارند هم مایه دلگرمی آنها است و به آنها [[روحیه]] می‌دهد، و هم سبب می‌شود که آنان نهایت [[کوشش]] خود را به کار گیرند و هم در موقع [[پیروزی]] [[توانایی]] دارند چنان جنجالی برپا کنند که حریف برای همیشه [[منزوی]] شود، و هم می‌توانند از آغاز مبارزه در طرف مقابل ایجاد [[وحشت]] کنند.
+آری مأموران [[فرعون]] با این [[امیدها]] مایل بودند [[مردم]] را در صحنه حاضر کنند و [[موسی]] نیز حضور چنین جمعی را از [[خدا]] می‌خواست که بتواند منظور خود را به عالی‌ترین وجهی پیاده کند.
+اینها همه از یکسو، از سوی دیگر «هنگامی که [[ساحران]] نزد فرعون آمدند و او را سخت در تنگنا دیدند به این [[فکر]] افتادند که [[برترین]] بهره‌گیری را کرده و امتیازهای مهمی از او بگیرند، به فرعون گفتند: آیا برای ما [[پاداش]] قابل ملاحظه‌ای خواهد بود اگر [[پیروز]] شویم»<ref>{{متن قرآن|فَلَمَّا جَاءَ السَّحَرَةُ قَالُوا لِفِرْعَوْنَ أَئِنَّ لَنَا لَأَجْرًا إِنْ كُنَّا نَحْنُ الْغَالِبِينَ}} «هنگامی که جادوگران آمدند به فرعون گفتند: اگر ما پیروز شویم آیا پاداشی خواهیم داشت؟» سوره شعراء، آیه ۴۱.</ref>.
+فرعون که سخت در این بن بست گرفتار و [[درمانده]] بود حاضر شد برترین امتیازها را به آنها بدهد، بلافاصله «گفت: آری هر چه بخواهید می‌دهم، به علاوه شما در آن صورت از [[مقربان]] درگاه من خواهید بود!»<ref>{{متن قرآن|قَالَ نَعَمْ وَإِنَّكُمْ إِذًا لَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ}} «گفت: آری و بی‌گمان شما آنگاه از نزدیکان (من) خواهید شد» سوره شعراء، آیه ۴۲.</ref>.
+در واقع فرعون به آنها گفت شما چه می‌خواهید؟ یا [[مال]] است و یا [[مقام]] من هر دو را در [[اختیار]] شما می‌گذارم!
+این تعبیر نشان می‌دهد که [[قرب]] به فرعون تا چه حد در آن محیط و [[جامعه]] دارای اهمیت بوده که او به عنوان یک پاداش بزرگ از آن یاد می‌کند، و در [[حقیقت]] پاداشی از این بالاتر نیست که [[انسان]] به [[قدرت]] مطلوبش نزدیک گردد.
+هنگامی که [[ساحران]] قول و قرارهای خود را با [[فرعون]] گذاردند و او وعدۀ [[پاداش]] و [[تقرب]] به درگاهش به آنان داد و آنها را دلگرم و مطمئن ساخت، به دنبال [[تهیه مقدمات]] کار رفتند، و در خلال مدتی که [[فرصت]] داشتند، طناب‌ها و عصاهای بسیار فراهم ساختند که ظاهراً درون آنها را خالی کرده و مادۀ شیمیایی مخصوصی (همچون جیوه) که در برابر تابش [[آفتاب]] سبک و فرار می‌شود در آن ریختند.
+سرانجام [[یوم]] [[موعود]] فرا رسید، و انبوه عظیمی از [[مردم]] در آن صحنه جمع شدند تا [[شاهد]] مبارزۀ [[تاریخی]] باشند، فرعون و اطرافیانش از یکسو و ساحران از سوی دیگر، و [[موسی]] و برادرش [[هارون]] از سوی سوم، در آنجا حضور یافتند.
+اما همانگونه که معمول [[قرآن]] است، این مقدمات را که از لابلای بحث‌های [[آینده]] روشن می‌شود حذف کرده وارد اصل سخن می‌گردد، در اینجا به ترسیم این صحنۀ سرنوشت‌ساز پرداخته می‌گوید: «موسی رو به سوی ساحران کرد و گفت: آنچه را می‌خواهید بیفکنید و هر چه دارید به میدان آورید»<ref>{{متن قرآن|قَالَ لَهُمْ مُوسَى أَلْقُوا مَا أَنْتُمْ مُلْقُونَ}} «چون جادوگران آمدند موسی به آنان گفت: چیزی را که می‌خواهید بیفکنید، بیفکنید!» سوره شعراء، آیه ۴۳.</ref>.
+از قرآن<ref>{{متن قرآن|قَالُوا يَا مُوسَى إِمَّا أَنْ تُلْقِيَ وَإِمَّا أَنْ نَكُونَ نَحْنُ الْمُلْقِينَ}} «گفتند: ای موسی! تو می‌افکنی یا ما بیفکنیم؟» سوره اعراف، آیه ۱۱۵.</ref> استفاده می‌شود این سخن را موسی هنگامی گفت که ساحران به او گفتند آیا تو پیشقدم می‌شوی و می‌افکنی یا ما؟!.
+این پیشنهاد موسی{{ع}} که از [[اطمینان]] خاطر او به [[پیروزی]] سرچشمه می‌گرفت و دلیل خونسردی او در برابر انبوه [[عظیم]] [[دشمنان]] و حامیان سرسخت فرعون بود، نخستین ضربه را بر پیکر ساحران وارد ساخت و نشان داد که موسی از [[آرامش روانی]] خاصی بهره‌مند است و به جای دیگری [[دل]] بسته و پشتگرم است.
+ساحران که [[غرق]] در [[غرور]] و [[نخوت]] بودند و حداکثر توان خود را به کار گرفته و به [[پیروزی]] خود [[امیدوار]] بودند «طناب‌ها و عصاهای خود را افکندند و گفتند: به [[عزت]] [[فرعون]] ما قطعاً پیروزیم!»<ref>{{متن قرآن|فَأَلْقَوْا حِبَالَهُمْ وَعِصِيَّهُمْ وَقَالُوا بِعِزَّةِ فِرْعَوْنَ إِنَّا لَنَحْنُ الْغَالِبُونَ}} «آنگاه آنان رسن‌ها و چوبه‌دست‌های خود را فرو افکندند و گفتند: سوگند به شکوه فرعون بی‌گمان ماییم که پیروزیم» سوره شعراء، آیه ۴۴.</ref>.
+آری آنها همانند همۀ [[متملقان]] [[چاپلوس]] با نام فرعون شروع کردند و تکیه بر [[قدرت]] پوشالی او نمودند.
+در این هنگام چنانکه [[قرآن]] در جایی دیگر بیان کرده، عصاها و طناب‌های مخصوص به صورت مارهای کوچک و بزرگ به حرکت در آمدند<ref>{{متن قرآن|قَالَ بَلْ أَلْقُوا فَإِذَا حِبَالُهُمْ وَعِصِيُّهُمْ يُخَيَّلُ إِلَيْهِ مِنْ سِحْرِهِمْ أَنَّهَا تَسْعَى}} «گفت: (خیر) بلکه شما بیفکنید! ناگهان از (اثر) جادوی آنان به نظرش آمد که ریسمان‌ها و چوبه‌دست‌هایشان می‌شتابد» سوره طه، آیه ۶۶.</ref>، آنها مخصوصاً بخشی از وسایل [[سحر]] خود را از عصاها [[انتخاب]] کرده بودند تا به پندارشان با [[عصای موسی]] [[رقابت]] کنند و طناب‌ها را هم بر آن افزوده بودند که [[برتری]] خود را به ثبوت رسانند!
+در این هنگام غریو [[شادی]] از [[مردم]] برخاست و برق [[امید]] در چشمان فرعون و اطرافیانش درخشیدن گرفت، به گونه‌ای که از [[خوشحالی]] در پوست نمی‌گنجیدند و از مشاهدۀ این صحنۀ [[لذت‌بخش]] به وجد و [[سرور]] آمده بودند!
+صحنه‌ای را که [[ساحران]] به وجود آورده بودند بسیار مهم و حساب شده و هول‌انگیز بود.
+ساحران به ده‌ها هزار نفر بالغ می‌شدند، و تعداد وسائلی که از آن استفاده کردند نیز ده‌ها هزار وسیله بود، و با توجه به اینکه در آن عصر، ساحران آزموده و مجرب در [[مصر]] فراوان بودند این موضوع جای [[تعجب]] نیست.
+به خصوص اینکه قرآن می‌گوید<ref>{{متن قرآن|فَأَوْجَسَ فِي نَفْسِهِ خِيفَةً مُوسَى}} «پس، موسی در خویش ترسی یافت» سوره طه، آیه ۶۷.</ref>: صحنه به اندازه‌ای [[عظیم]] و وحشت‌انگیز بود که حتی [[موسی]] در [[دل]] کمی ترسید، هر چند طبق صریح [[نهج‌البلاغه]] [[ترس]] او به خاطر این بوده است که [[مردم]] ممکن است آنچنان تحت تأثیر این صحنه [[عظیم]] قرار گیرند که بازگرداندن آنها مشکل باشد، به هر صورت همۀ آنها حکایت از [[عظمت]] این صحنه می‌کند.<ref>[[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[قصه‌های قرآن (کتاب)|قصه‌های قرآن]] ص ۲۵۶.</ref>
 =====[[عصا]] و [[ید بیضا]]=====
 موسی{{ع}} بی‌درنگ عصای خویش را به [[زمین]] انداخت و ناگاه به صورت اژدهایی [[عظیم]] درآمد. به دنبال آن دست به گریبان برد و چون بیرون آورد، نوری از آن بر تافت که شعاعش چشم بینندگان را [[خیره]] کرد.